Văn hóa Bình Phước vươn đến kỷ nguyên mới

Nơi hội tụ miền di sản

Đến nay, toàn tỉnh Bình Phước có 47 di tích được xếp hạng, trong đó có 5 di tích quốc gia đặc biệt, 12 di tích quốc gia, 30 di tích cấp tỉnh. Bên cạnh những di tích lịch sử cách mạng gắn liền với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, nổi bật tại các huyện, thị xã và thành phố trong tỉnh như: Lộc Ninh, Phước Long, Đồng Xoài…, Bình Phước còn có nhiều danh lam thắng cảnh đẹp, có tiềm năng phát triển du lịch như núi Bà Rá, thác Đắk Mai 1, thác Đứng…

Các nghệ nhân biểu diễn đàn đá tại Khu bảo tồn văn hóa dân tộc S’tiêng sóc Bom Bo, huyện Bù Đăng - Ảnh: Trương Hiện

Bình Phước cũng từng là vùng đất sinh sống của người tiền sử, dấu tích còn để lại tìm thấy tại các di tích khảo cổ thành đất hình tròn, đây là di chỉ khảo cổ học độc đáo, có giá trị khoa học riêng có của Bình Phước. Đối với loại hình di sản văn hóa vật thể phải nhắc đến Bảo vật quốc gia đàn đá Lộc Hòa, đàn đá Thọ Sơn, trống đồng Long Hưng, trống đồng Thọ Sơn, cùng hệ thống các hiện vật liên quan đến quá trình khai quật, đào thám sát các di tích… Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh còn có 38 di tích đã được tỉnh đưa vào danh mục kiểm kê di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh theo Quyết định số 276/QĐ-UBND ngày 14-2-2020 của UBND tỉnh Bình Phước. Hệ thống di tích và danh thắng của Bình Phước đã góp phần tôn vinh những giá trị lịch sử, văn hóa độc đáo của địa phương và đất nước..

Bảo vật quốc gia đàn đá Lộc Hòa được trình diễn tại Lễ hội phá bàu năm 2025

Nhắc đến di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn tỉnh, Bình Phước tự hào là một trong 21 tỉnh, thành phố có nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ được duy trì, phát triển và ngày càng thẩm thấu trong đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân. Trên địa bàn tỉnh hiện có hơn 50 câu lạc bộ, đội, nhóm sinh hoạt và duy trì các hoạt động thường xuyên. Các câu lạc bộ, đội, nhóm đã có các hoạt động định kỳ và tham gia nhiều chương trình liên hoan văn nghệ như: Liên hoan nghệ thuật đờn ca tài tử tỉnh Bình Phước, Festival đờn ca tài tử quốc gia, Liên hoan nghệ thuật đờn ca tài tử toàn quốc… và đạt được nhiều thành tích cao.

Lễ hội phá bàu của người Khmer tại xã Lộc Khánh, huyện Lộc Ninh năm 2025

Địa bàn Bình Phước là nơi hội tụ và sinh sống của 41 thành phần dân tộc, trong đó dân tộc Kinh, S’tiêng, Khmer, M’nông… là những cư dân có lịch sử cư trú lâu đời. Trong quá trình tồn tại, thích nghi và phát triển, những cộng đồng này đã thích ứng với tự nhiên, tạo lập nên đời sống văn hóa, tập quán lao động, sinh hoạt, kiến tạo nên những di sản văn hóa phi vật thể đa dạng, đặc sắc với các loại hình như lễ hội truyền thống, nghề thủ công truyền thống, phong tục tập quán… Trong đó, một số loại hình di sản đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, gồm: Lễ hội Cầu bông của người Kinh; Lễ hội Miếu Bà Rá ở Phước Long; Lễ hội Phá bàu của người Khmer; Kỹ thuật chế biến rượu cần của người S’tiêng; Nghề dệt thổ cẩm của người M’nông; Nghề đan gùi của người S’tiêng; Nghề dệt thổ cẩm của người S’tiêng.

Sẵn sàng bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Sau kỷ nguyên độc lập, tự do, xây dựng chủ nghĩa xã hội và kỷ nguyên đổi mới của đất nước, “Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam” với hàm ý tạo sự chuyển động mạnh mẽ, dứt khoát, quyết liệt, tích cực, nỗ lực, nội lực, tự tin để vượt qua thách thức, vượt qua chính mình, thực hiện khát vọng, vươn tới mục tiêu, đạt được những thành tựu vĩ đại. Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, thời điểm bắt đầu kỷ nguyên mới là Đại hội XIV của Đảng. Đó là kỷ nguyên phát triển, kỷ nguyên giàu mạnh. Mọi người dân đều có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, được hỗ trợ phát triển, làm giàu; đóng góp ngày càng nhiều cho hòa bình, ổn định, phát triển của thế giới, hạnh phúc của nhân loại và văn minh toàn cầu.

Đánh giá về tài nguyên văn hóa của Bình Phước, PGS.TS Huỳnh Văn Tới, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nam Bộ (Đồng Nai) cho biết: Nhìn chung, nguồn lực để phát triển văn hóa ở Bình Phước và Đông Nam Bộ dồi dào, hội đủ “thiên thời - địa lợi - nhân hòa”, giàu giá trị và tiềm năng, có nhiều di sản và lợi thế; giàu bản sắc vốn được hình thành từ sự hội nhập, chan hòa, kết tinh, chuyển hóa từ nhiều nhân tố, nhiều dòng mạch trong quá trình giao lưu văn hóa và vận động phát triển. Bản sắc ấy cũng chính là nguồn lực của phát triển văn hóa ở khả năng giao lưu, kết tinh văn hóa từ nhiều dòng, nhiều lớp, gìn giữ được yếu tố cốt lõi của cội nguồn, tiếp thu nhanh tinh hoa văn hóa của nhân loại, phóng khoáng trong cư xử, khoan dung, rộng mở trong sinh hoạt xã hội; năng lực ứng xử nhạy bén, dễ thích ứng với cái mới, năng động, linh hoạt trong phát triển, áp dụng nhanh tiến bộ kỹ thuật, nhất là trong thời đại kỹ thuật số và cách mạng công nghiệp 4.0.

Thời gian qua, tỉnh Bình Phước đã định danh, lập hồ sơ, quy hoạch, trùng tu, tôn tạo, quảng bá, đầu tư phát triển, một vài di tích đã đưa vào khai thác phục vụ du lịch. Tuy nhiên, ở góc nhìn khoa học, để văn hóa phát triển phù hợp với yêu cầu của nhịp bước thời đại, Bình Phước cần phát huy giá trị di tích lịch sử, văn hóa địa phương gắn với phát triển toàn vùng; không chỉ phục vụ thu hút du lịch mà quan trọng là giáo dục truyền thống, làm tăng giá trị văn hóa, quảng bá hình ảnh giàu đẹp của đất nước, của tỉnh nhà. Vì vậy, cần kết nối liên vùng để phát huy giá trị văn hóa lịch sử, nhất là hệ thống các di tích lịch sử cách mạng đồng dạng ở Tây Ninh, Lâm Đồng, Đồng Nai. Đa dạng các hình thức thu hút du lịch, hướng đến du lịch trải nghiệm để du khách cảm nhận đầy đủ hơn về giá trị văn hóa, hoạt động văn hóa. Đặc biệt cần quan tâm ứng dụng khoa học - công nghệ để phát huy giá trị của di tích văn hóa lịch sử ở tất cả các lĩnh vực tôn tạo, trùng tu, kết nối liên vùng, liên ngành, truyền thông, quản lý và sáng tạo sản phẩm văn hóa.

Những di sản văn hóa ở Bình Phước là những minh chứng xác thực cho bề dày của một nền văn hóa có sự trao truyền, tiếp nối qua bao đời cùng hòa vào dòng chảy văn hóa Việt Nam, tạo nên nét đặc trưng riêng có ở Bình Phước trong mạch nguồn văn hóa dân tộc Việt Nam. Việc bảo tồn và phát huy giá trị các di tích văn hóa, lịch sử ở Bình Phước đóng góp quan trọng vào việc cải thiện, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân cũng như làm thay đổi diện mạo kinh tế - xã hội của tỉnh nhà. Đồng thời rút ra nhiều điều bổ ích cho việc phát huy nguồn lực văn hóa để phát triển toàn vùng Đông Nam Bộ.

Phương Dung