Từ A-Z về loại virus đường hô hấp đang lây lan mạnh ở Trung Quốc

Trong tuần đầu năm 2025 thì một đợt bùng phát lây lan do nhiễm virus đường hô hấp Metapneumovirus tại Trung Quốc đang làm dấy lên nhiều hoang mang trên toàn cầu về mức độ nguy hiểm, khả năng lây lan của virus HMPV như thế nào so với đợt đại dịch do virus SARS-CoV-2 gây bệnh COVID-19 như cuối năm 2019. Vậy virus đường hô hấp Metapneumovirus là gì? Dưới đây là một số thông tin mà bạn cần chú ý về loại virus này.

1. Virus đường hô hấp Metapneumovirus là gì?

- Nguồn gốc của virus HMPV

Trước khi nổi lên ở Trung Quốc và được biết đến rộng rãi hơn thì vào mùa xuân năm 2023 (đỉnh điểm vào tháng 3/2023), virus HMPV cũng đã từng gây ra một đợt mắc tăng đột biến ở Mỹ với nhóm tuổi nhiễm human metapneumovirus phổ biến ở người lớn tuổi và trẻ nhỏ. Không giống như bệnh cúm hay COVID-19, không có vaccine hoặc thuốc kháng virus để điều trị HMPV.

Virus đường hô hấp Metapneumovirus (Tiếng Anh: Human metapneumovirus, gọi tắt virus HMPV) thực chất đã được phát hiện vào năm 2001 bởi các nhà khoa học người Hà Lan và khi so sánh với các mẫu máu lưu trữ từ 72 mẫu năm 1958 cho thấy, virus này từng tồn tại trên người từ thế kỷ trước nhưng không bị phát hiện.

Ảnh minh họa dưới kính hiển vi virus HMPV (Ảnh: CBS News)

- Virus đường hô hấp Metapneumovirus là gì?

Virus HMPV là loại virus có thể gây bệnh đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới. Bệnh do virus metapneumovirus dễ dàng lây lan từ người sang người hoặc lây lan thông qua các bề mặt nhiễm virus sang người lành. Virus đường hô hấp Metapneumovirus thuộc họ Pneumoviridae cùng với virus hợp bào hô hấp (còn gọi là RSV).

Dữ liệu giám sát từ Hệ thống giám sát virus đường hô hấp và đường ruột quốc gia (NREVSS) của CDC cho thấy HMPV hoạt động mạnh nhất vào cuối mùa đông và mùa xuân ở vùng khí hậu ôn đới. Theo đó virus HMPV, virus RSV và virus gây bệnh cúm có thể lưu hành đồng thời trong mùa virus đường hô hấp này.

2. Virus đường hô hấp Metapneumovirus lây lan như thế nào?

Virus HMPV lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với người mắc bệnh thông qua các con đường như hắt hơi, bắt tay, ôm hôn hoặc do chạm vào những bề mặt mang virus gây bệnh (chẳng hạn như tay nắm cửa, bàn phím máy tính, đồ chơi, điều khiển, điện thoại).

Ai dễ nhiễm virus HMPV?

Tương tự như nhiều bệnh đường hô hấp khác thì bất kỳ ai cũng có nguy cơ nhiễm virus đường hô hấp Metapneumovirus. Trong đó nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng cao hơn nếu là đối tượng thuộc nhóm:

- Trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ sinh non (trẻ được sinh ra trước khi thai kỳ đạt 37 tuần) hoặc người già trên 65 tuổi. Đây là nhóm có hệ miễn dịch non nớt hoặc suy yếu tự nhiên do tuổi tác.

Bất kỳ ai cũng có nguy cơ nhiễm virus đường hô hấp Metapneumovirus (Ảnh: ST)

- Người có hệ miễn dịch suy yếu có liên quan tới các tình trạng sức khỏe như HIV, bệnh ung thư, bị rối loạn tự miễn dịch hoặc suy giảm miễn dịch do đang dùng các loại thuốc ức chế hệ miễn dịch;

- Nhóm người đang mắc các bệnh hô hấp mạn tính như hen suyễn hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (còn gọi là COPD).

3. Triệu chứng nhiễm virus HMPV là gì?

Các triệu chứng nhiễm virus đường hô hấp Metapneumovirus thường bao gồm tình trạng ho, sốt, nghẹt mũi, khó thở hoặc thở khò khè đau họng, sổ mũi, phát ban. Các triệu chứng lâm sàng của nhiễm HMPV có thể tiến triển thành viêm phế quản hoặc viêm phổi và tương tự như các loại virus gây nhiễm trùng đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới khác.

Triệu chứng nhiễm virus HMPV nặng sẽ có các dấu hiệu ảnh hưởng tại đường hô hấp dưới. Một số dấu hiệu cho thấy người bệnh đang bị viêm đường hô hấp dưới, bao gồm: Sốt cao, khò khè, ho có đờm đặc, khó thở, da tím tái, suy hô hấp… Nếu như các triệu chứng kể trên kéo dài trên 2 tuần hoặc ngày càng trở nên nghiêm trọng, người bệnh cần phải thăm khám bác sĩ để được can thiệp điều trị kịp thời.

Thời gian ủ bệnh của virus đường hô hấp Metapneumovirus là bao lâu?

Theo CDC Hoa Kỳ, thời gian ủ bệnh của virus HMPV ước tính khoảng 3 - 6 ngày và thời gian trung bình có bệnh có thể sẽ có thay đổi, phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng khi nhiễm virus là gì.

Thời gian ủ bệnh của virus HMPV ước tính khoảng 3 - 6 ngày (Ảnh: ST)

Virus HMPV có tái nhiễm được không?

Sau lần nhiễm virus đường hô hấp Metapneumovirus đầu tiên, cơ thể người nhiễm sẽ nhận được một số miễn dịch nhưng điều này không giúp bạn ngăn ngừa hoàn toàn nguy cơ tái nhiễm trong tương lai. Tuy nhiên theo Cleveland Clinic thì các lần nhiễm virus HMPV tiếp theo có thể sẽ có các triệu chứng nhẹ hơn, gần như giống như bị cảm lạnh.

Tuy vậy nhóm dưới 5 tuổi và người già trên 65 tuổi thường có nguy cơ gặp phải các triệu chứng bệnh do virus HMPV nghiêm trọng hơn. Khoảng 5% đến 16% trẻ em sẽ phát triển nhiễm trùng đường hô hấp dưới như viêm phổi.

Nhiễm virus HMPV có nguy hiểm không?

Biến chứng do nhiễm virus HMPV có thể nguy hiểm và cần phải nhập viên bao gồm: Viêm tiểu phế quản, viêm phế quản, viêm phổi, sự bùng phát cơn hen suyễn hoặc cơn COPD và viêm tai giữa.

Do vậy, hãy thăm khám bác sĩ sớm nếu bị người lớn hoặc trẻ nhiễm virus HMPV có các triệu chứng nghi ngờ như sốt trên 3 ngày không dứt hoặc không đáp ứng thuốc hạ sốt; bị sốt 40 độ C trở lên hoặc với trẻ nhỏ dưới 3 tháng tuổi là 38 độ C; khó thở; tím tái da môi, móng tay; mất nước; các tình trạng sức khỏe nghiêm trọng hơn.

4. Chẩn đoán và điều trị bệnh do virus HMPV

Việc chẩn đoán bệnh do virus đường hô hấp Metapneumovirus bao gồm thăm hỏi các triệu chứng và tiền sử sức khỏe; test bằng tăm bông mẫu dịch từ mũi hoặc cổ họng. Đôi khi bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện các xét nghiệm khác để củng cố thêm chẩn đoán hoặc xác định các biến chứng kèm theo tốt hơn như nội soi phế quản và chụp X-quang ngực.

Bệnh do virus HMPV cũng không có thuốc điều trị đặc hiệu (Ảnh: ST)

Điều quan trọng là khi thăm khám bác sĩ, hãy cho bác sĩ biết chi tiết nhất về các triệu chứng mà bạn gặp phải cũng như tiền sử bệnh đang có.

Tương tự như hầu hết các bệnh do virus đường hô hấp khác thì bệnh do virus HMPV cũng không có thuốc điều trị đặc hiệu và việc điều trị chủ yếu là kiểm soát các triệu chứng do virus đường hô hấp Metapneumovirus gây ra cho tới khi người bệnh cảm thấy khỏe hơn. Các biện pháp điều trị tại nhà thường là uống nhiều nước để tránh mất nước; sử dụng thuốc không kê đơn như thuốc giảm đau như (acetaminophen và ibuprofen), thuốc thông mũi, thuốc ho,... Với trẻ nhiễm virus HMPV cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc. Bệnh nhân bị thở khò khè và ho nghiêm trọng hơn có thể cần dùng thuốc hít tạm thời như corticosteroid dạng hít.

Với các trường hợp nhiễm virus HMPV nghiêm trọng, nhập viện là cần thiết. Tại các cơ sở y tế bác sĩ sẽ theo dõi tình trạng người bệnh và hỗ trợ bằng các liệu pháp oxy nếu bệnh nhân bị khó thở, truyền dịch đường tĩnh mạch để bù nước hoặc điều trị bằng cortisteroid để giảm viêm và giảm một vài triệu chứng liên quan để giảm bớt sự khó chịu.

Bệnh do virus HMPV kéo dài bao lâu? Các trường hợp nhẹ của bệnh viêm phổi do virus HMPV ở người thường kéo dài vài ngày đến một tuần. Các triệu chứng dai dẳng, như ho có thể mất nhiều thời gian hơn để biến mất hoàn toàn.

Như vậy với câu hỏi bệnh do virus HMPV có thuốc điều trị không thì câu trả lời là không, thuốc kháng sinh chỉ dùng để điều trị bệnh do vi khuẩn. Trừ trường hợp người bệnh nhiễm virus HMPV đồng thời bị viêm phổi do vi khuẩn (còn gọi là nhiễm trùng thứ phát) thì bác sĩ sẽ kê đơn thuốc kháng sinh để điều trị và dự phòng tái phát bệnh thứ phát đó.

Bệnh do virus HMPV có phòng ngừa được không? Ảnh: ST

5. Phòng ngừa bệnh do virus HMPV

Là bệnh đường hô hấp do virus nên việc phòng ngừa bệnh do virus HMPV chủ yếu là vệ sinh cá nhân sạch sẽ và tránh tiếp xúc với các nguồn nghi ngờ mắc bệnh hô hấp, cụ thể:

- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng dưới vòi nước sạch hoặc sát khuẩn tay bằng dung dịch rửa tay khô chứa cồn trên 60%.

- Che mũi và miệng bằng khuỷu tay hoặc khăn giấy dùng một lần khi hắt hơi hoặc ho.

- Tránh tiếp xúc gần với người khác khi đang bị ho, sổ mũi, hắt hơi nghi ngờ do bệnh truyền nhiễm đường hô hấp.

- Cân nhắc đeo khẩu trang khi tới những nơi đông người, những khu vực có độ thông gió kém.

- Tránh chạm tay vào mắt, mũi và miệng thường xuyên.

- Không dùng chung các đồ dùng cá nhân như thìa đũa, bàn chải đánh răng, cốc đánh răng, khăn tắm với người khác, đặc biệt là người đang mắc bệnh hô hấp.

- Hạn chế nguy cơ nhiễm virus HMPV biến chứng nặng bằng cách tăng cường khả năng miễn dịch của đường hô hấp bằng việc chủ động tiêm ngừa đầy đủ các loại vaccine phòng bệnh hô hấp khác như cúm mùa, phế cầu, viêm phổi do Hib, viêm màng não, thủy đậu, sởi - quai bị - rubella,...

Ngoài ra, việc vệ sinh các bề mặt có khả năng bị nhiễm bẩn (như tay nắm cửa và đồ chơi chung) có thể giúp ngăn chặn sự lây lan của virus HMPV.

Nhìn chung, bệnh do virus đường hô hấp Metapneumovirus mặc dù không phải là một bệnh mới, bệnh bí ẩn hay nguồn lây gây ra nhiều ca bệnh như COVID -19 nhưng do bệnh có khả năng lây lan cao tạo thành các vùng nhiễm nên cần thận trọng, có các biện pháp bảo vệ bản thân cẩn thận.

Nguồn: WebMD, CDC

Châu Anh