Ứng dụng KHKT phát triển nguồn gen các loại cam đặc sản Hà Tĩnh

Với điều kiện địa hình và khí hậu đặc thù, Hà Tĩnh có rất nhiều giống cây đặc sản có giá trị cao. Tuy nhiên, những năm gần đây, do nhiều nguyên nhân nên diện tích, năng suất, chất lượng một số loài cây đặc sản ngày càng giảm sút. Trong đó có giống cây cam bù Hương Sơn và giống cam giòn Thượng Lộc.

Tháng 9/2020, Trung tâm ứng dụng KHCN và ĐMST Hà Tĩnh triển khai dự án: “Sản xuất thử nghiệm nguồn gen cam bù Hương Sơn và cam giòn Thượng Lộc, Hà Tĩnh”.

Trước thực trạng giảm sút diện tích và nguy cơ thoái hóa giống cũng như nhằm ứng dụng khoa học kỹ thuật (KHKT) phát triển bền vững nguồn quỹ gen các giống cam quý; được sự hỗ trợ của Bộ KH&CN, Trung tâm ứng dụng KHCN và ĐMST Hà Tĩnh đã triển khai thực hiện dự án: “Sản xuất thử nghiệm nguồn gen cam bù Hương Sơn và cam giòn Thượng Lộc, Hà Tĩnh”.

Dự án nhằm ứng dụng tiến bộ kỹ thuật về giống và thâm canh để nâng cao năng suất chất lượng, hiệu quả nguồn gen 2 giống cam đặc sản này.

Nhóm nghiên cứu thực hiện điều tra, tuyển chọn, thẩm định cơ sở cây đầu dòng.

Chị Nguyễn Thị Thủy – cán bộ kỹ thuật Trung tâm ứng dụng KHCN và ĐMST Hà Tĩnh, chủ nhiệm dự án chia sẻ: "Dự án được thực hiện trong gần 5 năm qua, bắt đầu từ tháng 9/2020. Để thực hiện dự án có hiệu quả, nhóm nghiên cứu phải lăn lộn khắp các vườn đồi từ Hương Sơn đến Can Lộc; ăn, ngủ cùng cây cam. Đến nay, chúng tôi đã xây dựng được bộ dữ liệu mô tả về đặc điểm nông sinh học nguồn gen cam bù Hương Sơn và cam giòn Thượng Lộc. Đồng thời hoàn thiện các quy trình nhân giống sạch bệnh, trồng mới thời kỳ kiến thiết cơ bản, thâm canh cho mỗi nguồn gen. Các quy trình ngắn gọn, dễ hiểu, đảm bảo tính khoa học, phù hợp điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng Hà Tĩnh, là cơ sở áp dụng trong thực tiễn sản xuất".

Cây giống được cung cấp cho các mô hình trồng mới trên tổng diện tích 20ha tại Hương Sơn và Can Lộc.

Cùng với đó, qua dự án, nhóm nghiên cứu đã điều tra, tuyển chọn và được Sở NN&PTNT (cũ) ra quyết định công nhận 10 cây đầu dòng cam bù Hương Sơn và 10 cây cam giòn Thượng Lộc (năm 2022). Hiện nay, các cây đầu dòng đang tiếp tục được chăm sóc, bảo tồn tại chỗ, khai thác làm vật liệu trong nhân giống.

Tại trung tâm còn xây dựng được vườn cây mẹ sạch bệnh S0, S1, vườn ươm nhân giống. Cây giống được cung cấp cho các mô hình trồng mới trên tổng diện tích 20ha tại các xã Sơn Giang (Hương Sơn) và xã Thường Nga, thị trấn Đồng Lộc (Can Lộc).

Dự án cũng triển khai mô hình thâm canh nhằm hỗ trợ vật tư, phân bón, kỹ thuật chăm sóc trên các vườn cam.

Ông Lê Vạn Hải - Giám đốc HTX Gia Phúc (Can Lộc) phấn khởi nói: "Cam giòn là cây đặc sản, đã gắn bó từ lâu với người dân vùng trà sơn huyện Can Lộc. Với đam mê làm nông nghiệp sạch, tôi xác định tất yếu phải có KHKT "dẫn đường". Vì vậy, HTX mạnh dạn phối hợp xây dựng mô hình trồng mới cam giòn Thượng Lộc. Từ sự hỗ trợ kỹ thuật và đầu tư dự án, chúng tôi mở rộng thêm diện trồng cam giòn thêm 5ha, tất cả đều tưới và bón phân tự động. Bước đầu đánh giá cây cam giòn tại mô hình phát triển rất tốt. Hiện nay một số cây đã cho quả bói. Năm sau, gần 50% diện tích bắt đầu bước vào giai đoạn cho thu hoạch".

Tại các vườn thâm canh, năng suất trung bình cao hơn đại trà 15% - 16,8%.

Đồng thời, dự án cũng triển khai mô hình thâm canh nhằm hỗ trợ vật tư, phân bón, kỹ thuật chăm sóc trên các vườn cam kinh doanh giai đoạn 4-6 tuổi với diện tích 20ha tại xã Sơn Trường (Hương Sơn) và thị trấn Đồng Lộc (Can Lộc). Ghi nhận tại các vườn cam bù thâm canh đạt năng suất trung bình 15 tấn/ha; cao hơn đại trà 16,8%; vườn cây cam giòn đạt năng suất trung bình 16 tấn/ha; cao hơn đại trà 15%.

Bà Trần Thị Thúy Anh - Phó Giám đốc Trung tâm ứng dụng KHCN và ĐMST Hà Tĩnh cho biết, kết quả của dự án sẽ góp phần chủ động nguồn cây giống sạch bệnh tại chỗ để phát triển diện tích cây đặc sản. Thông qua đào tạo, tập huấn, tại các địa phương cũng đang dần hình thành được nguồn nhân lực KHKT và nông dân sản xuất cây có múi có trình độ cao. Qua đó góp phần phát triển bền vững nghề trồng cây có múi nói chung, và 2 loài cây đặc sản cam bù Hương Sơn, cam giòn Thượng Lộc nói riêng; góp phần tăng thu nhập cho người dân địa phương. Ngoài ra, các quy trình thâm canh theo tiêu chuẩn VietGAP nên hạn chế phát thải các chất gây ô nhiễm môi trường trong vùng sản xuất, kiểm soát được lượng thuốc bảo vệ thực vật. Do đó góp phần bảo vệ môi trường và làm đẹp cảnh quan sinh thái cho vùng; đẩy mạnh phát triển du lịch sinh thái.

Dương Chiến