UAV AI tàng hình Mỹ và tham vọng thống lĩnh bầu trời châu Âu

Đây là kết quả hợp tác giữa Kratos Defense và Airbus Defense and Space.

Theo TWZ, thỏa thuận này không chỉ nhắm đến không quân Đức mà còn mở ra cơ hội tiếp cận các lực lượng không quân khác trong khu vực, đặc biệt là các quốc gia NATO đang tìm kiếm giải pháp UAV “loyal wingman”, loại máy bay không người lái hoạt động phối hợp với chiến đấu cơ có người lái.

Clip phóng thử XQ-58A Valkyrie của không quân Mỹ - Video: Bảo tàng không quân Mỹ

Sự hợp tác Kratos - Airbus

Theo công bố ban đầu, Airbus sẽ tích hợp một hệ thống nhiệm vụ mới do chính hãng phát triển lên Valkyrie. Dù chi tiết vẫn chưa được tiết lộ, hệ thống này được mô tả có kiến trúc “đa nền tảng”, tích hợp dễ dàng vào XQ-58A và nhiều hệ thống khác trong tương lai. Mục tiêu là xây dựng một nền tảng UAV chi phí thấp, rủi ro thấp nhưng khả năng tác chiến cao, tối ưu hóa cho môi trường phòng thủ của Đức và châu Âu.

Ông Eric DeMarco, CEO của Kratos, cho biết phiên bản Valkyrie mới sẽ được “điều chỉnh riêng” cho sứ mệnh và môi trường châu Âu. Trong khi đó, Mike Schoellhorn, tổng giám đốc Airbus Defense and Space, nhấn mạnh rằng các khách hàng châu Âu đang khẩn trương tìm kiếm giải pháp máy bay chiến đấu không người lái cả tiêu hao và không tiêu hao, để lấp khoảng trống năng lực trước khi các hệ thống tương lai như FCAS (hệ thống tác chiến trên không tương lai) đi vào hoạt động vào những năm 2040.

Airbus dự kiến biến thể “châu Âu hóa” của Valkyrie sẽ sẵn sàng cho không quân Đức vào năm 2029. Hiện tại, Bộ Quốc phòng Đức chưa chính thức công bố kế hoạch mua XQ-58A, nhưng có nhiều dấu hiệu cho thấy quốc gia này quan tâm đến một nền tảng như vậy, đặc biệt là trong vai trò phối hợp với các chiến đấu cơ Eurofighter, bao gồm cả biến thể chiến tranh điện tử (EK) đang được phát triển.

Theo thông tin từ Airbus, XQ-58A hiện không được chào bán cho chương trình UAV hỗ trợ tác chiến điện tử (ECW) của Đức, điều khá bất ngờ, vì Valkyrie đã từng được thử nghiệm trong cấu hình tác chiến điện tử và có phiên bản chuyên dụng cho thủy quân lục chiến Mỹ.

Dù vậy, Valkyrie vẫn có tiềm năng phối hợp với các máy bay khác trong biên chế Đức như Eurofighter đa nhiệm và F-35A, loại máy bay vốn được thiết kế để kết hợp với UAV trong các đội hình tác chiến phối hợp.

UAV XQ-58A Valkyrie - Ảnh: Không quân Mỹ

Tại sao Valkyrie hấp dẫn với châu Âu?

Máy bay không người lái XQ-58A Valkyrie sở hữu hình dáng tàng hình tối ưu với chiều dài khoảng 9 mét, tốc độ cận âm (tối đa Mach 0,9), trần bay lên tới 13.700 mét và tầm hoạt động đạt 5.500km. Với chi phí chỉ khoảng 6 - 7 triệu USD mỗi chiếc, rẻ hơn rất nhiều so với chiến đấu cơ truyền thống.

Valkyrie có thể mang theo tên lửa chính xác cao hoặc thiết bị tác chiến điện tử. Một trong những điểm nổi bật là khả năng điều khiển bán tự động nhờ tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI), cho phép nó chia sẻ thông tin chiến trường qua “mạng dữ liệu tác chiến” theo thời gian thực, phối hợp linh hoạt với máy bay có người lái hoặc lực lượng mặt đất.

Từ khi được giới thiệu vào năm 2019, Valkyrie đã tham gia hàng loạt thử nghiệm bao gồm bay đội hình cùng F-22 và F-35, mô phỏng tình huống phóng vũ khí và bay trong điều kiện tác chiến phức tạp. Trong tác chiến, nó được thiết kế để làm “vệ tinh chiến đấu” cho máy bay thế hệ thứ 5, nhận nhiệm vụ nguy hiểm như do thám, tác chiến điện tử, hoặc dẫn đường cho vũ khí tấn công vào khu vực có phòng không dày đặc.

Một chiếc XQ-58A Valkyrie thực hiện chuyến bay thử nghiệm cùng với tiêm kích F-16C - Ảnh: Không quân Mỹ

Ưu điểm vượt trội của Valkyrie là khả năng hoạt động độc lập với đường băng. UAV này có thể được phóng bằng ray từ các khu vực tiền tuyến hoặc thậm chí từ container tiêu chuẩn, phù hợp với yêu cầu bố trí nhanh, phân tán lực lượng trong bối cảnh an ninh sát biên giới NATO phức tạp. Khả năng này đặc biệt hữu ích đối với các quốc gia muốn tăng cường khả năng ứng phó nhanh trong vùng xung đột tiềm tàng như Đông Âu.

Song song đó, Kratos cũng đang phát triển biến thể mới của Valkyrie với bộ bánh đáp ba càng, giúp máy bay cất và hạ cánh như một UAV truyền thống trên đường băng dã chiến hoặc sân bay phụ. Ngoài ra, phiên bản này vẫn có thể được phóng từ xe đẩy chuyên dụng, giúp mở rộng đáng kể phạm vi và triển khai tùy theo điều kiện thực địa.

Điều đáng chú ý là Valkyrie đã bay thử thành công từ năm 2019, trong khi nhiều đối thủ vẫn còn ở dạng ý tưởng hoặc nguyên mẫu chưa cất cánh. Trước khi hợp tác với Kratos, Airbus từng công bố nguyên mẫu UAV chiến đấu “Wingman” với khả năng hoạt động song song cùng máy bay có người lái. Tuy nhiên, Wingman chỉ mới dừng ở giai đoạn mô hình thiết kế và được kỳ vọng đi vào hoạt động vào những năm 2030, tức là sau khi Valkyrie đã có thể đưa vào sử dụng thực tế.

Airbus cũng từng phát triển UAV tàng hình Barracuda, bắt đầu từ 2003 dưới dạng chương trình tuyệt mật. Dù đã nghỉ hưu sau 6 chiến dịch thử nghiệm, Barracuda đã đặt nền móng cho các công nghệ hiện đại mà Airbus đang tích hợp vào FCAS, một hệ sinh thái hợp nhất giữa máy bay có người lái, không người lái và vũ khí thông minh, dự kiến hoàn thiện trong thập kỷ tới.

Lối đi riêng sau khi bị loại khỏi CCA của Mỹ

Tại Mỹ, Valkyrie từng là ứng viên tiềm năng trong chương trình máy bay tác chiến phối hợp (CCA) của không quân Mỹ. Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu, CCA đã chọn YFQ-42A của General Atomics và YFQ-44A của Anduril.

Hai mẫu YFQ-42A và YFQ-44A đã được lựa chọn cho giai đoạn 1 của chương trình CCA của không quân Mỹ - Ảnh: General Atomics

Thủy quân lục chiến Mỹ vẫn đang thử nghiệm Valkyrie và gần hoàn thiện cấu hình cuối cùng, bao gồm ít nhất 5 biến thể, trong đó có cả bản chuyên dùng cho tác chiến điện tử (EW).

Kể từ sau Chiến tranh Lạnh, nhiều lực lượng không quân châu Âu, bao gồm cả Đức, đã giảm quy mô và năng lực chiến đấu do cắt giảm ngân sách. Tuy nhiên, với bối cảnh an ninh hiện tại, nhu cầu khôi phục sức mạnh không quân với chi phí hợp lý đang mở ra cơ hội lớn cho các UAV như Valkyrie.

Nếu chương trình hợp tác Airbus - Kratos thành công, châu Âu có thể sớm có trong tay một UAV tàng hình, linh hoạt, có khả năng phối hợp với các nền tảng hiện đại như F-35 và Eurofighter, một bước tiến quan trọng trong tái thiết năng lực không quân châu Âu.

Hoàng Vũ