Ứng dụng AI phòng dịch bệnh nguy hiểm

Đang trị bệnh tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới (TP HCM) trong tình trạng men gan cao (gần 3.000 đơn vị), anh T.C.C (40 tuổi, ở Bình Phước) không ngờ cả gia đình bị chung một biến cố là mắc bệnh sốt xuất huyết (SXH). "Hai đứa nhỏ đang nằm ở khoa nhi, vợ cũng đã nhập viện. Đến lượt tôi sốt, đi xét nghiệm thì cũng bị luôn, men gan đã lên đến 2.600 - 3.000" - anh C. rầu rĩ.

Những ca tử vong đau lòng

Anh C. cho biết trước đó, khu dân cư nơi anh sinh sống tại Bình Phước đã có người mắc bệnh, song đây là lần đầu cả gia đình anh 4 người cùng lúc nhập viện vì SXH. Sau hơn 1 tuần điều trị, hiện bệnh trạng anh có cải thiện, sẽ được xuất viện trong vài ngày tới.

Bác sĩ chuyên khoa 2 Phan Vĩnh Thọ, Trưởng Khoa Nhiễm D - Bệnh viện Bệnh nhiệt đới, cho biết SXH là bệnh truyền nhiễm đã tồn tại lâu ở Việt Nam. Tuy nhiên, đây là bệnh có diễn tiến rất nhanh và khó lường. Nhiều bệnh nhân ban đầu có biểu hiện nhẹ, trong giai đoạn nguy hiểm của bệnh, chỉ sau vài giờ đã chuyển nặng, thậm chí nguy kịch nếu không theo dõi sát hoặc chủ quan. Đặc biệt, giai đoạn nguy hiểm của bệnh thường rơi vào ngày thứ 4 - 6 kể từ khi khởi phát triệu chứng sốt, nhất là khi xuất hiện tổn thương gan, thận, chảy máu nội tạng hoặc sốc. Hiện mỗi ngày khoa tiếp nhận và điều trị hàng chục ca mắc SXH. Số bệnh nhân SXH chiếm phân nửa tổng số giường bệnh tại khoa, khoảng 20 - 25 ca.

Nhắc lại những ca mắc SXH tử vong thương tâm do trở tay không kịp, bác sĩ Thọ cảnh báo người dân không nên chủ quan. Có những ca bệnh tưởng nhẹ, được cho về nhà vì chưa đến giai đoạn cảnh báo. Nhưng chỉ trong vòng vài giờ hoặc qua đêm, bệnh diễn tiến nặng. "Chúng tôi từng gặp nam bệnh nhân 20 tuổi, khỏe mạnh, đến khám khi mới sốt ngày thứ 2, chưa có dấu hiệu cảnh báo nên được theo dõi tại nhà. Đêm đó bệnh chuyển nặng đột ngột và mất trước khi nhập viện vì biến chứng viêm cơ tim cấp" - bác sĩ Thọ nhắc lại.

Một bệnh nhi mắc sốt xuất huyết đang được điều trị

Trường hợp khác là một sinh viên mắc SXH có dấu hiệu cảnh báo, bác sĩ khuyên nhập viện nhưng không đồng ý. Đến sáng hôm sau mới nhập viện trong tình trạng tím tái, cô đặc máu nặng và sau đó không qua khỏi. "Nhiều bệnh nhân nghĩ mình còn trẻ, khỏe nên từ chối nhập viện. Nhưng khi bệnh nặng thì bác sĩ dù muốn cũng khó cứu" - bác sĩ Thọ đau lòng nói.

Theo bác sĩ Thọ, sai lầm thường gặp là người bệnh SXH nhập viện trễ do chủ quan. Từ chối nhập viện dù đã có chỉ định của bác sĩ là sai lầm phổ biến và nguy hiểm nhất. "Quyết định nhập viện là quyền của bệnh nhân song nếu đã được bác sĩ cảnh báo, tốt nhất là nên tuân thủ để tránh hậu quả đáng tiếc. Cần nhập viện ngay nếu xuất hiện những dấu hiệu như giảm sốt đột ngột nhưng bệnh nhân mệt nhiều hơn; đau bụng (đặc biệt vùng gan), ói nhiều; chảy máu cam, chân răng, đi ngoài phân đen; mệt lả, tay chân lạnh, lừ đừ - dấu hiệu của sốc.

Nhóm đối tượng cần cảnh giác cao với dịch bệnh nguy hiểm này là người có bệnh nền, người lớn tuổi, phụ nữ mang thai, trẻ dưới 1 tuổi, người béo phì, người sống một mình, không có người chăm sóc hoặc ở xa cơ sở y tế" - ông cảnh báo.

Công nghệ mới phòng dịch bệnh

Để phòng bệnh SXH và theo dõi đúng cách tại nhà, bác sĩ Thọ nhấn mạnh phát hiện sớm - khám bệnh ngay khi sốt, đặc biệt trong mùa dịch; nếu điều trị tại nhà cần nắm rõ các dấu hiệu cảnh báo để nhập viện kịp thời; uống đủ nước - đây là biện pháp bù dịch sinh lý và hiệu quả nhất.

Chỉ truyền dịch khi có chỉ định từ bác sĩ; hạ sốt đúng cách bằng paracetamol, đúng liều lượng, tránh dùng aspirin hoặc ibuprofen vì dễ gây xuất huyết; không tiêm bắp vì nguy cơ bầm tím và xuất huyết nặng nếu bệnh chuyển biến; ăn thức ăn dễ tiêu, tránh thức ăn có màu đỏ, nâu sẫm để không gây nhầm lẫn với triệu chứng xuất huyết tiêu hóa; tuyệt đối không tự ý dùng thuốc không rõ nguồn gốc hoặc áp dụng mẹo dân gian như cắt lể.

Ngành y tế TP HCM cũng khuyến cáo người dân cần thực hiện diệt lăng quăng, loại bỏ vật chứa nước đọng để phòng chống SXH; vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên, giữ gìn môi trường sạch sẽ để phòng bệnh tay chân miệng; tiêm đủ 2 mũi vắc-xin sởi đúng lịch cho trẻ để bảo đảm miễn dịch cộng đồng. Người dân khi có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh cần đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Trong bối cảnh này, một nghiên cứu ứng dụng mang tính đột phá vừa ra đời, mở cơ hội mới trong phòng dịch bệnh nguy hiểm cho cộng đồng. Theo TS-BS Hồ Quang Chánh, Đơn vị Nghiên cứu lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU) - Bệnh viện Bệnh nhiệt đới, chi phí điều trị bệnh SXH Dengue ước tính lên tới 96 triệu USD/năm. Mới đây, nhóm nghiên cứu của đơn vị đã phát triển một thiết bị đeo tay không xâm lấn, có khả năng đo nhịp tim, huyết áp và hematocrit (HCT) - chỉ số quan trọng để theo dõi tình trạng cô đặc máu và nguy cơ sốc. Thiết bị sử dụng cảm biến quang học và phân tích sóng PPG, đồng thời tích hợp AI để xử lý dữ liệu.

Trong thử nghiệm, thiết bị cho thấy độ chính xác cao, đặc biệt trong phân loại bệnh nhân nặng khi sử dụng dữ liệu từ 4 bước sóng - đạt độ chính xác khoảng 76%.

Hiện nhóm đang thử nghiệm phiên bản thiết bị thế hệ 2. Phiên bản 3 sẽ được thiết kế nhỏ gọn hơn, giống đồng hồ đeo tay, kết hợp cảm biến ngón tay, phù hợp sử dụng tại nhà hoặc tuyến y tế cơ sở.

Nhiều bệnh nhân, đặc biệt là trẻ em, đánh giá thiết bị này thoải mái và dễ chịu hơn lấy máu truyền thống. "Chúng tôi hy vọng thiết bị sẽ giúp bác sĩ theo dõi sát tình trạng bệnh, đồng thời tạo nền tảng dữ liệu lớn cho các nghiên cứu và phòng chống dịch trong tương lai" - bác sĩ Chánh kỳ vọng.

Bài và ảnh: HẢI YẾN