Tục ngày xuân 'cưới lại... vợ mình' của người Hà Nhì ở Lào Cai

Tết đến xuân về, cùng với niềm vui đón năm mới, nhiều người dân tại bản Sín Chải của người Hà Nhì, ở xã Y Tý, huyện Bát Xát (Lào Cai) còn rộn ràng, hân hoan tổ chức những đám cưới lại... vợ mình.

Mùa xuân hoa đào nhuộm hồng bản làng người Hà Nhì ở Y Tý ( Bát Xát, Lào Cai). Ảnh: Dương Toản

Người Hà Nhì quan niệm cưới lại vợ mình mới trọn nghĩa vẹn tình

Có dịp được "mục sở thị" đám "cưới lại vợ mình" tại gia đình ông Chu Thó San, dân tộc Hà Nhì tại xã Y Tý, huyện Bát Xát (Lào Cai) mới cảm nhận được niềm hạnh phúc của cặp vợ chồng cao niên con cháu đầy đàn nhưng vẫn tổ chức đám cưới linh đình, rộn rã.

Ngôi nhà sáng choang ánh điện của ông Chu Thó San đầy ắp tiếng cười của lũ thanh niên đến giúp trang trí, dán giấy hồng điều trước cửa nhà, tiếng mổ lợn, giã bánh nếp... rộn rã, ai ai cũng hân hoan cùng gia chủ đã gần 50 tuổi trong lễ "zà mì gù lá" - tiếng địa phương có nghĩa là cưới vợ lần hai, nhưng là cưới lại... vợ mình!

Không chỉ riêng ông Chu Thó San, trong những những ngày đầu xuân mới này, khi người người nhà nhà cùng hân hoan đón Tết cổ truyền của dân tộc, thì người Hà Nhì ở Lào Cai nhân lên niềm vui khi tổ chức những đám cưới lại vợ mình, được cùng nhau uống rượu bằng bát để mừng cặp vợ chồng cao niên đã có cháu nội, cháu ngoại làm đám cưới.

Bản người Hà Nhì ở lưng núi Nhìu Cồ San quanh năm rét lạnh. Ảnh: Quốc Hồng

Nhà của người Hà Nhì tường bằng đất, mái lợp cỏ tranh rất dày, như chiếc nấm đất độc đáo. Ảnh: Quốc Hồng

Theo già làng Phu Lò Dé, tục "cưới lại vợ mình" chỉ riêng người Hà Nhì mới có. Thanh niên Hà Nhì được tự do kết hôn, nếu bạn gái yêu mình thì chàng trai dẫn về nhà thưa chuyện với cha mẹ xin cưới làm vợ, khi được cả nhà đồng ý thì làm lễ trước bàn thờ "kính báo" với tổ tiên gia đình mình có cô con dâu mới và gia đình chú rể làm cỗ mời cả họ hàng và dân bản tới chung vui.

Người tới dự cưới sẽ cầu chúc cho đôi trẻ và bỏ tiền mừng tới 3 lần vào một cái chén không để trên bàn tiệc. Đây là phong tục hàm chứa sự hào phóng và trách nhiệm của người dân Hà Nhì với cô dâu, chú rể.

Trong đám cưới lần đầu, gia đình nhà trai có điều kiện thì mang sang nhà gái một ít tiền (trước đây là mấy đồng bạc trắng, nhiều năm gần đây là tiền mặt), một con lợn khoảng 50kg, 50 lít rượu trắng, một đôi gà sống, cùng xôi nếp và trứng gà chia đều làm hai gói…

Từ đó, người vợ mang họ nhà chồng.

Phụ nữ Hà Nhì đã có gia đình thường hay vấn những búi tóc giả rất lớn ở trên đầu. Ảnh: Quốc Hồng

Khi đẻ con xong hoặc khi kinh tế gia đình khá giả thì người chồng phải tổ chức đám cưới lần thứ hai… với chính người vợ của mình, theo phong tục của người Hà Nhì, như thế mới trọn nghĩa vẹn tình.

Đám cưới lần hai sẽ được tổ chức với những lễ nghi như lần một - điều này giống như một lần "làm mới" lại tình yêu của đôi trai gái, cũng như mốc kỷ niệm cho việc họ đã bên nhau được khoảng thời gian dài.

Người Hà Nhì làm lễ ăn Tết "Khô già già" đông vui, ấm áp. Ảnh: TL

Tục "cưới lại vợ mình" - giữ gìn bản sắc văn hóa người Hà Nhì

Bí thư Đảng ủy xã Y Tý Nguyễn Văn Tài cho biết, không chỉ bản Sín Chải mà hơn 4.000 người Hà Nhì định cư ở Lao Chải, Chỏn Thẻn, Mò Dề... ở nơi chót mũi dãy núi Nhìu Cồ San (núi Sừng Trâu) vùng cao biên giới cực bắc của tỉnh Lào Cai rất vui vì đã được nhà nước đầu tư nâng cấp đường, xây trường học lớn, quy hoạch Y Tý thành đô thị du lịch vệ tinh của Khu du lịch quốc gia Sa Pa.

Vì thế, không chỉ ăn Tết to mà trong bối cảnh kinh tế phát triển, hàng chục cặp vợ chồng trong bản đã có con trai, con gái đều háo hức, hồi hộp làm lễ "zà mì gù lá" - góp phần giữ phong tục tập quán tốt đẹp của tổ tiên.

Trong đám nhà Chu Thó San, già làng Phu Lò Dé chia sẻ, sau đám cưới này, ông còn phải đi uống rượu cưới lại vợ của nhà Tráng, Lúy, Dia, Sa... trong xã. Những năm gần đây, người dân Hà Nhì ở bàn Sín Chải làm ăn khấm khá nên đàn ông trong bản rủ nhau cưới lại vợ mình, năm mới, niềm vui càng được nhân lên.

Thiếu nữ Hà Nhì chơi xuân bên hoa lê nở trắng bản làng. Ảnh: Quốc Hồng

Tục "cưới lại vợ mình" là tập tục mang giá trị văn hóa truyền thống độc đáo riêng của dân tộc Hà Nhì tại nơi được mệnh danh là xứ mưa, xứ rét Y Tý (Bát Xát, Lào Cai). Tuy cưới lại lần hai, nhưng vợ chồng người Hà Nhì sống chung thủy, cùng có trách nhiệm phụng dưỡng cha mẹ hai bên, nuôi dạy con cái và chăm lo gia đình.

Quốc Hồng