Chính quyền 2 cấp: Cần sớm ban hành tiêu chuẩn cho từng vị trí việc làm

Khoảng trống năng lực nhìn từ thực tiễn

Cải cách tổ chức bộ máy chính quyền hai cấp (tỉnh - xã) là chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước nhằm tinh gọn đầu mối, giảm tầng nấc trung gian, rút ngắn quy trình và tăng hiệu quả phục vụ nhân dân. Thế nhưng, thực tế ở nhiều địa phương cho thấy: Dù bộ máy đã được sắp xếp lại, nhưng năng lực của đội ngũ cán bộ cơ sở vẫn chưa bắt kịp yêu cầu mới. Không ít cán bộ cấp xã vẫn quen xử lý thủ công, ngại sử dụng phần mềm, lúng túng với quy trình số hóa hồ sơ và e dè trước khái niệm “chính quyền số”, “dữ liệu mở”.

TS Bùi Hải - Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.

Một bộ máy tinh gọn sẽ không thể phát huy hiệu quả nếu con người trong đó vẫn giữ lối làm việc cũ, thiếu kỹ năng, thiếu sáng tạo và thiếu tinh thần phục vụ. Do đó, đổi mới tư duy và nâng cao năng lực cán bộ địa phương là bước đi tất yếu, không chỉ để vận hành tốt mô hình mới, mà còn để kiến tạo niềm tin trong lòng Nhân dân.

Các báo cáo của Bộ Nội vụ và nhiều địa phương chỉ ra rằng, đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã hiện nay đang tồn tại không ít khoảng trống về năng lực.

Thứ nhất, năng lực chuyên môn còn hạn chế. Nhiều cán bộ được đào tạo trái ngành hoặc không chuyên sâu trong các lĩnh vực trọng yếu như tài chính, đất đai, xây dựng, môi trường, công nghệ thông tin. Thứ hai, kỹ năng số còn yếu và thiếu. Một bộ phận cán bộ chưa sử dụng thành thạo các phần mềm quản lý, chưa biết khai thác dữ liệu để xử lý công việc và ra quyết định, chưa quen với việc lưu trữ và xử lý hồ sơ điện tử.

Thứ ba, tư duy quản lý của một bộ phận cán bộ còn mang tính hành chính. Nhiều người xử lý công việc theo kinh nghiệm, thiếu cách nhìn hệ thống và chưa có kỹ năng phối hợp liên ngành. Quan trọng hơn cả, vẫn còn tâm lý “sợ sai, ngại đổi mới”, làm việc cầm chừng, chờ chỉ đạo, thiếu tinh thần dám nghĩ – dám làm.

Những điểm yếu này đang là “nút thắt cổ chai” trong quá trình triển khai cải cách hành chính và chuyển đổi số ở cấp cơ sở.

Cán bộ thời đại số cần làm gì?

Thời đại số đòi hỏi cán bộ, công chức địa phương không chỉ “biết việc”, mà phải “biết học, biết đổi mới và biết phục vụ”. Một cán bộ hiện đại cần hội đủ năm nhóm năng lực.

Thời đại số đòi hỏi cán bộ, công chức địa phương không chỉ “biết việc”, mà phải “biết học, biết đổi mới và biết phục vụ.

Kiến thức chuyên môn vững vàng gắn với vị trí việc làm cụ thể được giao phụ trách; Kỹ năng công nghệ và quản trị dữ liệu, sử dụng thành thạo các hệ thống quản lý điện tử, bảo mật thông tin và ra quyết định dựa trên dữ liệu; Tư duy hệ thống và phối hợp liên ngành để có khả năng nhìn vấn đề trong tổng thể phát triển của địa phương, thực hiện phối hợp liên ngành để xử lý và giải quyết công việc.

Kỹ năng mềm - giao tiếp, đàm phán, thuyết phục và tạo đồng thuận xã hội để xử lý tốt công việc phụ trách và giao tiếp hiệu quả với người dân; Liêm chính, trách nhiệm, bản lĩnh đổi mới và tinh thần học tập suốt đời để thực sự đủ năng lực làm đại diện cho nền hành chính công mang tính phục vụ

Muốn có đội ngũ cán bộ mạnh, cần thay đổi cách đào tạo vừa đảm bảo đáp ứng yêu cầu nâng cao năng lực cho cán bộ, vừa đảm bảo phù hợp với tình hình công việc của công chức trong bối cảnh mới, đồng thời tận dụng được tốt các nguồn lực hiện có tại mỗi địa phương. Trong bối cảnh đó, Trường chính trị các tỉnh, thành phố có thể được phát triển thành trung tâm đổi mới về phát triển năng lực cán bộ, chứ không chỉ là nơi giảng dạy lý luận chính trị. Khi đó, những trường này cần được đầu tư để trở thành “trường mở”, kết nối với các đại học, học viện và viện nghiên cứu...

Bộ Nội vụ sớm ban hành khung năng lực cho từng vị trí

Các chương trình đào tạo cần được thiết kế theo hướng “3 trong 1”: Kết hợp lý luận - thực hành - công nghệ, giúp cán bộ học song song về chuyên môn, pháp luật, quản lý và kỹ năng số. Bên cạnh đó, trường chính trị cần đổi mới phương pháp giảng dạy: tăng các tình huống thực tiễn, các mô hình mô phỏng chính quyền số, thảo luận nhóm, dự án cộng đồng. Cán bộ học xong phải “làm được việc ngay”, không chỉ cầm chứng chỉ.

Trong công cuộc chuyển đổi số và cải cách hành chính hiện nay, lực lượng đoàn viên, thanh niên đã trở thành một điểm tựa quan trọng. Tại nhiều địa phương, mô hình “Tổ công nghệ số đổi số cộng đồng” đã chứng minh hiệu quả: đoàn viên trẻ giúp người dân cài đặt ứng dụng, đăng ký dịch vụ công trực tuyến, hướng dẫn sử dụng các nền tảng dữ liệu. Đây là minh chứng sống động cho thấy, khi thế hệ trẻ được tin tưởng và trao cơ hội, họ sẽ trở thành lực lượng thúc đẩy đổi mới mạnh mẽ nhất ở cơ sở.

Trong thời gian tới, cần mở rộng vai trò của Đoàn Thanh niên trong việc tham gia vào quá trình hỗ trợ và đào tạo nâng cao năng lực số cho cán bộ địa phương, cụ thể: phối hợp tổ chức các lớp đào tạo kỹ năng số cơ bản cho cán bộ; cử đoàn viên có trình độ công nghệ tham gia hỗ trợ chuyển đổi số tại cơ sở; tổ chức các cuộc thi, diễn đàn “Cán bộ trẻ quản trị số” để lan tỏa tinh thần đổi mới; phát hiện, bồi dưỡng nguồn cán bộ trẻ kế cận trong hệ thống chính trị cơ sở.

Trong thời gian tới, cần mở rộng vai trò của Đoàn Thanh niên trong việc tham gia vào quá trình hỗ trợ và đào tạo nâng cao năng lực số cho cán bộ địa phương.

Khi thanh niên cùng đồng hành với chính quyền, chuyển đổi số sẽ không còn là khẩu hiệu, mà trở thành hành động cụ thể hàng ngày.

Để công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đạt hiệu quả thực chất, về dài hạn, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Thứ nhất, Bộ Nội vụ sớm ban hành khung năng lực chuẩn quốc gia cho từng vị trí việc làm, làm căn cứ tuyển dụng, đánh giá và đào tạo. Thứ hai, Các địa phương đầu tư nâng cấp các trường chính trị tỉnh, cả về cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên và nội dung chương trình.

Thứ ba, thiết lập mạng lưới hợp tác ba bên giữa trường chính trị - đại học - doanh nghiệp công nghệ, để đào tạo gắn với thực tiễn và chuyển đổi số. Thứ tư, thành lập Quỹ phát triển năng lực cán bộ địa phương, dùng cho các khóa đào tạo kỹ năng số và hỗ trợ ứng dụng công nghệ. Thứ năm, tăng cường luân chuyển, biệt phái cán bộ giỏi từ tỉnh về xã để chia sẻ kinh nghiệm, kèm cơ chế đãi ngộ hợp lý. Thứ sáu, Áp dụng cơ chế đánh giá công vụ dựa trên dữ liệu, gắn với mức độ hài lòng của người dân, nhằm bảo đảm khách quan và minh bạch.

Tinh gọn bộ máy, chuyển đổi số, phân cấp mạnh mẽ, tất cả đều vô nghĩa nếu con người trong bộ máy không thay đổi.

TS. Bùi Hải - Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh