Từ Washington tới Đông Nam Á: Lệnh cấm nhập cảnh của Mỹ ảnh hưởng như thế nào?

Đây là một phần trong chính sách kiểm soát nhập cư được Tổng thống Donald Trump tái khởi động trong nhiệm kỳ thứ hai. Với mục tiêu được tuyên bố là bảo đảm an ninh quốc gia, chính sách mới làm dấy lên những thảo luận trong giới quan sát quốc tế về cách tiếp cận của Mỹ đối với vấn đề di trú, cũng như những hệ quả có thể phát sinh đối với các mối quan hệ quốc tế.

Chính sách được định hình từ an ninh nội địa

Ngay trong ngày đầu tiên của nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh yêu cầu Bộ Ngoại giao Mỹ tiến hành một cuộc rà soát toàn cầu về năng lực kiểm tra, giám sát và xác minh lý lịch của các quốc gia đối tác. Trên cơ sở kết quả rà soát, chính quyền Mỹ xác định 19 quốc gia được đánh giá là “chưa đáp ứng tiêu chuẩn” kiểm soát an ninh và từ đó ban hành lệnh cấm nhập cảnh toàn phần hoặc có điều kiện đối với công dân đến từ các nước này.

Nguồn: Getty Images

Theo giải thích từ phía chính quyền Mỹ, quyết định này xuất phát từ các đánh giá chuyên môn về tỷ lệ công dân vi phạm điều kiện thị thực, khả năng tiềm ẩn về an ninh và sự thiếu hợp tác trong chia sẻ dữ liệu an ninh giữa các quốc gia. Tổng thống Donald Trump đã nhấn mạnh rằng đây là “biện pháp cần thiết” nhằm bảo vệ biên giới và công dân Mỹ.

Khác với sắc lệnh nhập cư “cấm người Hồi giáo” được ban hành trong nhiệm kỳ đầu - từng vấp phải nhiều tranh luận và chỉ trích - chính sách lần này được triển khai thông qua một quá trình rà soát hành chính, mang tính hệ thống và có tính pháp lý rõ ràng hơn. Dù vậy, các chuyên gia cho rằng bản chất của chính sách vẫn phản ánh định hướng kiểm soát nhập cư nghiêm ngặt mà chính quyền Tổng thống Donald Trump theo đuổi.

Đông Nam Á trong vùng ảnh hưởng

Lào và Myanmar là hai quốc gia Đông Nam Á có tên trong danh sách hạn chế mới, dù lượng công dân hai nước này đến Mỹ hàng năm ở mức khiêm tốn. Theo số liệu của Bộ Thương mại Mỹ, trong năm 2024, tổng số khách từ hai quốc gia này chỉ khoảng 11.000 người trong tổng số hơn 72 triệu lượt khách quốc tế đến Mỹ (chiếm tỷ lệ 0,015%).

Sự có mặt của hai nước Đông Nam Á trong danh sách hạn chế nhập cảnh vào Mỹ đã gây ra nhiều phản ứng. Tại Lào, ông Rick Reece - một công dân Mỹ hiện đang điều hành tổ chức phi chính phủ tại Vientiane cho biết, nhiều gia đình có người thân đang sinh sống tại Mỹ cảm thấy lo lắng và thất vọng: “Có rất nhiều mối liên hệ cá nhân, gia đình, văn hóa giữa hai nước. Vì vậy, sự bất ổn hiện tại có thể chuyển thành sự giận dữ và hoài nghi”.

Tương tự, bà Tatum Albertine - cựu cán bộ Bộ Ngoại giao và Cơ quan Phát triển quốc tế Mỹ (USAID) từng làm việc nhiều năm tại Myanmar cho rằng, việc Myanmar có tên trong danh sách hạn chế nhập cảnh vào Mỹ là điều “khó lý giải”. Bà nhận định rằng “chưa có dấu hiệu cho thấy có sự đánh giá toàn diện về mối quan hệ song phương trong quyết định này”.

Một số ý kiến khác từ giới quan sát khu vực cũng khẳng định, việc áp dụng chính sách cứng rắn về nhập cư đối với công dân từ các nước Đông Nam Á có thể ảnh hưởng đến hình ảnh và mức độ hiện diện của Mỹ trong khu vực, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh ảnh hưởng với các cường quốc khác.

Những tác động lan tỏa

Bên cạnh lệnh cấm nhập cảnh, chính quyền Mỹ cũng đồng thời tạm dừng phỏng vấn visa du học và thông báo siết chặt quy trình kiểm tra lý lịch thông qua dữ liệu mạng xã hội. Điều này gây không ít khó khăn cho hàng nghìn sinh viên quốc tế, trong đó có nhiều sinh viên đến từ các nước Đông Nam Á đã được nhận vào các trường đại học tại Mỹ nhưng chưa hoàn tất thủ tục nhập cảnh. Những người đang theo học tại Mỹ cũng bày tỏ lo ngại về việc trở lại sau kỳ nghỉ hè.

Theo các tổ chức du lịch quốc tế, chính sách nhập cư hiện tại cũng ảnh hưởng đáng kể đến ngành du lịch Mỹ. Ước tính của Hội đồng Du lịch và Lữ hành thế giới (WTTC) cho thấy lượng khách quốc tế đến Mỹ có thể giảm gần 17% trong năm 2025, kéo theo mức thiệt hại kinh tế lên tới 12,5 tỷ USD. Các trung tâm du lịch lớn như New York, Los Angeles hay Miami được dự đoán sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Một số doanh nghiệp đa quốc gia có trụ sở tại Mỹ cũng chia sẻ rằng, họ đang cân nhắc tổ chức các sự kiện toàn cầu tại những quốc gia khác, do lo ngại về việc nhân sự quốc tế gặp khó khăn khi nhập cảnh.

Dù ảnh hưởng trước mắt có thể không lớn vì các quốc gia bị cấm không nắm vai trò trung tâm trong địa chính trị toàn cầu, nhưng hệ lụy lâu dài là điều khó tránh khỏi. Chính sách nhập cư cứng rắn của Tổng thống Donald Trump đang khiến nhiều cá nhân và doanh nghiệp ngần ngại tới Mỹ, giữa lúc nền kinh tế đang phải gánh chịu tác động từ các biện pháp thuế quan diện rộng.

Bài toán cân bằng giữa an ninh và hợp tác quốc tế

Ở góc độ quốc gia, việc bảo vệ an ninh biên giới là quyền chính đáng. Việc áp dụng những tiêu chí kỹ thuật nhằm xác định mức độ tin cậy và hợp tác của các quốc gia khác trong kiểm soát người xuất cảnh là hoàn toàn hợp pháp. Tuy nhiên, khi chính sách mang tính bao trùm toàn bộ công dân của một quốc gia mà không phân biệt từng trường hợp cụ thể, nguy cơ phát sinh hệ lụy ngoại giao và mất cân bằng quan hệ song phương là điều khó tránh khỏi.

Theo các chuyên gia, trong một thế giới có tính kết nối cao như hiện nay, chính sách kiểm soát nhập cư không chỉ là vấn đề nội bộ, mà còn tác động đến các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, giáo dục và chiến lược đối ngoại. Vì vậy, các quyết định về nhập cư, nếu không được cân nhắc kỹ lưỡng, có thể ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận nhân lực chất lượng cao, làm suy giảm uy tín quốc tế và hạn chế vai trò dẫn dắt của một quốc gia trong cộng đồng toàn cầu.

Cựu cố vấn ngoại giao Mỹ, ông Nelson Cunningham cho rằng: “Khi Mỹ đóng cửa với thế giới, thế giới sẽ tìm đến những cánh cửa khác”. Ông cảnh báo rằng nếu các chính sách nhập cư tiếp tục siết chặt một cách thiếu linh hoạt, Mỹ có thể rơi vào trạng thái “tự cô lập”.

Với chính sách mới, các quốc gia sẽ tiếp tục tìm kiếm những thị trường thay thế và đối tác an ninh mới. Doanh nghiệp Mỹ cũng sẽ mất đi lợi thế tiếp cận với nhân lực, khách hàng và quan chức từ các nước bị ảnh hưởng.

“Nếu Mỹ tự cô lập khỏi những bộ óc và tài năng toàn cầu, “Nước Mỹ trên hết” sẽ trở thành “Nước Mỹ cô đơn” - ông Nelson Cunningham kết luận.

Không thể phủ nhận, dù xuất phát từ nhu cầu nội tại, chính sách cấm nhập cảnh của Mỹ đang đặt ra nhiều câu hỏi về tác động đối ngoại và khả năng cân bằng giữa bảo vệ an ninh với việc duy trì hợp tác quốc tế của nước này. Trong dài hạn, Mỹ cũng như các quốc gia đối tác cần tiếp tục đối thoại và hợp tác để xây dựng các cơ chế kiểm soát minh bạch, hiệu quả, đồng thời đảm bảo không làm tổn hại tới các mối quan hệ lịch sử, giao lưu nhân dân và hợp tác phát triển - những yếu tố đóng vai trò then chốt trong trật tự thế giới đa cực hiện nay.

Hồng Nhung