Từ Báo Thanh niên, học phong cách làm báo của Bác Hồ

Nằm trong trung tâm thành phố Quảng Châu, căn nhà số 13 (nay là số 248-250), phố Văn Minh (quận Việt Tú), nơi Bác sáng lập tờ báo Thanh niên, dù đã trải qua một thế kỷ nhưng hiện vẫn được lưu giữ và bảo tồn như một chứng tích lịch sử quý giá, minh chứng cho tình hữu nghị đặc biệt giữa hai Đảng, hai nước Việt Nam-Trung Quốc nói chung, báo chí cách mạng của hai nước nói riêng. Đứng trước chiếc bàn gỗ cũ, máy đánh chữ kiểu cổ, vài cuốn sách đã ngả màu thời gian, tôi không khỏi xúc động khi hình dung việc Bác miệt mài viết bài, biên tập, in ấn và phát hành Báo Thanh niên với những vật dụng vô cùng giản dị, đơn sơ. Tuy nhiên, những bài Bác viết trên Báo Thanh niên thể hiện rõ tầm cao trí tuệ, khát vọng và niềm tin mãnh liệt vào con đường cách mạng giải phóng dân tộc, giải phóng đất nước.

Chiếc máy in được Bác sử dụng để in Báo Thanh niên. Ảnh: LÊ LONG KHÁNH

Lớp học đào tạo cán bộ cách mạng do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh trực tiếp lên lớp tại số nhà 13, phố Văn Minh (Quảng Châu, Trung Quốc) năm 1925. Ảnh: LÊ LONG KHÁNH

Tờ báo Thanh niên do Bác sáng lập ra đời trong bối cảnh lịch sử đặc biệt. Năm 1925, sau nhiều năm bôn ba tìm đường cứu nước, Nguyễn Ái Quốc đã xác lập được con đường cách mạng vô sản cho dân tộc Việt Nam. Từ Quảng Châu, Người tổ chức huấn luyện chính trị cho các thanh niên yêu nước Việt Nam, đồng thời xuất bản tờ báo Thanh niên. Tờ báo trở thành công cụ tuyên truyền, giáo dục lý luận và giác ngộ lý tưởng cách mạng cho đội ngũ cán bộ và các tầng lớp nhân dân. Báo Thanh niên được in bằng tiếng Việt, phát hành bí mật về trong nước. Số đầu tiên của Báo Thanh niên xuất bản ngày 21-6-1925 và được xuất bản đều đặn hằng tuần. Báo được viết bằng bút sắt nhọn trên giấy sáp và in theo lối roneo. Hầu hết các số báo có 2 trang, có số 4, 5 trang. Mỗi trang thường chia làm 2 cột, mỗi dòng trong một cột có từ 8 đến 9 chữ viết to, dễ đọc. Khổ trung bình của tờ báo là 18x24cm.

Đọc lại các bài viết của Bác trên Báo Thanh niên, điều khiến tôi ấn tượng nhất là cách viết giản dị mà sâu sắc, trực diện mà truyền cảm. Những bài báo với tiêu đề rất ngắn gọn. Hầu hết các bài viết chỉ vài trăm chữ nhưng hàm chứa nội dung lý luận sâu sắc, được chuyển tải bằng lối viết dễ hiểu, súc tích, gần gũi với mọi đối tượng người đọc. Với việc tổ chức các lớp huấn luyện chính trị và cho ra đời tờ báo Thanh niên cho thấy sự kiên định, tầm nhìn xa và bản lĩnh chính trị vượt thời đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Chị Hoàng Hoan (đứng giữa) phụ trách điểm di tích Trụ sở Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, số nhà 13 (nay là số 248-250), phố Văn Minh, thành phố Quảng Châu (Trung Quốc), trò chuyện với thành viên đoàn đại biểu Hội Nhà báo Việt Nam, tháng 6-2025. Ảnh: LÊ LONG KHÁNH

Phong cách làm báo của Bác là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý luận và thực tiễn, giữa trí tuệ sắc bén và ngôn ngữ quần chúng. Bác không cầu kỳ về hình thức, mà chú trọng đến tính định hướng và sức lan tỏa của thông tin. Bài viết của Bác không đơn thuần để thông tin, mà để tổ chức, cổ vũ, khơi dậy tinh thần cách mạng trong quần chúng. Báo chí, trong tư duy của Người, là một vũ khí-một “vũ khí tinh thần” để đấu tranh, khai sáng và dẫn dắt quần chúng tiến lên.

Ở tờ Thanh niên, Nguyễn Ái Quốc không chỉ là người viết báo mà là người làm báo toàn diện: Từ định hướng nội dung, viết bài, biên tập, vẽ tranh, in ấn đến phát hành. Phong cách làm báo của Bác gắn liền với phong cách của một người tổ chức, người dẫn đường. Mỗi bài báo của Người trở thành những bài giảng lý luận chính trị nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ cốt cán của cách mạng Việt Nam; bồi đắp niềm tin vào tương lai tươi sáng của cách mạng Việt Nam đối với các tầng lớp nhân dân cần lao trong nước.

Bàn ghế, máy chữ và tài liệu được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh sử dụng trong những năm sống và làm việc tại số nhà 13, phố Văn Minh, thành phố Quảng Châu (Quảng Đông, Trung Quốc) giai đoạn 1925-1927. Ảnh: LÊ LONG KHÁNH

Một thế kỷ đã trôi qua kể từ khi tờ báo Thanh niên ra đời, nhưng phong cách làm báo của Bác Hồ vẫn nguyên giá trị. Làm báo hôm nay, đội ngũ nhà báo có rất nhiều thuận lợi, nhất là việc ứng dụng thành tựu của khoa học-công nghệ, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, nền tảng đa phương tiện... Tuy nhiên, báo chí chính thống cũng đang đứng trước rất nhiều thách thức, nhất là sự cạnh tranh thông tin với mạng xã hội, cũng như tính chân thực, chính xác của thông tin. Trong hoàn cảnh ấy, câu hỏi cốt lõi vẫn được đặt ra cho những người làm báo hôm nay là: Báo chí phục vụ ai, vì mục tiêu gì?

Trở về từ Quảng Châu, tôi mang theo trong mình không chỉ sự ấn tượng về một không gian lịch sử mà là cảm hứng từ phong cách làm báo mẫu mực, giản dị mà sâu sắc, kiên định mà linh hoạt, lý trí mà giàu cảm xúc. Báo chí phải gắn với lý tưởng phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân; báo chí phải góp phần nâng tầm nhận thức của dân chúng. Làm báo không chỉ là nghề, mà là sứ mệnh; người làm báo không chỉ là người truyền tin, mà còn là người thắp lửa. Đó chính là phong cách làm báo của nhà báo vĩ đại Hồ Chí Minh, mà mỗi nhà báo cách mạng hôm nay cần học tập và noi theo.

Bài và ảnh: LÊ LONG KHÁNH