Vanuatu ban bố tình trạng khẩn cấp toàn quốc

Lở đất dọc theo đường Wharf ở Port Vila. Ảnh: Dan Mcgarry.

Khoảng trưa 17/12 (giờ địa phương), một trận động đất mạnh 7,3 độ đã làm rung chuyển thủ đô Port Vila trong 30 giây. Chưa đầy 24 giờ sau, theo Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Địa chất Đức, khoảng sáng 18/12, Vanuatu hứng chịu thêm trận động đất thứ 2 khoảng 5,5 độ.

Trong chương trình của hãng tin VBTC, Thủ tướng lâm thời Charlot Salwai đã ban bố tình trạng khẩn cấp trong 7 ngày và áp đặt lệnh giới nghiêm từ 18h đến 6h, ngoại lệ cho các dịch vụ thiết yếu.

Do thông tin liên lạc bị gián đoạn, vẫn chưa rõ 2 trận động đất cướp đi sinh mạng của bao nhiêu người. Tuy nhiên, bà Katie Greenwood - Giám đốc khu vực Liên đoàn Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm quốc tế có trụ sở tại Fiji - trích dẫn nguồn tin chính phủ cho hay có ít nhất 14 người đã thiệt mạng và 200 người khác bị thương.

Trong một tuyên bố, cảnh sát Vanuatu cho biết có nhiều người chết và bị thương, nhưng không đưa ra con số cụ thể.

Theo Guardian, động đất không phải chuyện hiếm ở Vanuatu, một quốc gia cấu thành bởi 80 hòn đảo với khoảng 330.000 người sinh sống, nhưng hôm 17/12 chứng kiến trận động đất mạnh nhất trong nhiều thập niên.

“Chúng ta sẽ vượt qua điều này”

Những bức ảnh lan truyền trên mạng xã hội cho thấy động đất đánh sập các tòa nhà, thậm chí có những tòa nhà đè ôtô bẹp dúm phía dưới.

Glen Craig - chủ tịch Vanuatu Business Resilience Council - cho biết ít nhất một người đã được kéo khỏi đống đổ nát vào sáng 18/12, và lực lượng cứu hộ đang liên lạc với những người mắc kẹt. "Còn khoảng 2-3 người khác trong đó, nhưng tinh thần họ phấn chấn khi biết sẽ được cứu ra ngoài", ông Craig nói.

Ông Craig đang ở tòa nhà cao nhất Port Vila vào thời điểm xảy ra trận động đất đầu tiên. "Thật kinh khủng. Tiếng động như kiểu tàu hỏa lao về phía mình và chỉ có khoảng 5-6 giây (để chạy thoát)", ông kể.

Cư dân Port Vila Michael Thompson nói một số người đã gọi điện từ bên dưới đống đổ nát của một cửa hàng ba tầng bị san phẳng. Khoảng 80 người đã tiếp cận hiện trường, gồm cảnh sát, nhân viên y tế, nhân viên cứu hộ sử dụng máy xúc, máy khoan búa, máy mài và máy cưa bê tông, ông nói.

“Nhiều người đã chết và nhiều người khác bị thương. Một số người mất nhà cửa và có người sẽ gặp khó khăn khi quay lại làm việc. Việc sửa chữa sau thảm họa có thể kéo dài hàng năm, như thường lệ, sau mỗi thảm họa”, nhà báo Dan McGarry viết. “Nhưng mọi người đang cùng nhau đoàn kết, như cách người Vanuatu đã làm. Chúng ta sẽ vượt qua điều này. Chúng ta luôn làm được điều này”.

Những cá nhân có thể kết nối Internet phần lớn nhờ hệ thống Starlink, trong đó có ông McGarry.

Ôtô bị đè bẹp bởi đất đá ở Port Villa. Ảnh: Xinhua/Rex/Shutterstock.

“Tôi biết có một trường hợp tử vong, theo lời cảnh sát đồn trú tại bệnh viện trung tâm Port Vila. Tôi cũng tận mắt chứng kiến 3 người khác nằm trên cáng cứu thương. Tôi dự đoán con số thương vong sẽ tăng lên”, ông cho biết khoảng 3 giờ sau trận động đất.

Nhà báo McGarry đã ghi lại các vụ lở đất xung quanh thủ đô, trong đó có cảnh tắc nghẽn nghiêm trọng trên một con đường chính gần cảng quốc tế lớn của nước này.

Một tòa nhà - nơi đặt các cơ quan ngoại giao của Mỹ, Vương quốc Anh, Pháp và New Zealand - nằm trong số những nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất, với tầng dưới cùng của Đại sứ quán Mỹ bị các tầng trên đè bẹp. Ông Thompson không nhận thông tin có thương vong nào trong tòa nhà. Sự việc xảy ra vào giờ ăn trưa nên nhiều nhân viên đại sứ quán đã ra ngoài.

Trong khi đó, ông Craig nhận xét một số khu vực của thủ đô đã bình thường trở lại, mặc dù người dân xếp hàng dài tại các trạm xăng.

Thảm họa xảy ra trùng với thời điểm bất ổn chính trị ở quốc gia này.

Thủ tướng Charlot Salwai đã giải tán Quốc hội vào tháng 11, mở đường cho một cuộc bầu cử bất thường vào ngày 14/1/2025. Tuy nhiên, các nghị sĩ đối lập đang thách thức động thái này của ông Salwai.

Trong khi Tòa án tối cao đã bác bỏ vụ kiện đầu tiên vào tuần trước, cựu Thủ tướng Ishmael Kalsakau tuyên bố sẽ kháng cáo phán quyết đó - phán quyết dự kiến được đưa ra trước Giáng sinh.

“Chúng ta là gia đình”

Giữa lúc Vanuatu chưa đánh giá được toàn diện thiệt hại, Australia là một trong những quốc gia đầu tiên triển khai hỗ trợ. Ngoại trưởng Australia Penny Wong cho biết chính phủ đang chuẩn bị cứu trợ ngay lập tức cho Vanuatu trong ngày 18/12.

Phát biểu từ London, bà Wong nêu chi tiết Australia sẽ cử một đội y tế khẩn cấp và các đơn vị tìm kiếm cứu nạn đô thị tới Vanuatu. Một đường dây nóng đã được thiết lập để giúp đỡ những công dân Australia gặp nạn trong động đất.

“Chúng tôi sẽ cung cấp mọi sự viện trợ cần thiết. Tôi từng nói với người dân Vanuatu rằng các vị là gia đình và Australia có mặt ở đây để giúp đỡ””, bà Wong nói.

Thiệt hại tại tòa nhà của Đại sứ quán Mỹ ở Port Vila. Ảnh: weathermonitors/X.

Cùng ngày 18/12, Phó thủ tướng New Zealand Winston Peters tuyên bố nước này sẵn sàng cung cấp trợ giúp y tế, quốc phòng và nhân đạo cho Vanuatu.

“Chúng tôi dự kiến cử một máy bay do thám quân sự bay qua Vanuatu vào sáng nay để giúp đánh giá thiệt hại do trận động đất”, ông Peters nói. “Chúng tôi cũng đề nghị gửi một đội tìm kiếm cứu nạn đô thị và hàng cứu trợ đến Vanuatu vào cuối ngày hôm nay, sau khi sân bay ở Port Vila mở cửa trở lại”.

Phát biểu với RNZ, ông Peters nhấn mạnh việc New Zealand và các quốc gia khác chung tay giúp đỡ Vanuatu là điều quan trọng. “(Vanuatu) là một phần khu vực lục địa Thái Bình Dương của chúng tôi… do đấy, chúng tôi xem xét xem mình có thể làm gì”, ông nói.

Đăng trên mạng xã hội X, Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon chia sẻ ông luôn nghĩ về người dân Vanuatu: "Chúng tôi đang theo dõi chặt chẽ tình hình và sẵn sàng vào cuộc".

Theo một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao và Thương mại, có 58 người New Zealand có mặt tại Vanuatu tại thời điểm xảy ra động đất, song đây không phải con số cuối cùng bởi có người xuất ngoại nhưng không đăng ký với bộ. Cho đến nay, chưa có người New Zealand nào bị thương hoặc tử vong trong thảm họa này.

Trong khi đó, Pháp cũng đang hợp tác với Australia và New Zealand để phối hợp ứng phó thảm họa.

"Rất nhiều nạn nhân, các chuyến bay bị đình chỉ, thông tin liên lạc bị cắt, không có nước hoặc điện, chúng tôi đang tổ chức cứu trợ", Đại sứ Pháp tại Vanuatu và Quần đảo Solomon, Jean-Baptiste Jeangene Vilmer, đăng trên mạng xã hội.

Ông Craig hy vọng Vanuatu sẽ phục hồi nhanh chóng, với nguồn điện và thông tin liên lạc dự kiến được khôi phục vào cuối ngày, và sân bay mở lại vào ngày 20/12.

“Vanuatu, một đất nước tội nghiệp, không yên bình giây phút nào. Chúng tôi đối mặt với Covid-19, thiệt hại kinh tế, rồi 3 cơn bão vào năm 2023. Chúng tôi đang mong chờ một mùa du lịch bội thu thì chuyện này xảy tới. Chúng tôi đang thực sự cố gắng vượt qua thảm họa sớm nhất có thể", ông chia sẻ.

Phương Linh