Ức chế khi lái xe trên cao tốc chật hẹp, thiếu làn dừng khẩn cấp

Dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam đã đưa vào khai thác 1.206 km góp phần rút ngắn thời gian di chuyển, giảm chi phí vận tải, tăng cường kết nối các vùng miền, thúc đẩy phát triển kinh tế, du lịch… Tuy nhiên, một số đoạn chưa đạt chuẩn cao tốc gây tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông và thực tế nhiều vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng xảy ra có nguyên nhân đến từ hạ tầng chưa đảm bảo.

Né cao tốc để đỡ… ức chế

Vừa trở về Hà Nội sau chuyến du lịch bằng ô tô xuyên Việt, anh Văn Tuyên (ngụ phường Cầu Giấy) cho biết tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam giúp hành trình của gia đình nhanh hơn dự kiến so với việc di chuyển trên Quốc lộ 1A với nhiều nút giao và làn xe hỗn hợp. Tuy nhiên, một số đoạn cao tốc được thiết kế quá hẹp khiến anh luôn trong tình trạng căng thẳng, ức chế khi lái xe.

Theo anh Tuyên, gia đình anh xuất phát hành trình du lịch vào Nam từ cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ. Anh khá hài lòng với đoạn cao tốc này khi bề rộng mặt đường có tới ba làn xe mỗi bên và làn dừng khẩn cấp liên tục. Tuy nhiên, càng lưu thông về phía Nam cung đường bắt đầu nhỏ lại từ bốn làn xe có làn dừng khẩn cấp liên tục đến bốn làn xe hạn chế ở các đoạn như Mai Sơn - Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Diễn Châu - Bãi Vọt.

Đến các cung đường này, anh Tuyên phải cẩn trọng giữ khoảng cách an toàn, tập trung lái và dường như ít tiếp chuyện với các thành viên trong xe khi đang lái xe. Dù vậy, có lần khi gặp cơn mưa bất chợt khiến trời tối đen, xe phía trước gặp sự cố dừng lại nhưng anh lầm tưởng xe đang chạy, khi tới gần mới phát hiện ra và ngay lập tức đánh lái sang phải. “May mắn lúc này làn xe trong cùng không có xe nào di chuyển, nếu có chắc tôi khó tránh được vụ va chạm” - anh Tuyên nhớ lại.

Tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam đoạn Bùng - Vạn Ninh vừa mới khánh thành nhưng chỉ có bốn làn xe hạn chế. Ảnh: N.LONG

Từ sự cố trên kèm những trải nghiệm sau đó, anh nhận thấy đoạn đường không có làn dừng khẩn cấp liên tục rất nguy hiểm, bởi nhiều xe gặp sự cố bất ngờ chỉ còn cách dừng ở làn xe chạy, không thể cố đi đến chỗ có làn dừng khẩn cấp. Trường hợp trời sáng, xe giữ khoảng cách an toàn có thể “đá” đèn xử lý kịp các tình huống xe phía trước dừng đột ngột. Nếu ban đêm, mưa lớn, tài xế khó nhận diện xe chạy trước mình vừa dừng, dù họ có bật cảnh báo thì xe phía sau cũng phản xạ không kịp, bởi tốc độ trên cao tốc rất lớn.

“Bản thân tôi nhiều lúc thấy xe có tiếng kêu lạ muốn dừng cũng phải xem còn bao cây số mới đến điểm dừng khẩn cấp, nhiều khi đến điểm dừng khẩn cấp thấy nhiều xe đậu kín không có lối vào cũng đành di chuyển thêm vài cây số để đến điểm dừng tiếp theo, nếu trong tình huống đó xe có sự cố cũng phải dừng ở làn xe chạy” - anh Tuyên nói.

Tương tự, anh Thái Văn Minh (ngụ xã Xuân Lộc, Đồng Nai) cho biết hai lần về Hà Tĩnh đón Tết anh đều chọn đường bộ cao tốc Bắc - Nam và cảm nhận rõ sự bất cập của tuyến cao tốc chỉ có bốn làn xe hạn chế và hai làn xe. Theo anh Minh, đi trên các cung đường này vào dịp Tết dường như các xe phải “bò”, khoảng cách cũng không giữ được vì chỉ cần không bám sát xe trước liền có xe sau leo lên “lấp vào chỗ trống”.

Đặc biệt, đoạn Cam Lộ - La Sơn và La Sơn - Hòa Liên, dù tốc độ tối thiểu quy định 60 km/giờ nhưng hầu hết các xe đều phải đi với vận tốc chỉ 30-40 km/giờ, nhiều lúc đến điểm vượt cũng không vượt được vì lưu lượng xe ngày Tết lớn mà đường quá nhỏ, đi rất ức chế. “Sau những chuyến đó, tôi đúc rút kinh nghiệm là đến giữa Quảng Trị thì vòng về Quốc lộ 1A, còn từ hướng Nam - Bắc rẽ xuống Đà Nẵng cho đỡ ức chế…” - anh Minh mách nước.

Cảnh báo nhưng không tránh khỏi hiểm họa

Thực tế các bất cập trên từng được Bộ Công an cảnh báo từ tháng 10-2023. Cụ thể, khi các tuyến cao tốc chưa đạt chuẩn đưa vào khai thác, Bộ Công an đã có cuộc khảo sát và gửi đến Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng).

Trong đó, Bộ Công an cho biết qua khảo sát toàn bộ các tuyến cao tốc, đặc biệt đoạn Cam Lộ - La Sơn, đơn vị phát hiện một số đoạn, tuyến cao tốc chưa bảo đảm tiêu chuẩn an toàn đường cao tốc ngay từ khi xây dựng, đưa vào khai thác, sử dụng, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông. Cụ thể, đường không có dải phân cách cứng, không có làn dừng xe khẩn cấp hoặc có nhưng chưa bảo đảm bề rộng tiêu chuẩn, không đảm bảo hệ thống chiếu sáng ban đêm, tầm nhìn hạn chế...

Hiện trường vụ tai nạn trên cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết khiến ba người tử vong và nhiều người bị thương. Ảnh: P.NAM

Đơn cử, các tuyến cao tốc Cao Bồ - Mai Sơn, Mai Sơn - Quốc lộ 45, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Nha Trang - Cam Lâm, Trung Lương - Mỹ Thuận có bốn làn đường xe chạy, có dải phân cách giữa nhưng không có làn dừng xe khẩn cấp trên tuyến mà 4-5 km mới bố trí một điểm dừng xe khẩn cấp.

Khi những cảnh báo chưa được “ráo mực”, ngày 18-2-2024, một vụ tai nạn kinh hoàng trên đoạn cao tốc hai làn xe Cam Lộ - La Sơn vì cung đường quá nguy hiểm. Vụ tai nạn xảy ra khi chiếc xe con do tài xế Phan Đình Kiều chở ba người trong một gia đình đã cố vượt xe container khi hết đoạn cho vượt ở cao tốc Cam Lộ - La Sơn. Cú va chạm khiến ô tô con lộn một vòng và lao sang làn đường ngược chiều, bị một xe tải chạy hướng Bắc - Nam tông trúng khiến ba khách ngồi trong xe con tử vong. Tài xế Kiều sống sót nhưng bị tòa tuyên phạt 7 năm 6 tháng tù giam về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ.

Gần đây nhất, vào ngày 8-7, trên cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết cũng xảy ra vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng. Nguyên nhân bắt đầu từ xe giường nằm 85F-000.37 bị nổ lốp dừng trên làn đường xe chạy vì không có làn dừng khẩn cấp và chưa kịp làm cảnh báo thì xe khách 78F-002.64 lưu thông theo hướng cùng chiều tông vào đuôi. Vụ việc làm nhiều người bị thương và ba người tử vong.

Sau các vụ tai nạn nghiêm trọng xảy ra trên cao tốc, một số địa phương như Ninh Bình, Quảng Trị, Lâm Đồng… đã nhận diện được những bất cập và ngay lập tức đề xuất Bộ Xây dựng sớm mở rộng đường bộ cao tốc Bắc - Nam.

Hiện trường vụ tai nạn trên cao tốc Cam Lộ - La Sơn ngày 18-2-2024 khiến 3 người tử vong. Ảnh: ND

Gần đây nhất, UBND tỉnh Lâm Đồng có văn bản gửi Bộ Xây dựng đề nghị đầu tư làn dừng khẩn cấp liên tục trên tuyến cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết dài hơn 100 km. Bởi lẽ hiện nay tuyến này chỉ mới bố trí một số điểm dừng khẩn cấp. Đề nghị trên được chính quyền Lâm Đồng đưa ra chỉ vài ngày sau vụ va chạm nghiêm trọng giữa hai xe khách vào hôm 9-7 làm ba người tử vong.

Cùng vấn đề trên, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Khánh Hòa cũng vừa gửi đến Bộ Xây dựng đề nghị sớm đầu tư làn dừng xe khẩn cấp dọc hai bên tuyến đường bộ cao tốc đoạn Cam Lâm - Vĩnh Hảo, nhằm đảm bảo an toàn trên tuyến cao tốc Bắc - Nam.

Doanh nghiệp sẵn sàng tham gia mở rộng cao tốc

Tuyến cao tốc Bắc - Nam phần lớn được đầu tư bằng ngân sách, tuy nhiên các doanh nghiệp (DN) xây dựng trong nước muốn tham gia đầu tư dự án này.

Cái tên đầu tiên xin được mở rộng đường bộ cao tốc Bắc - Nam là Tập đoàn Đèo Cả, với hai lần gửi văn bản lên cấp có thẩm quyền. Ông Nguyễn Quang Huy, Tổng Giám đốc Tập đoàn Đèo Cả, cho biết DN đề xuất chia tuyến cao tốc dài 1.241 km thành bảy dự án thành phần hoặc ba dự án thành phần.

Trường hợp chia ba dự án thành phần, Thủ tướng xem xét giao cho Tập đoàn Đèo Cả liên danh với một số DN lớn lập đề xuất dự án thành phần 1 (từ Mai Sơn đến Hoài Nhơn dài 651 km) và thành phần 3 (từ Cam Lâm đến Dầu Giây dài 278 km); Tập đoàn Sơn Hải lập đề xuất dự án thành phần 2 (từ Hoài Nhơn đến Cam Lâm dài 312 km).

Tiếp đó, cuối tháng 5, Tập đoàn Sơn Hải kiến nghị Chính phủ cho phép đầu tư mở rộng cao tốc Bắc - Nam đoạn từ Hoài Nhơn (Bình Định) đến Nha Trang (Khánh Hòa). DN cam kết tự thu xếp toàn bộ nguồn vốn, thời gian thi công không quá 24 tháng và bảo hành công trình trong 10 năm.

Việc lưu thông trên tuyến đường có bốn làn xe hạn chế gây ức chế cho người lái xe khi đường hẹp và xe phía trước có thể dừng giữa đường bất cứ lúc nào. Ảnh: V.LONG

Tổng Công ty Phát triển hạ tầng và đầu tư tài chính Việt Nam (VIDIFI) là cái tên thứ ba tham gia vào cuộc đua làm nhà đầu tư mở rộng đường bộ cao tốc. Ông Trần Anh Tú, Tổng Giám đốc VIDIFI, cho biết đơn vị đã làm việc, thống nhất với Tổng Công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) và một số DN lớn để cùng góp vốn thành lập liên danh nhà đầu tư trong trường hợp được giao dự án.

Với sự chuẩn bị về tài chính, nguồn lực và kinh nghiệm như trên, VIDIFI đề nghị Thủ tướng, Bộ Xây dựng xem xét giao việc mở rộng dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam cho DN. Trong đó, ưu tiên đoạn phía Bắc, từ Ninh Bình đến Quảng Bình với chiều dài 300 km, tổng mức đầu tư 45.375 tỉ đồng, theo phương thức đối tác công - tư (PPP).

“Trường hợp được giao, chúng tôi cam kết đảm bảo thực hiện dự án đúng tiến độ, chất lượng tốt nhất, chủ động thu xếp vốn và không cần sự hỗ trợ trực tiếp từ ngân sách nhà nước” - ông Tú khẳng định.

Cái tên thứ tư là DN Xuân Trường, đơn vị này muốn được làm nhà đầu tư tám dự án thành phần cao tốc Bắc Nam gồm: Mai Sơn - Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Bãi Vọt - Hàm Nghi, Hàm Nghi - Vũng Áng, Vũng Áng - Bùng, Bùng - Vạn Ninh, Vạn Ninh - Cam Lộ.

Đề xuất DN Nhà nước và tư nhân cùng làm

Trước đề xuất của DN tư nhân, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà giao cho DN nhà nước là Tổng Công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) nghiên cứu đánh giá các phương án đầu tư mở rộng cao tốc. Bởi lẽ cao tốc Bắc - Nam đều được đầu tư bằng vốn ngân sách và chưa thu hồi vốn.

Trong báo cáo cuối tháng 7, ông Trương Việt Đông, Chủ tịch Hội đồng thành viên VEC, đồng thuận với đề xuất của Bộ Xây dựng là tách dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam thành hai dự án.

Cụ thể, dự án 1 từ Mai Sơn đến Cam Lộ gồm tám đoạn là Mai Sơn - Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Bãi Vọt - Hàm Nghi, Hàm Nghi - Vũng Áng, Vũng Áng - Bùng, Bùng - Vạn Ninh và Vạn Ninh - Cam Lộ. Tổng chiều dài tám đoạn trên là 415 km với mức đầu tư là 54.182 tỉ đồng, chưa bao gồm lãi vay.

Dự án 2 từ Quảng Ngãi đến Dầu Giây, bao gồm bảy tuyến là Quảng Ngãi - Hoài Nhơn, Hoài Nhơn - Quy Nhơn, Quy Nhơn - Chí Thạnh, Chí Thạnh - Vân Phong, Vân Phong - Nha Trang, Vĩnh Hảo - Phan Thiết và Phan Thiết - Dầu Giây. Tổng chiều dài bảy đoạn trên khoảng 551 km với mức đầu tư khoảng 74.110 tỉ đồng, chưa bao gồm lãi vay.

VEC cho rằng phương án trên thuận lợi hơn trong việc lựa chọn nhà đầu tư có năng lực, kinh nghiệm. Tuy nhiên, hạn chế của phương án là không thể thi công đồng thời trên toàn tuyến, tăng chi phí quản lý do việc thi công không liên tục.

Cao tốc Bắc - Nam đoạn Mai Sơn - Quốc lộ 45 được đề xuất mở rộng. Ảnh: ĐẶNG TRUNG

Để giải quyết các hạn chế, VEC cho rằng cần phân kỳ đầu tư phương án trên như sau: Giai đoạn 1 triển khai đầu tư mở rộng từ năm 2026, tương ứng thời điểm kết thúc thời gian bảo hành của các nhà thầu thi công giai đoạn trước (khoảng tháng 6-2026), gồm ba dự án thành phần Mai Sơn - Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu với tổng chiều dài khoảng 156 km, tổng mức đầu tư 19.523 tỉ đồng (thuộc dự án 1); hai dự án thành phần Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây, tổng chiều dài khoảng 200 km, tổng mức đầu tư khoảng 17.843 tỉ đồng (thuộc dự án 2).

Giai đoạn 2, VEC đề xuất triển khai đầu tư mở rộng sau khi kết thúc thời gian bảo hành của các nhà thầu thi công giai đoạn trước (sau năm 2028) và khi lưu lượng các đoạn tuyến cao tốc mãn tải với quy mô bốn làn xe đối với 10 dự án thành phần cao tốc còn lại, với tổng chiều dài 610 km, tổng mức đầu tư 90.926 tỉ đồng.

Về mình, ông Đông khẳng định đơn vị có thể huy động được tối đa khoảng 118.098 tỉ đồng, đáp ứng được năng lực tham gia thực hiện mở rộng các tuyến cao tốc Bắc - Nam. Trong đó, VEC xin được làm nhà đầu tư đoạn cao tốc từ Mai Sơn đến Cam Lộ với thời gian hoàn vốn 12-18 năm, tùy đoạn. “Với các đoạn phía Nam, chúng tôi đề xuất giao các nhà đầu tư có năng lực và kinh nghiệm, tránh đầu tư dàn trải…” - ông Đông cho hay.

Ông NGUYỄN VĂN QUYỀN, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam:

Biện pháp căn cơ để giải quyết bất cập

Cao tốc chỉ đầu tư hai làn xe hạn chế hoặc bốn làn xe chỉ bố trí các vị trí dừng xe khẩn cấp ngắt quãng, không liên tục tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông trong quá trình khai thác. Nhìn nhận được bất cập trên, Chính phủ yêu cầu phương án trước mắt là tăng cường công tác tuần tra, xử phạt các xe vi phạm về tốc độ, khoảng cách, thời gian lái xe… Bộ Xây dựng chỉ đạo các đơn vị bổ sung thêm các điểm dừng khẩn cấp trên tuyến. Về lâu dài, Bộ Xây dựng cũng đã kiến nghị Chính phủ mở rộng các tuyến cao tốc chưa đạt chuẩn.

Làm làn dừng khẩn cấp và mở rộng các tuyến cao tốc hẹp là biện pháp căn cơ để giải quyết bất cập hiện nay nên cần đẩy nhanh, không thể chậm trễ. Bởi lẽ xe di chuyển trên đường gặp rất nhiều tình huống khác nhau, nếu không có làn dừng khẩn cấp sẽ uy hiếp các xe đang lưu thông cùng chiều, tai nạn vừa mới xảy ra trên cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết là một ví dụ.

TS NGUYỄN XUÂN THỦY, chuyên gia giao thông:

Cần đẩy nhanh việc đầu tư làn dừng khẩn cấp

Hệ thống giao thông hiện nay được cải thiện rất nhiều so với trước đây, nhiều tuyến đường đầu tư bốn làn xe giúp người dân lưu thông nhanh hơn. Tuy nhiên, một số đoạn tuyến có bất cập là thiếu làn dừng khẩn cấp, chưa đúng chuẩn cao tốc. Thực tế, lưu lượng xe lưu thông trên mỗi tuyến hiện nay rất cao, điều này đồng nghĩa với việc có nhiều xe sẽ gặp sự cố trên đường, nếu không có vị trí để dừng sửa chữa kịp thời rất nguy hiểm cho các xe đang lưu thông với tốc độ cao.

Chúng ta không nên đổ tất cả lỗi tai nạn giao thông cho tài xế mà điều trước tiên phải xem lại vấn đề hạ tầng. Chẳng hạn vụ tai nạn giao thông trên cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết nếu có làn dừng khẩn cấp tài xế xe khách bị nổ lốp sẽ đi vào chứ không phải dừng ở làn xe chạy gây ra vụ va chạm trên.

Để giảm bớt các vụ tai nạn giao thông, tôi cho rằng cần đẩy nhanh việc đầu tư làn dừng khẩn cấp ở các tuyến chưa được bố trí. Chúng ta phải xem đây là dự án khẩn cấp làm càng sớm càng tốt.

VIẾT LONG