Vai trò dẫn dắt của đầu tư công

Cầu qua cửa biển Thuận An thuộc Dự án tuyến đường bộ ven biển đi qua thành phố Huế, phấn đấu hợp long ngày 30/4/2025. (Ảnh Đình Hoàng)

Năm 2025, tổng vốn đầu tư công được Quốc hội quyết nghị và phân bổ lên đến gần 830 nghìn tỷ đồng, bao gồm vốn ngân sách Trung ương hơn 353,6 nghìn tỷ đồng, vốn ngân sách địa phương hơn 475,7 nghìn tỷ đồng.

Tăng tốc giải ngân

Như thông lệ, để tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công ngay từ ngày đầu, quý đầu, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 523/QĐ-TTg ngày 6/3/2025 thành lập các tổ công tác kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công tại các bộ, ngành, địa phương.

Theo đó, 7 tổ công tác sẽ trực tiếp kiểm tra việc triển khai thực hiện nhiệm vụ đầu tư công tại một số bộ, ngành, địa phương, tìm hiểu kỹ thực trạng, xác định rõ các vướng mắc, điểm nghẽn ở cơ sở cũng như thẩm quyền giải quyết vướng mắc. Từ đó trực tiếp chỉ đạo giải quyết tháo gỡ các vướng mắc theo thẩm quyền và các quy định của pháp luật, bảo đảm chất lượng, thiết thực, hiệu quả.

Công tác phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công được Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương sớm tập trung triển khai thực hiện. Theo Bộ Tài chính, tính đến cuối tháng 2/2025, Thủ tướng Chính phủ đã giao kế hoạch vốn cho các bộ, ngành, địa phương hơn 825 nghìn tỷ đồng.

Nếu tính chung kế hoạch vốn Thủ tướng Chính phủ giao, kế hoạch vốn cân đối địa phương giao tăng và kế hoạch các năm trước chuyển sang, tổng kế hoạch vốn đầu tư đã được phân giao năm 2025 lên đến hơn 885 nghìn tỷ đồng. Về tình hình triển khai phân bổ chi tiết kế hoạch vốn của các bộ, ngành, địa phương, tổng vốn đã thực hiện phân bổ đạt hơn 798 nghìn tỷ đồng, đạt hơn 96% kế hoạch vốn Thủ tướng Chính phủ đã giao.

Nguồn vốn được ưu tiên bố trí cho các dự án quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm, dự án đường cao tốc, đường ven biển… Tính đến ngày 19/2/2025, còn hơn 77,6 nghìn tỷ đồng chưa phân bổ chi tiết, chiếm 9,42% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Số vốn chưa phân bổ chi tiết thuộc về 24/47 bộ, ngành và 49/63 địa phương.

Nguyên nhân chậm phân bổ chi tiết vốn không chỉ do nhiều dự án chờ điều chỉnh bổ sung kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025; dự án khởi công mới chưa đủ điều kiện bố trí kế hoạch vốn do chưa hoàn thiện thủ tục đầu tư mà còn do một số địa phương không có nhu cầu sử dụng, đề nghị trả vốn, dự án chưa được cấp có thẩm quyền cho phép kéo dài thời gian bố trí vốn thực hiện…

Cũng theo Bộ Tài chính, ước giải ngân vốn đầu tư công hai tháng đầu năm 2025 là hơn 60 nghìn tỷ đồng, đạt 6,9% kế hoạch và đạt 7,32% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (mức giải ngân cùng kỳ năm 2024 đạt tương ứng 7,7% và 8,07%).

Nhận diện khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ đầu tư công, Bộ Tài chính chỉ ra một số nguyên nhân căn bản, như công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng phục vụ thi công các dự án còn chậm, năng lực của ban quản lý dự án, cán bộ chuyên môn làm công tác đầu tư tại các cấp huyện, xã còn hạn chế.

Bên cạnh đó, chi phí dự án tăng do giá nhiều nguyên vật liệu tăng đột biến so với thời điểm mở thầu, nguồn cung một số vật liệu xây dựng như đất đắp nền đường, đá xây dựng còn hạn chế…, nhất là tại các dự án xây dựng hạ tầng giao thông thuộc khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.

Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương, có 8 động lực cho tăng trưởng các ngành, lĩnh vực và địa phương năm 2025, trong đó, đầu tư công tiếp tục đóng vai trò quan trọng. Do đó, trong thời gian tới, cần tập trung cải cách hành chính, giải quyết nhanh các thủ tục đầu tư, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp, dự án trên tinh thần tiếp tục xác định giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu của các cấp, các ngành.

Động lực và nền tảng cho tăng trưởng

Tại Việt Nam, đầu tư công chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng đầu tư và đóng góp đáng kể vào tăng trưởng tổng mức đầu tư và tăng trưởng kinh tế-xã hội. Thông qua đầu tư công, nguồn vốn ngân sách nhà nước đã kích hoạt, huy động các nguồn lực đầu tư toàn xã hội, đẩy mạnh hợp tác công-tư trong phát triển hạ tầng chiến lược. Từ đó, đầu tư công bước đầu phát huy vai trò là vốn mồi, dẫn dắt đầu tư của các thành phần kinh tế khác.

Những năm gần đây, Chính phủ xác định giải ngân vốn đầu tư công là một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu của các cấp, các ngành, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo ra không gian phát triển mới. Từ định hướng này, khái niệm về vai trò dẫn dắt của đầu tư công không chỉ tập trung trong lĩnh vực phát triển kết cấu cơ sở hạ tầng mà còn ở "hạ tầng mềm", gồm năng lực kết nối hệ thống hạ tầng, nguồn nhân lực, chi phí vận hành…

Số liệu thống kê cho thấy ngay từ đầu nhiệm kỳ, công tác chỉ đạo, điều hành triển khai kế hoạch đầu tư công đã được thực hiện quyết liệt, cụ thể. Nhờ đó, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công đã có bước cải thiện. Trong giai đoạn 2021-2024, vốn đầu tư công được bố trí nhiều hơn, công tác giải ngân cũng được đẩy mạnh với tỷ lệ giải ngân năm 2021 đạt 95,7%, năm 2022 đạt 91,42%, năm 2023 đạt 93,12%, năm 2024 đạt 93,06%.

Tiến sĩ Lê Duy Bình, Giám đốc điều hành Economica Việt Nam nhận định, năm 2025, nếu giải ngân hết 95% tổng vốn đầu tư công được Quốc hội giao sẽ tạo ra nguồn lực rất lớn đưa vào phát triển kinh tế-xã hội vì nguồn vốn được giao tăng cao so với năm 2024.

Nhìn từ tổng cầu, đầu tư công hiện chiếm khoảng 30% cơ cấu GDP và sẽ tiếp tục là động lực tăng trưởng chính năm 2025. Tuy nhiên, cần đẩy mạnh hơn nữa tốc độ giải ngân vốn ngay từ đầu năm để tăng vòng quay của đồng vốn trong nền kinh tế, nâng cao hiệu quả vốn ngân sách nhà nước và tác động tốt hơn đến mục tiêu tăng trưởng.

Không chỉ thực hiện mục tiêu ngắn hạn, đầu tư công cũng trở thành động lực và nền tảng dài hạn nếu hướng đến mục tiêu đầu tư nguồn nhân lực phát triển công nghiệp bán dẫn, xây dựng nguồn năng lượng tái tạo… đáp ứng yêu cầu phát triển của các ngành công nghiệp công nghệ cao, các ngành kinh tế xanh trong định hướng phát triển của nền kinh tế Việt Nam hiện nay.

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Đình Cung, năm 2025 là năm cuối của kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, các dự án đã hoàn thiện thủ tục đầu tư sẽ bước vào giai đoạn nước rút, khi hoàn thành sẽ đóng góp ngay cho tăng trưởng và mở ra không gian phát triển mới cho các địa phương và vùng kinh tế.

Do đó, đầu tư công vẫn tiếp tục là động lực quan trọng để đạt mục tiêu tăng trưởng 8% năm 2025, tạo đà cho tăng trưởng hai con số trong những năm tiếp theo. Chính phủ cần tiếp tục tập trung tháo gỡ khó khăn cho các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng trọng điểm, dự án quan trọng quốc gia để đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn, tăng sức lan tỏa tới các khu vực kinh tế, tạo ra nhiều công ăn việc làm trong xã hội.

Hiện nay, những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động đầu tư công đã được nhận diện và chỉ rõ, cần tập trung thực hiện cả ở hai phương diện, gồm quy định pháp luật và cách thức tổ chức thực hiện trong thực tiễn.

Với tổng quy mô vốn tăng mạnh so với những năm trước, việc phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công năm 2025 có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự tăng trưởng của nền kinh tế. Mặc dù trong công tác đầu tư công còn những hạn chế, bất cập cần tháo gỡ nhưng những năm gần đây, nguồn vốn đầu tư công tập trung cho các dự án lớn, công trình trọng điểm quốc gia có sức lan tỏa cao đã có tác dụng thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

TÔ HÀ