Từ mô hình trồng ớt đến 'chìa khóa' mở lối thoát nghèo cho nông dân

Chỉ trong vòng hơn một năm qua, mô hình trồng ớt J xanh theo chuỗi giá trị gắn với tiêu thụ sản phẩm đã bước đầu khẳng định hiệu quả kinh tế, tạo sinh kế ổn định cho hàng chục hộ dân trên địa bàn các xã Mường Nhé, Mường Ảng, Mường Luân và Thanh Yên.

Liên kết sản xuất

Trên cánh đồng thôn A1, xã Thanh Yên từng mảnh ruộng cằn cỗi giờ đây đã phủ đầy màu xanh tươi của giống ớt J xanh. Đó không chỉ là màu sắc của cây trồng mới, mà còn là màu hy vọng của nhiều hộ dân nơi đây trên hành trình thoát nghèo, làm giàu.

Những thành công của mô hình trồng ớt có dấu ấn đậm nét từ mối liên kết chặt chẽ giữa người dân - HTX - doanh nghiệp và các chương trình hỗ trợ từ địa phương và Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Điện Biên.

Liên kết thành lập HTX là chìa khóa giúp nông dân tăng nội lực, nâng cao hiệu quả kinh tế.

Khác với những mùa vụ bắp cải hay ngô cho thu nhập bấp bênh trước kia, vụ ớt đầu tiên năm 2024 mang lại cho gia đình bà Trần Thị Lê, thôn A1, thu nhập hơn 29 triệu đồng chỉ sau chưa đầy hai tháng canh tác trên 800m².

“Trồng ớt không vất vả như rau màu, lại được tập huấn kỹ thuật kỹ càng, lại có doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm. Tôi thấy yên tâm hơn hẳn”, bà Lê chia sẻ.

Điều đáng nói, thành công này không đến từ một mình bà Lê. Phía sau là sự đồng hành chặt chẽ của HTX Nông nghiệp tổng hợp Noong Luống – đơn vị đứng ra kết nối giữa người dân và doanh nghiệp.

Từ khâu vận động, tổ chức tập huấn kỹ thuật, đến cung cấp giống, phân bón, theo dõi sâu bệnh và hỗ trợ chăm sóc, HTX đã đóng vai trò cầu nối sống còn giúp mô hình liên kết sản xuất vận hành hiệu quả.

“HTX giúp dân yên tâm sản xuất vì đã có doanh nghiệp lo khâu đầu ra, giá cả rõ ràng, minh bạch. Người dân chỉ cần làm đúng quy trình là có thu nhập ổn định”, anh Nguyễn Xuân Huy, Chủ tịch HTX Noong Luống cho biết.

Theo tính toán, với mỗi 1.000m² trồng ớt, người dân có thể thu về từ 20–23 triệu đồng sau khi trừ chi phí. Một số hộ làm tốt, có kinh nghiệm, còn thu lời cao hơn. Đặc biệt, thời gian thu hoạch có thể kéo dài tới 6 tháng, giúp người dân tận dụng được lao động nông nhàn và ổn định thu nhập.

Giải bài toán an sinh vùng cao

Bên cạnh vai trò kết nối của HTX, sự đồng hành của nhiều cơ quan chức năng trung ương, địa phương, điển hình như Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Điện Biên là nhân tố then chốt giúp mô hình liên kết ở Điện Biên không chỉ dừng lại ở mức thử nghiệm, mà đang hướng tới phát triển bền vững.

Thông qua các chương trình hỗ trợ như đào tạo kỹ thuật, cấp phát vật tư đầu vào, hỗ trợ tín dụng ưu đãi, xúc tiến thương mại, Liên minh Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Điện Biên đã góp phần giảm gánh nặng chi phí cho người dân và giúp các HTX nâng cao năng lực quản trị.

Những năm qua, Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Điện Biên đã phối hợp hỗ trợ hàng loạt HTX tại Điện Biên tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi từ Quỹ hỗ trợ phát triển HTX để mở rộng quy mô, mua sắm thiết bị sơ chế sau thu hoạch và đầu tư hạ tầng kho lạnh. Nhờ vậy, các HTX có điều kiện nâng cấp mô hình liên kết theo hướng chuyên nghiệp, đồng thời đảm bảo chất lượng đầu ra cho doanh nghiệp tiêu thụ.

Theo lãnh đạo Liên minh HTX tỉnh Điện Biên, HTX muốn phát triển bền vững thì phải có thị trường, có công nghệ và có vốn. Theo đó, Liên minh HTX tỉnh đã và đang tăng cường phối hợp cùng Liên minh HTX Việt Nam tập huấn cho các HTX về quản trị chuỗi giá trị, ký kết hợp đồng liên kết lâu dài với doanh nghiệp để đảm bảo lợi ích hài hòa ba bên.

Các HTX là cầu nối giúp nông dân vùng cao nâng cao hiệu quả sản xuất, vươn lên thoát nghèo.

Không chỉ mang lại thu nhập ổn định, mô hình trồng ớt J xanh còn tạo ra hàng trăm việc làm tại chỗ, nhất là cho phụ nữ trung niên và người già không có điều kiện đi làm xa.

Trong vụ thu hoạch đầu tiên, các HTX, tổ hợp tác trong thôn A1 đã huy động trên 50 lao động thời vụ, mỗi ngày thu hoạch hàng tạ ớt, phân loại theo tiêu chuẩn yêu cầu của doanh nghiệp.

Chị Lò Thị Nhung, một người dân tại địa phương, chia sẻ: “Mỗi ngày làm thuê hái ớt, tôi được trả 200–250 nghìn đồng. Công việc nhẹ nhàng, ổn định gần nhà, tôi có thêm tiền nuôi con đi học”.

Cũng từ hiệu quả mô hình này, nhiều thanh niên địa phương trước đây đi làm ăn xa giờ đã quay về tham gia tổ hợp tác sản xuất, bắt đầu làm chủ chính mảnh ruộng của gia đình mình.

Những kỳ vọng cho tương lai

Theo đại diện UBND xã Thanh Yên, toàn địa bàn hiện đã có hơn 20 hộ đăng ký mở rộng mô hình trồng ớt cho vụ mới. Chính quyền xã đang kiến nghị huyện và tỉnh tiếp tục hỗ trợ nguồn vốn vay ưu đãi, mở rộng diện tích lên 10–15ha trong năm 2025.

Mô hình trồng ớt nói riêng, hay sản xuất nông nghiệp nói chung, muốn nhân rộng thì phải có vốn và kỹ thuật ổn định. Nhiều hộ còn e ngại do thiếu kinh nghiệm và sợ rủi ro thị trường, nhưng khi có HTX đứng ra tổ chức, người dân sẽ mạnh dạn làm theo.

Theo đó, chiến lược mở rộng vùng trồng nguyên liệu gắn với nhà máy chế biến tại chỗ đang được tỉnh Điện Biên định hướng triển khai tại các xã có điều kiện phù hợp. Đồng thời, tỉnh sẽ phối hợp với Liên minh HTX tỉnh tổ chức các lớp tập huấn về chuyển đổi số trong nông nghiệp, ứng dụng phần mềm truy xuất nguồn gốc để nâng cao giá trị sản phẩm ớt J xanh khi đưa ra thị trường trong và ngoài nước.

Từ những ruộng rau bạc màu đến vùng trồng ớt năng suất cao, từ sự e dè ban đầu đến quyết tâm mở rộng mô hình – hành trình giảm nghèo bền vững ở Điện Biên đã có sự “tiếp sức” rõ nét từ các HTX nông nghiệp và sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam.

Không chỉ tạo sinh kế trước mắt, mô hình liên kết trồng ớt J xanh còn mở ra một tư duy mới trong tổ chức sản xuất – nơi mà người nông dân không còn đơn lẻ mà là một mắt xích trong chuỗi giá trị nông nghiệp hiện đại.

Trong bối cảnh nông nghiệp đang đứng trước nhiều thách thức về biến đổi khí hậu, thị trường và chi phí đầu vào, mô hình HTX liên kết sản xuất gắn tiêu thụ sản phẩm chính là giải pháp then chốt để thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn, đảm bảo an sinh và tiến tới mục tiêu giảm nghèo bền vững cho các tỉnh vùng cao như Điện Biên.

An Chi