Vẫn khó xử lý tình trạng hút thuốc lá nơi công cộng

Để giảm thiểu tình trạng trên, Luật Xử lý vi phạm hành chính sửa đổi, có hiệu lực từ ngày 1-1-2022, cho phép sử dụng công cụ ghi hình, lắp camera tại các địa điểm công cộng để giám sát, nhắc nhở và “phạt nguội” các trường hợp hút thuốc lá nơi công cộng. Song thực tế, việc xử phạt còn gặp nhiều hạn chế.

Các đại biểu tham gia tuyên truyền về phòng chống tác hại của thuốc lá tại Lễ mít tinh hưởng ứng Ngày thế giới không thuốc lá và Tuần lễ Quốc gia không thuốc lá, tháng 5-2023. Ảnh: Hoàng Châu

Tràn lan khói thuốc nơi công cộng

Khảo sát tại dãy quán cà phê trên phố Phan Đình Phùng, đoạn từ ngã ba Đặng Dung đến ngã ba giáp với Hòe Nhai có khoảng gần 20 quán cà phê ngoài trời. Trừ quán tiếp giáp góc đường Hàng Bún có treo biển “Cấm hút thuốc” đặt trong khu vực phòng máy lạnh (nhưng vẫn để khách hút thuốc ngoài ban công tầng 2), còn lại các quán cà phê khác đều để khách tự do “phì phèo” tùy ý.

Ông Nguyễn Văn Bùi, chủ quán cà phê Bùi, 40 Phan Đình Phùng bày tỏ, đây là việc liên quan đến tự do cá nhân nên rất khó can thiệp. Nếu treo biển cấm hoặc nhắc nhở, khách sẽ tự ái mà không đến nữa. Khi quán đông, cũng có trường hợp khách ngồi gần nhau nhắc nhở hút thuốc thiếu tế nhị bằng lời lẽ chưa chuẩn mực dẫn đến cự cãi và suýt gây gổ…

Còn trên địa bàn tập trung nhiều trường học như phố Hai Bà Trưng, Thụy Khuê, Giảng Võ… không hiếm gặp cảnh học sinh sau giờ tan học la cà quanh các quán trà đá gần cổng trường, nhiều em vô tư hút thuốc lá, thuốc lá điện tử, nhả khói mịt mù.

D.V.A - học sinh lớp 11 trên địa bàn quận Long Biên khoe vừa được bạn dạy cho cách hút thuốc lào nên đi cùng bác ruột uống cà phê liền “bắn” luôn 2 "bi". Bố D.V.A là anh Nguyễn Tuấn Anh bày tỏ, anh không khuyến khích con trai hút thuốc vì những tác hại do thuốc lá gây ra là rất rõ ràng, nhưng đây là quyền tự do của mỗi cá nhân nên dù rất bực mình, anh chỉ dừng ở mức phân tích để con tự nhận thức.

Giảng viên Trường Cao đẳng Y Hà Nội Ngô Văn Khánh cho biết, thuốc lá có hại cho sức khỏe và cộng đồng, nhưng thuốc lá không nằm trong danh mục sản phẩm cấm mua bán và sử dụng lại là thói quen của nhiều người. Vì vậy, để giảm thiểu tỷ lệ sử dụng thuốc lá nói chung và hành vi hút thuốc nơi công cộng nói riêng, cần kết hợp biện pháp tuyên truyền và xử phạt nghiêm theo quy định.

Theo PGS.TS Lương Ngọc Khuê - Phó Chủ tịch Hội đồng Y khoa quốc gia, Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh, Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá, thì với hơn 7.000 hóa chất, trong đó có 69 chất gây ung thư, khói thuốc có thể tồn tại ở khắp nơi và không có ngưỡng an toàn khi phơi nhiễm với khói thuốc thụ động. Do đó, hút thuốc lá nơi công cộng gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe cộng đồng.

Theo Thông tư số 11/2023/TT-BYT của Bộ Y tế, chính thức có hiệu lực từ ngày 1-8-2023, các địa điểm cấm hút thuốc lá nơi công cộng được mở rộng.

Tăng cường lực lượng xử phạt tại chỗ

Thống kê của ngành Y tế cho thấy, việc thực thi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá giúp tình trạng hút thuốc lá thụ động tại các địa điểm công cộng giảm xuống, tuy nhiên tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc lá trong nhà vẫn ở mức cao, trên 60% và tại gia đình là gần 50%. Để giảm thiểu tỷ lệ này, cần có những biện pháp nhằm siết chặt tiến tới xử phạt nghiêm hành vi hút thuốc lá nơi công cộng.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc kiểm tra, giám sát và xử phạt còn rất nhiều khó khăn; đặc biệt sự phối hợp liên ngành trong công tác thanh, kiểm tra còn nhiều hạn chế, chủ yếu do ngành Y tế thực hiện. Các cá nhân có hành vi hút thuốc nơi công cộng vẫn khó bị xử phạt vì thiếu bằng chứng và thiếu người giám sát tại chỗ, liên tục. Trong khi đó, thuốc lá được bày bán khắp nơi, khiến lực lượng chức năng gặp rất nhiều khó khăn trong xác định và xử lý vi phạm.

Ngày 1-1-2022, Luật Xử lý vi phạm hành chính sửa đổi chính thức có hiệu lực. Theo đó, luật cho phép sử dụng công cụ ghi hình, lắp camera tại các địa điểm công cộng để giám sát, nhắc nhở và “phạt nguội” các trường hợp hút thuốc lá nơi công cộng.

Theo Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) Phan Thị Hải, căn cứ quy định của pháp luật, các cơ quan chức năng sẽ tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá và xử phạt nguội các hành vi vi phạm về phòng, chống tác hại của thuốc lá… Tuy nhiên, khảo sát nhanh tại nhiều điểm công cộng trên địa bàn thành phố, hầu hết người dân đều chưa hay biết việc hút thuốc nơi cấm hút sẽ bị “phạt nguội”.

Nhìn ở góc độ pháp lý, luật sư Nguyễn Hồng Thái, Giám đốc Công ty Luật quốc tế Hồng Thái và đồng nghiệp cho biết, việc phạt “nguội” với hành vi hút thuốc lá nơi công cộng không hề dễ, nếu không nói là khó khả thi. Không phải người dân nào cũng có điện thoại thông minh để quay phim, chụp ảnh và gửi hình ảnh đến cơ quan quản lý. Mặt khác, hành vi hút thuốc lá tại nơi bị cấm thường xảy ra trong ít phút, người vi phạm hầu hết là vãng lai, sau khi hút xong là di chuyển đến nơi khác, do đó rất khó xác định chính xác thông tin cá nhân của họ.