Vai trò của người có uy tín 'mở đường' giảm nghèo bền vững

Bản làng vùng Cao nguyên đá tỉnh Tuyên Quang đổi thay nhờ có những con đường được xây dựng từ sức dân. (Ảnh: Vũ Mừng)

Người có uy tín chính là "cầu nối thông tin" vững chắc nhất, giúp xóa bỏ rào cản giảm nghèo thông tin và biến chính sách Nhà nước thành hành động tự nguyện của người dân.

Trong hành trình xây dựng hạ tầng và phát triển kinh tế vùng DTTS, thách thức lớn nhất thường là sự thiếu hụt thông tin về chủ trương, kỹ thuật và lợi ích lâu dài của các dự án. Nếu thông tin không được truyền tải rõ ràng, minh bạch, người dân dễ nảy sinh nghi ngờ, ngại đổi thay hoặc không sẵn sàng hy sinh lợi ích cá nhân. Đây chính là biểu hiện rõ rệt của giảm nghèo thông tin, một rào cản vô hình nhưng vô cùng lớn.

Tuy nhiên, tại Tuyên Quang, rào cản này đang được tháo dỡ một cách hiệu quả, đặc biệt trong phong trào hiến đất mở đường và áp dụng mô hình sinh kế mới.

Con đường về Nà Ván được hoàn thành nhờ tinh thần hiến đất của 12 hộ dân trong thôn. (Ảnh Vũ: Mừng)

Những năm gần đây, hình ảnh hàng trăm ngàn mét vuông đất, vạt nương được người dân tự nguyện sẻ chia để mở ra những con đường bê tông mới đã trở nên quen thuộc trên Cao nguyên đá. Bí quyết thành công không chỉ nằm ở phương châm “Nhà nước và Nhân dân cùng làm”, mà còn ở sự tham gia quyết định của già làng, trưởng bản và người có uy tín.

Khi có kế hoạch mở đường, cán bộ xã, thôn luôn tìm đến những người này đầu tiên để bàn bạc, vận động. Tiếng nói của họ, đã được bà con nể trọng từ lâu, chính là "chìa khóa vàng" để mở khóa sự đồng thuận.

Già Lò Thìn Sáng, một Người có uy tín ở thôn Nà Ván, xã Yên Minh, đã giúp bà con hiểu rằng: "Đất này là của mình, nhưng con đường mới là của con cháu." Bằng ngôn ngữ và kinh nghiệm của mình, họ chuyển hóa lợi ích chung của Chương trình MTQG 1719 thành lợi ích cá nhân thiết thực "có đường rồi thì không chỉ bán được ngô sắn, mà người xa người gần cũng biết tới Nà Ván này."

Nhờ uy tín của họ, thôn Nà Ván đã đạt tỷ lệ 100% hộ dân ven đường đồng thuận hiến đất. Sự đồng thuận này biến câu chuyện hiến đất từ một mệnh lệnh hành chính khô cứng thành phong trào tự giác, tự nguyện, minh chứng cho sự tin tưởng tuyệt đối của dân vào chủ trương đúng đắn.

Ở những vùng biên giới như thôn Má Pắng, xã Đồng Văn, lời nói của những người như ông Giàng Chúa Nhìa không chỉ truyền đạt về kinh tế mà còn về ý thức bảo vệ Tổ quốc, "ở đây là biên giới, có đường đi mới có cái ăn cái mặc, mới lo được cho con cái học hành... và để chúng nó lớn lên, lại tiếp tục bảo vệ biên giới", những lời nói này gắn kết lợi ích kinh tế với an ninh quốc phòng, tạo nên sự đồng lòng mạnh mẽ.

Bên cạnh mở đường, Người có uy tín còn đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nghèo thông tin về khoa học kỹ thuật và mô hình kinh tế mới.

Trong các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, như trồng sa nhân tím hay chăn nuôi dê sinh sản, sự hoài nghi của người dân về tính hiệu quả, kỹ thuật canh tác, hay đầu ra sản phẩm luôn hiện hữu.

Khi các cán bộ kỹ thuật và người có uy tín cùng nhau xuống thôn, hướng dẫn trực tiếp, "cầm tay chỉ việc," thông tin về cách làm ăn mới trở nên dễ tiếp thu và đáng tin cậy hơn. Sự chứng thực từ người có uy tín, người cùng cảnh ngộ, cùng ngôn ngữ đã giúp xóa bỏ rào cản ngôn ngữ và văn hóa trong tiếp nhận kỹ thuật nông nghiệp.

Đồng thời, khi Người có uy tín tiên phong làm theo mô hình mới, kết quả thành công sẽ là bằng chứng sống thuyết phục nhất, đập tan nỗi lo về rủi ro và thất bại trong canh tác. Việc họ chấp nhận rủi ro và thành công chính là đòn bẩy tâm lý để hàng chục nghìn hộ nghèo, cận nghèo khác mạnh dạn làm theo, áp dụng các mô hình mang lại thu nhập 50-70 triệu đồng/ha (như sa nhân tím), gấp nhiều lần so với trồng ngô, lúa truyền thống.

Sự thành công của Tuyên Quang trong giảm nghèo và xây dựng hạ tầng là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chính sách đúng đắn (tập trung vào sinh kế và hạ tầng) và phương pháp thực hiện linh hoạt. Chính sách dù tốt đến mấy, nếu không vượt qua được rào cản giảm nghèo thông tin thì khó có thể đi vào lòng dân.

Việc cán bộ cơ sở luôn xác định "dân là trung tâm", trực tiếp xuống tận nhà, họp dân công khai, và đặc biệt là tận dụng tiếng nói của già làng, trưởng bản đã biến các chủ trương thành "phong trào tự nguyện" của cộng đồng.

Ông Trần Đức Nghĩa, Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Tuyên Quang chia sẻ: "Mỗi con đường mở ra đều có công sức, niềm tin của dân. Con đường ấy không chỉ là hạ tầng, mà là sợi dây nối lòng dân với Đảng, với Nhà nước. Nếu không có sự đồng thuận, người dân không thể sẵn sàng hiến hàng trăm ngàn mét vuông đất, hàng trăm ngàn ngày công như thế”.

Những người có uy tín đã trở thành sợi dây nối kết vô giá, là "kênh thông tin chính thức" được người dân tin tưởng tuyệt đối. Nhờ họ, Tuyên Quang đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững, chứng minh rằng khi lợi ích riêng gác lại để vun bồi lợi ích chung, không có rào cản nào là không thể vượt qua.

Đức Hạnh