Tư tưởng Hồ Chí Minh là ngọn đuốc soi đường

Một lớp học của Trường Tiểu học Kim Đồng (Ba Đình, Hà Nội). Ảnh: Phòng GD&ĐT

Bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, PGS.TS Nguyễn Quốc Bảo - nguyên Trưởng khoa Tư tưởng Hồ Chí Minh, Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho rằng, giáo dục phải luôn là chiến lược cơ bản lâu dài của sự nghiệp cách mạng. Muốn vậy, chúng ta cần quán triệt và vận dụng quan điểm, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vai trò của giáo dục, đào tạo trong xây dựng con người, xã hội mới.

Mặt trận quan trọng

- Xin PGS cho biết, theo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, giáo dục có vị trí, vai trò như thế nào trong xây dựng con người, xã hội mới?

- Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đặt giáo dục ở vị trí đặc biệt quan trọng. Giáo dục có vai trò to lớn trong xây dựng con người, xã hội mới. Xuất phát từ sự ham muốn tột bậc của Người là: “Làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân tộc ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành”, để đạt được mục tiêu đó, theo Người, giáo dục là một mặt trận quan trọng.

Trước hết, giáo dục góp phần nâng cao dân trí. Người xem sự dốt nát là giặc vì nó cản trở việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, phá hoại hạnh phúc của nhân dân. Giáo dục góp phần xây dựng con người mới, con người toàn diện có tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, vừa “hồng” vừa “chuyên”, có tài, có đức, có tri thức, sức khỏe, trình độ văn hóa, khoa học, kỹ thuật...

Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh, giáo dục vừa là cơ sở, nền tảng của sự phát triển bền vững trên tất cả lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội, để từ đó xây dựng xã hội văn minh, hiện đại. Trong xã hội đó, con người làm chủ xã hội, làm chủ sản xuất, được phát huy hết năng lực và sở trường để đóng góp vào công cuộc xây dựng đất nước.

Tổng Bí thư Tô Lâm tặng hoa chúc mừng, động viên đại diện các thầy, cô giáo nhân kỷ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11/2024. Ảnh: Xuân Phú

- Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Nhiệm vụ giáo dục rất quan trọng và vẻ vang. Không có giáo dục, không có cán bộ thì cũng không nói gì đến kinh tế, văn hóa”. Quan điểm này có giá trị như thế nào trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc?

- Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, để phát triển kinh tế, văn hóa, cần cán bộ. Nhưng để có cán bộ, ta phải đào tạo họ. Như vậy, điều Người muốn nhấn mạnh ở đây vẫn là vị trí, vai trò của giáo dục. Giáo dục có vai trò quyết định đối với việc cung cấp nguồn nhân lực cho sự phát triển kinh tế và tiến bộ xã hội.

Quan điểm trên của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong bối cảnh hiện nay vẫn có giá trị sâu sắc. Trong công cuộc đổi mới đất nước, giáo dục cũng đạt được nhiều thành tựu. Tuy nhiên cũng còn nhiều vấn đề cần khắc phục. Chất lượng giáo dục và đào tạo, gắn với nó là chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước. Chúng ta còn thiếu chuyên gia có trình độ cao, đội ngũ cán bộ quản lý, nhà kinh doanh giỏi và công nhân lành nghề.

Hơn lúc nào hết, cần thiết xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực cho đất nước. Đây luôn là yêu cầu cấp bách đặt ra đối với sự nghiệp giáo dục - đào tạo, nhất là trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên mới. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Không có giáo dục, không có cán bộ thì không nói gì đến kinh tế”, “giáo dục không phát triển thì không đủ cán bộ giúp cho kinh tế phát triển. Hai mặt đó liên quan mật thiết với nhau”.

PGS.TS Nguyễn Quốc Bảo. Ảnh: NVCC

Xây dựng nền giáo dục toàn diện

- Vậy chúng ta cần vận dụng tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh thế nào trong lĩnh vực giáo dục - đào tạo để đạt kết quả tốt nhất?

- Tôi còn nhớ, khi đề cập tới kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, đó là kỷ nguyên phát triển, giàu mạnh, thịnh vượng dưới sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản, xây dựng thành công nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Mọi người dân đều có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, được hỗ trợ phát triển, làm giàu; đóng góp ngày càng nhiều cho hòa bình, ổn định, phát triển của khu vực và thế giới, cho hạnh phúc của nhân loại và văn minh toàn cầu.

Đích đến của kỷ nguyên vươn mình là dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, phát triển theo chế độ xã hội chủ nghĩa, sánh vai với các cường quốc năm châu. Ưu tiên hàng đầu trong kỷ nguyên mới là thực hiện thắng lợi các mục tiêu chiến lược đến năm 2030, Việt Nam trở thành nước đang phát triển, công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước xã hội chủ nghĩa phát triển, có thu nhập cao; khơi dậy mạnh mẽ hào khí dân tộc, tinh thần tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng phát triển đất nước; kết hợp chặt chẽ sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.

Để hoàn thành các mục tiêu chiến lược 100 năm thành lập Đảng, 100 năm thành lập nước, đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên vươn mình, kỷ nguyên giàu mạnh, sánh vai với các cường quốc năm châu, nhân lực chất lượng cao tiếp tục được Hội nghị Trung ương 10 khóa XIII xác định là đột phá chiến lược.

Đổi mới giáo dục, đào tạo là nhiệm vụ, giải pháp chiến lược của Đại hội XIV. Những vấn đề về nhân lực và đổi mới giáo dục - đào tạo không mới, mà đã được Đảng ta xác định trong văn kiện nhiều kỳ Đại hội, đòi hỏi sự chung sức đồng lòng, quyết tâm rất lớn của đội ngũ các nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ, đột phá chiến lược này.

Vì vậy, tôi cho rằng, trước hết, chúng ta cần trở lại quán triệt tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vị trí, vai trò của giáo dục - đào tạo trong xây dựng và phát triển đất nước; đặc biệt vai trò của giáo dục với việc xây dựng và phát triển con người đáp ứng được yêu cầu của từng thời kỳ cách mạng…

Để hình thành nên những lớp người Việt Nam có đủ sức, đủ tài, vừa “hồng” vừa “chuyên”, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trương phải xây dựng nền giáo dục toàn diện, kết hợp chặt chẽ văn hóa, khoa học kỹ thuật với chính trị. Nền giáo dục đó bao gồm cả đức dục, trí dục, mỹ dục, kỹ thuật tổng hợp. Đó là những nội dung giáo dục hết sức căn bản, gắn bó chặt chẽ, làm nền tảng cho sự phát triển con người Việt Nam toàn diện.

Ngoài ra, để giáo dục có hiệu quả, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, chúng ta cần có phương pháp và sử dụng tốt các phương pháp. Một là, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học, tránh nhồi nhét kiến thức. Khi học cần thảo luận giữa thầy và trò, phát huy dân chủ. Hai là, giáo dục lấy tự học làm cơ bản. Ba là, phương pháp nêu gương. Bốn là, phải tạo ra các phong trào thi đua.

Sinh viên Trường ĐH Thăng Long tại Trung tâm Thực hành Tài chính - Ngân hàng của trường. Ảnh: NTCC

Nền tảng để phát triển bền vững

- Như vậy, trong bối cảnh hiện nay, giáo dục tiếp tục phải là quốc sách hàng đầu, thưa PGS?

- Quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của giáo dục với việc phát triển con người Việt Nam mới, đồng thời nhận thức được vai trò to lớn của giáo dục trong việc xây dựng và phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước luôn coi giáo dục là quốc sách hàng đầu. Rất nhiều văn bản chỉ đạo đã được ban hành, đây chính là cơ sở để ngành Giáo dục nỗ lực phấn đấu nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo.

Bước sang thời kỳ mới, để hướng tới xây dựng nền giáo dục Việt Nam hiện đại, hội nhập thế giới, giáo dục phải luôn được coi là chiến lược cơ bản lâu dài của sự nghiệp cách mạng, quốc sách hàng đầu, sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và nhân dân. Bởi như Đảng ta đã khẳng định trong Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội: “Đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư cho phát triển”.

- Đất nước đang đứng trước thời điểm lịch sử. Theo PGS, giáo dục và đào tạo cần có những giải pháp đột phá nào để tiếp tục phát huy truyền thống vẻ vang của ngành?

- Trước hết, cần tiếp tục nghiên cứu, quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và đào tạo bao gồm: Vai trò, vị trí của giáo dục, mục đích và nhiệm vụ của giáo dục, nội dung và phương pháp giáo dục. Từ đó vận dụng sáng tạo, đáp ứng yêu cầu mới đặt ra hiện nay.

Thứ hai, tiếp tục đổi mới căn bản và toàn diện, hướng đến xây dựng nền giáo dục Việt Nam hiện đại, hội nhập thế giới với sự phát triển như vũ bão của cách mạng khoa học công nghệ, của nền kinh tế tri thức, kinh tế số.

Thứ ba, xây dựng đồng bộ và hoàn thiện thể chế, chính sách để thực hiện hiệu quả chủ trương giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt để xây dựng và phát triển đất nước.

Thứ tư, xây dựng nền giáo dục trung thực, lành mạnh. Một nền giáo dục đủ sức tạo ra chất lượng và hiệu quả cao trong việc thực hiện sứ mệnh trồng người.

- Xin cảm ơn PGS.TS!

Sỹ Điền (Thực hiện)