'Vàng đen' được mùa, người dân miền sơn cước Hà Tĩnh trúng lớn

Trám đen được mùa giúp người dân miền sơn cước thoát nghèo

Trong khu vườn rộng, ông Nguyễn Trần Cảnh (66 tuổi, thôn Kim Sơn, xã Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh) không giấu nổi niềm vui khi chỉ tay vào cây trám cổ thụ gần trăm tuổi, quả chen chúc kín tán lá.

"Năm ngoái mất mùa, cả vườn chỉ được chừng 250kg. Năm nay thì khác, ước tính cũng phải 1,2 – 1,3 tấn. Nhà tôi có tất thảy 40 cây, có cây các cụ để lại từ đời trước, có cây sau này tôi mới trồng. Cây càng già, tán càng rộng thì quả càng nhiều", ông Cảnh nói.

Ông Cảnh bên cây trám cổ thụ gần trăm tuổi của gia đình.

Cây trám đen là một trong những các cây gỗ lớn, chúng có chiều cao trung bình 25 - 30m, đường kính có thể tới 90cm. Trước đây, những cây như trám mọc tự nhiên. Quả trám đen có hình thoi, 2 đầu nhọn, màu tím thẫm, thịt màu đỏ vàng, trong hạt có nhân trắng ngần. Trám đen gồm hai loại là trám nếp và trám tẻ; trám nếp ngọt, bùi, thịt mềm dẻo, còn trám tẻ thì giòn và cứng hơn.

Năm nay, nhờ thời tiết thuận lợi, cây trám ít sâu bệnh, tỉ lệ đậu quả cao, nên trám đen ở vùng cao Hà Tĩnh được mùa. "Không những vậy, quả trám cũng được giá. Hiện nay thương lái đang thu mua với giá đầu vụ dao động từ 60.000 - 70.000 đồng/kg, cao hơn nhiều loại nông sản khác", ông Cảnh nói.

Nhờ thời tiết thuận lợi, năm nay cây trám ít sâu bệnh, tỉ lệ đậu quả cao.

Theo ông Cảnh, trước đây, cây trám được trồng chủ yếu để lấy gỗ hoặc làm thực phẩm dân dã trong bữa ăn quê. Quả trám đen chín có thể chế biến được khá nhiều món ăn độc đáo, mang hương vị dân dã như: xôi trám, trám om chuối, trám kho thịt, trám muối, om xổi chấm mắm ruốc, trám kho cá, trám nhồi thịt...

Nhưng những năm gần đây, cây trám đen đã trở thành loại cây đặc sản, được ví như "vàng đen" mang lại thu nhập ổn định cho nhiều hộ dân ở Hà Tĩnh, góp phần giúp nhiều gia đình thoát nghèo.

Không chỉ ông Cảnh, nhiều hộ trong xã cũng phấn khởi vì được mùa trám. Với những hộ có vườn trám lâu năm, sản lượng thu hoạch lên đến vài tạ, thậm chí cả tấn quả, mang lại nguồn thu nhập hàng chục triệu đồng chỉ trong một mùa vụ ngắn. Chính vì vậy, vào thời điểm này, khắp các thôn xóm đều rộn ràng không khí thu hái, buôn bán.

Quả trám đen có hình thoi, 2 đầu nhọn, màu tím thẫm, được xem là "vàng đen" ở các xã miền núi.

Ông Trần Văn Tân (64 tuổi, thôn Kim Sơn), chủ nhân của cây trám cổ thụ hơn trăm tuổi, cho biết: "Năm nay được mùa, 10 cây trám của tôi cũng cho chừng 3-5 tạ. Giá nhập sỉ từ 50.000 đến 80.000 đồng/kg, tính ra cũng khá lắm. Cây trám dễ trồng, không tốn công chăm sóc như cam bù hay xoài, vậy mà thu nhập cao hơn hẳn".

Ông Tân nói thêm, ở thôn Kim Sơn, hầu như nhà nào cũng có dăm ba cây trám trong vườn, coi như "của để dành". Có hộ kỹ tính còn bón phân, vun gốc, nhưng đa phần chỉ để cây phát triển tự nhiên. Dù dễ trồng và không cần chăm sóc cầu kỳ là vậy nhưng trám vẫn cho quả sai trĩu cành.

"Vụ thu hoạch trám mỗi năm là "mùa gặt" quan trọng, giúp người dân có thêm khoản tiền trang trải sinh hoạt, lo cho con cái học hành. Nhiều gia đình trước đây khó khăn, nay đã có của ăn của để nhờ những gốc trám lâu năm", ông Tân nói.

Xây dựng thương hiệu nông sản trám đen, khẳng định giá trị trên thị trường

Nhiều năm trở lại đây, nhận thấy nhu cầu thị trường ngày càng tăng, nhiều hộ dân đã bắt đầu có hướng đi mới, thu mua - sơ chế - chế biến các sản phẩm từ quả trám.

Một vài cơ sở đã đầu tư xây dựng khu bảo quản, mua sắm máy móc để thay thế các quy trình thủ công nhằm đảm bảo các quy trình về an toàn thực phẩm trong quá trình chế biến sản phẩm. Đồng thời, nghiên cứu tìm ra các phương pháp để bảo quản trong thời gian dài nhưng không làm mất đi vị đặc trưng tự nhiên vốn có của trám địa phương.

Những ngày đầu tháng 9, bà con nông dân các địa phương đang tất bật thu hoạch trám.

Chị Đặng Thị Khánh Ly (SN 1990, trú thôn Trà Sơn) là một trong những người đi đầu chuyên chế biến sản phẩm trám muối, trám sấy khô. Sản phẩm của cơ sở này đạt chuẩn OCOP 3 sao năm 2021. Với việc phát huy lợi thế của sản phẩm truyền thống, với sự đầu tư về khoa học kỹ thuật đã tạo ra sản phẩm trám muối chất lượng, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, thân thiện với môi trường.

Theo chị Ly, ngay từ tháng 3 - 4 âm lịch, khi trám còn xanh non, cơ sở đã đến tận vườn để ước lượng sản lượng, đặt cọc trước và chờ đến mùa thu hoạch. Cách giao dịch này giúp người dân giảm bớt rủi ro về đầu ra, còn thương lái thì chủ động được nguồn hàng chất lượng.

Trám tươi được đóng túi hút chân không, hoặc được sơ chế thành trám muối, dán nhãn, gắn mã QR truy xuất nguồn gốc, bước đầu đưa vào chuỗi phân phối các sản phẩm OCOP, cửa hàng đặc sản vùng miền để giới thiệu sản phẩm, từng bước khẳng định thương hiệu nông sản này trên thị trường.

Hiện nay, vì thị trường trám đen tiêu thụ rất tốt nên nhiều hộ dân ở xã Hương Sơn cũng bắt đầu nhân rộng, trồng mới xung quanh vườn để tăng thu nhập, góp phần giảm nghèo.

Cây trám đen đang được nhân rộng ở Hương Sơn.

Bà Nguyễn Thị Thu Dung, cán bộ phòng Văn hóa UBND xã Hương Sơn, cho biết, khu vực trồng trám đen nhiều nhất là tại Sơn Ninh (cũ) với hơn 300 hộ dân gắn bó với loại cây này. Nhiều hộ sở hữu hàng chục cây trám, mỗi năm mang lại thu nhập từ 60 – 70 triệu đồng, giúp rất nhiều hộ dân thoát nghèo, thậm chí có "của ăn của để".

"Hiện nay, trám đen đã được chứng nhận là sản phẩm OCOP, cũng đã được chế biến thành nhiều sản phẩm để bảo quản lâu dài, có thể tiếp cận thị trường khắp cả nước. Vì vậy, về lâu dài, trám đen Hương Sơn hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm chủ lực, không chỉ giúp gia tăng giá trị, mà còn khơi dậy tinh thần giữ nghề, giữ giống cây truyền thống của địa phương", bà Dung cho hay.

Ngọc Ánh – Anh Ngọc