UBND cấp tỉnh được phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực khoa học công nghệ

Chính Phủ vừa ban hành Nghị định số 133/2025/NĐ-CP quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý Nhà nước của Bộ Khoa học và Công nghệ cho UBND cấp tỉnh và Chủ tịch UBND cấp tỉnh nhằm tăng cường tính chủ động, linh hoạt của địa phương trong thực hiện nhiệm vụ quản lý Nhà nước về Khoa học và Công nghệ; đơn giản hóa quy trình, thủ tục ban hành văn bản quy phạm pháp luật; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; đồng thời thực hiện chủ trương đẩy mạnh cải cách hành chính, cải cách thể chế.

Nghị định do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì xây dựng với hệ thống quy định rõ ràng, tính khả thi cao nhằm chuyển giao hợp lý một phần thẩm quyền từ trung ương cho địa phương, đồng thời Bộ Khoa học và Công nghệ giữ vai trò kiểm soát chiến lược, hỗ trợ kỹ thuật và giám sát thực hiện.

Quyết liệt phân cấp, phân quyền

Tại Nghị định, có 78 nhiệm vụ được đề xuất phân quyền, phân cấp (gồm 16 nhiệm vụ phân quyền và 62 nhiệm vụ phân cấp), triển khai theo lộ trình: Chuẩn bị năm 2025; thí điểm năm 2026; mở rộng trên phạm vi toàn quốc từ năm 2027.

Kết quả rà soát cho thấy, Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất phân quyền, phân cấp 117/223 nhiệm vụ quản lý Nhà nước, tương đương 52,5% - đây là tỉ lệ rất cao trong phân cấp, phân quyền của Bộ. Nghị định là bước cụ thể hóa giai đoạn đầu của kế hoạch chuyển giao được đề xuất.

Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì soạn thảo Nghị định Quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Khoa học và Công nghệ.

Về các nhiệm vụ phân quyền, Nghị định chuyển giao thẩm quyền quyết định một số nội dung cho UBND cấp tỉnh theo luật định. Cụ thể:

Trong lĩnh vực viễn thông, địa phương được quyền cấp phép cung cấp dịch vụ viễn thông cố định mặt đất, xử lý vi phạm và yêu cầu chấm dứt hoạt động cung cấp dịch vụ. Đối với công nghệ thông tin và chuyển đổi số, các địa phương được xây dựng và triển khai chiến lược chuyển đổi số riêng của mình.

Trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ và sở hữu công nghiệp, UBND cấp tỉnh được quyết định xử lý đơn đăng ký sáng chế, xác lập quyền sở hữu và xử lý các hành vi xâm phạm quyền trong phạm vi địa phương.

Trong Khoa học và Công nghệ, địa phương có thể tự thẩm định và phê duyệt các nhiệm vụ nghiên cứu Khoa học và Công nghệ cấp tỉnh, phù hợp định hướng phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Đối với chuyển giao công nghệ, địa phương được phân quyền thẩm định, phê duyệt các hợp đồng chuyển giao công nghệ, cho phép thành lập tổ chức, chi nhánh khoa học có yếu tố nước ngoài.

Về các nhiệm vụ phân cấp cho địa phương, Nghị định xác định 7 lĩnh vực trọng tâm, gồm: Viễn thông; tần số vô tuyến điện; công nghệ thông tin và chuyển đổi số; sở hữu trí tuệ; năng lượng nguyên tử; lĩnh vực tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng và lĩnh vực khoa học và công nghệ.

Đáng chú ý, Nghị định còn ban hành 06 phụ lục theo hướng cải cách thủ tục hành chính, với 86 nội dung được cắt giảm về hồ sơ và thời gian xử lý. Các lĩnh vực gồm: Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng (33 nội dung), Tần số vô tuyến điện (9 nội dung), Công nghệ cao (15 nội dung), Sở hữu trí tuệ (17 nội dung), Chuyển giao công nghệ (4 nội dung), và Đăng ký hoạt động Khoa học và Công nghệ (8 nội dung).

Những bước đi cụ thể nhằm hiện thực hóa chủ trương phân quyền, phân cấp gắn với nâng cao hiệu lực quản lý và trách nhiệm địa phương trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Đây chính là bước chuyển thể chế mạnh mẽ, tạo cơ sở để kiến tạo một mô hình quản trị nhà nước hiện đại, năng động, phản ứng nhanh và gần dân hơn.

Giải quyết tình trạng "Trung ương ôm việc, địa phương chờ phân bổ"

Tiêu chí phân quyền, phân cấp giữa cơ quan Trung ương và chính quyền địa phương được thiết kế dựa trên tính chất kỹ thuật - chuyên môn của nhiệm vụ, khả năng tổ chức thực hiện và mức độ phù hợp với điều kiện thực tiễn của từng địa phương.

Theo đó, không phân quyền, phân cấp dàn trải mà dựa trên nguyên tắc đủ rõ, đủ mạnh, đủ điều kiện, đi kèm với cơ chế trách nhiệm giải trình rõ ràng.

Trong đó, toàn bộ quy trình thực hiện và kết quả xử lý phải được công khai, minh bạch. Chỉ những nhiệm vụ có tính chất kỹ thuật rõ ràng, quy trình ổn định, địa phương có đủ năng lực thực thi và đã từng có kinh nghiệm xử lý thực tế mới được chuyển giao.

Những nhiệm vụ mang tính chiến lược, điều phối vùng, hoặc có tác động lớn tới quốc phòng, an ninh, môi trường hoặc điều ước quốc tế vẫn thuộc thẩm quyền của Trung ương.

Do đó, Nghị định vừa thể hiện sự tin tưởng đối với năng lực quản lý của chính quyền địa phương, vừa bảo đảm tính thống nhất trong quản lý ngành.

Nghị định giúp địa phương chủ động trong quản lý, rút ngắn thủ tục, nâng cao hiệu quả phục vụ người dân và doanh nghiệp (Ảnh: Thu Hiền).

Để bảo đảm thực thi hiệu quả, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ ban hành hướng dẫn nghiệp vụ cụ thể đối với từng lĩnh vực chuyên môn, tổ chức các đợt tập huấn, bồi dưỡng cán bộ địa phương và chuyển giao đầy đủ hệ thống cơ sở dữ liệu liên quan....

Đồng thời, kiểm tra, giám sát định kỳ quá trình thực hiện tại địa phương, hướng dẫn xử lý các tình huống phát sinh nhằm duy trì tính thống nhất và chất lượng quản lý ngành.

Về phía địa phương, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm xây dựng kế hoạch triển khai Nghị định, phân công đầu mối thực hiện, ban hành quy chế phối hợp liên ngành, tổ chức kiểm tra nội bộ và báo cáo định kỳ về kết quả thực hiện cho Bộ Khoa học và Công nghệ.

Nghị định được xem là nền tảng quan trọng để các tỉnh, thành phố chủ động thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, phát triển trung tâm đổi mới sáng tạo cấp vùng, phát triển doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ và startup công nghệ từ chính nhu cầu địa phương.

Nghị định được kỳ vọng sẽ giải quyết tình trạng "Trung ương ôm việc, địa phương chờ phân bổ", đồng thời góp phần cải thiện môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh quốc gia.

Nếu được triển khai đồng bộ và quyết liệt, đây sẽ là một trong những dấu mốc thể chế quan trọng trong năm 2025, đưa Khoa học và Công nghệ trở thành động lực phát triển tại mỗi địa phương, thay vì chỉ là lĩnh vực được quản lý tập trung ở cấp Trung ương như trước đây.

Hoàng Thị Bích