Ủy ban châu Âu lại đề xuất chưa áp dụng Quy định về chống phá rừng: 'Khoảng thở' cho nông sản Việt

Theo kế hoạch, Quy định về chống phá rừng sẽ được triển khai từ ngày 30/12/2025 đối với doanh nghiệp quy mô lớn, doanh nghiệp vừa và nhỏ áp dụng từ 30/6/2026. Tuy nhiên, ngày 23/9/2025, EC đề xuất lùi thời điểm áp dụng sang cuối năm 2026. Nguyên nhân chính của việc trì hoãn là hệ thống công nghệ thông tin của EU chưa đủ năng lực tiếp nhận, xử lý khối lượng dữ liệu lớn mà các doanh nghiệp và quốc gia thành viên cần cung cấp. Nếu thực hiện ngay theo kế hoạch, hệ thống có thể quá tải, gây gián đoạn cho chuỗi cung ứng và hoạt động thương mại.

EU tính toán và dự báo, hằng năm, sẽ có khoảng 100 triệu doanh nghiệp đăng ký dữ liệu thông tin theo các tiêu chí và quy định về EUDR lên hệ thống thông tin EU. Tuy nhiên, thực tế số lượng doanh nghiệp đăng ký lên hệ thống có thể gấp 10 lần so với tính toán ban đầu của EU. Từ đó, dẫn đến hệ thống công nghệ thông tin của EU bị quá tải. Nội bộ khối EU, nhiều thành viên cũng ủng hộ việc hoãn triển khai quy định này. EU chịu áp lực lớn từ nhiều đối tác thương mại lớn như Mỹ, Brazil, các nước xuất khẩu khác về việc đề nghị EU hoãn triển khai quy định này.

Đề xuất hoãn áp dụng Quy định về chống phá rừng của EU giúp giảm áp lực trước mắt cho cả doanh nghiệp EU lẫn các quốc gia xuất khẩu, trong đó có Việt Nam

Trước đó, Ủy ban châu Âu đã công bố danh sách phân loại rủi ro quốc gia theo EUDR. Theo đó, EU phân loại các nước xuất khẩu và kể cả các nước thành viên EU theo 3 cấp: Rủi ro cao, rủi ro tiêu chuẩn và rủi ro thấp. Tuy nhiên, trong Quốc hội EU, nhiều nhóm Nghị sỹ đã vận động đề nghị EU bổ sung Nhóm các nước "không rủi ro” và chưa thành công, hiện nay, các nhóm Nghị sỹ EU vẫn tiếp tục theo đuổi đề xuất này.

Quyết định đề xuất lùi thời hạn áp dụng EUDR của Ủy ban châu Âu lần thứ 2 này vẫn phải được Hội đồng và Nghị viện châu Âu phê duyệt. Trong thời gian tới, việc hoãn áp dụng quy định EUDR được kỳ vọng sẽ giúp EU và các bên liên quan có thêm thời gian để điều chỉnh hệ thống, làm rõ các yêu cầu kỹ thuật và giảm rủi ro đối với doanh nghiệp.

Đề xuất hoãn áp dụng Quy định về chống phá rừng của EU giúp giảm áp lực trước mắt cho cả doanh nghiệp EU lẫn các quốc gia xuất khẩu, trong đó có Việt Nam - nước có thế mạnh về cà phê, gỗ, ca cao, cao su.

Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (Vicofa), cho biết: “Quyết định hoãn thực thi EUDR mang tính kịp thời. Doanh nghiệp cà phê có thêm thời gian để hoàn thiện truy xuất nguồn gốc, chuẩn hóa sản xuất và đẩy mạnh chế biến sâu”.

Trong 8 tháng đầu năm, xuất khẩu cà phê Việt Nam đạt 6,4 tỷ USD, tăng gần 60% so với cùng kỳ, trong đó EU chiếm 63%. Nhiều doanh nghiệp tranh thủ đẩy mạnh xuất khẩu trước khi quy định có hiệu lực.

Các ngành hàng gỗ, cao su, ca cao cũng được hưởng lợi khi có thêm thời gian rà soát chuỗi cung ứng. Cùng với cà phê, các ngành hàng gỗ, cao su, ca cao… cũng có thêm thời gian để rà soát chuỗi cung ứng. Ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TP. Hồ Chí Minh (HAWA) đánh giá, nếu EUDR áp dụng gấp, nhiều doanh nghiệp gỗ có nguy cơ mất thị trường vì chưa kịp đầu tư công nghệ. Khoảng lùi này giúp doanh nghiệp giảm áp lực tài chính.

Theo ông Mẫn, việc hoãn áp dụng không đồng nghĩa với việc EU “nới lỏng” tiêu chuẩn. Mục tiêu chống phá rừng, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững vẫn là kim chỉ nam bất di bất dịch trong chính sách thương mại của khối này, do đó các doanh nghiệp Việt cần khẩn trương rà soát lại quy trình và sản phẩm nhằm đáp ứng yêu cầu phía EU đưa ra nếu muốn làm ăn lâu dài tại thị trường này.

Đại diện Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Vifores) cảnh báo, chi phí đầu tư công nghệ để đáp ứng yêu cầu EUDR không nhỏ, nhất là với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nếu không có sự hỗ trợ của Nhà nước và hiệp hội trong việc xây dựng hệ thống chung, nhiều doanh nghiệp sẽ khó trụ lại. Vifores cũng nhiều lần kiến nghị xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc tập trung cấp quốc gia, thay vì để doanh nghiệp tự xoay xở manh mún. “Chuẩn bị cho EUDR không chỉ là chuyện kỹ thuật truy xuất nguồn gốc. Đó còn là câu chuyện chi phí và năng lực quản trị chuỗi cung ứng, buộc các doanh nghiệp Việt phải tái cấu trúc mạnh mẽ hơn”, đại diện Viforest cho hay.

Theo giới chuyên gia, việc EU hoãn áp dụng EUDR chỉ tạo thêm thời gian chuẩn bị, chứ không xóa bỏ yêu cầu. Doanh nghiệp nào tận dụng “khoảng thở” này để tái cấu trúc, nâng cao năng lực quản trị chuỗi cung ứng sẽ giữ được lợi thế tại thị trường châu Âu. Ngược lại, nếu chỉ tranh thủ xuất khẩu ngắn hạn mà không cải tổ, nguy cơ “trở tay không kịp” khi EUDR thực thi là khó tránh khỏi.

Đức Thuận