Tu-160M, ALTIUS và SAMP/T NG: ba mũi nhọn tầm xa mới

Trong cùng mốc thời gian giữa tháng 12, Nga tiếp nhận hai máy bay ném bom chiến lược Tu-160M mới, Mỹ phê duyệt gói vũ khí trị giá khoảng 1,1 tỉ USD cho Đài Loan với các hệ thống UAV ALTIUS, còn châu Âu lần đầu bắn thử nghiệm cấp hệ thống tổ hợp phòng không SAMP/T NG. Ba diễn biến cho thấy các cường quốc và đối tác tập trung mạnh vào năng lực tấn công, trinh sát và phòng thủ tầm xa.

Nga tăng cường không quân tầm xa với Tu-160M

Ngày 17.12, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Andrei Belousov thông báo quân đội đã tiếp nhận hai máy bay ném bom chiến lược Tu-160M hoàn toàn mới. Động thái này cho thấy Nga tiếp tục kiên trì duy trì và củng cố năng lực tấn công tầm xa, bất chấp các lệnh trừng phạt nặng nề nhằm vào ngành công nghiệp quốc phòng và hàng không.

Tu-160M là phiên bản hiện đại hóa sâu của Tu-160, mẫu máy bay ném bom siêu âm hạng nặng được Liên Xô phát triển từ thập niên 1970. Về hình dáng bên ngoài, Tu-160M gần như giữ nguyên thiết kế cánh cụp cánh xòe đặc trưng. Các thay đổi chính nằm ở bên trong, với hệ thống điện tử hàng không hoàn toàn mới dựa trên kiến trúc số, buồng lái kính hiện đại, hệ thống dẫn đường và thông tin liên lạc được cải tiến, cùng các biện pháp tác chiến điện tử và phòng vệ nâng cấp.

Một nâng cấp quan trọng khác là động cơ NK-32-02 thế hệ mới, được đánh giá là giúp tăng độ tin cậy, cải thiện hiệu quả sử dụng nhiên liệu và bảo đảm khả năng khai thác lâu dài cho dòng máy bay này.

Việc Nga bàn giao hai máy bay ném bom Tu-160M cho thấy quyết tâm trong việc tái thiết và duy trì lực lượng không quân tầm xa, bất chấp các lệnh trừng phạt từ phương Tây - Ảnh: TASS/Bộ Quốc phòng Nga

Về vai trò tác chiến, Tu-160M không được tối ưu để xâm nhập sâu vào không phận đối phương, mà tập trung phóng tên lửa hành trình tầm xa từ ngoài khu vực bị phòng không kiểm soát gắt gao. Máy bay có hai khoang vũ khí trong thân, sử dụng bệ phóng xoay, có thể mang tới khoảng 12 tên lửa hành trình mỗi lần xuất kích.

Những loại vũ khí chủ lực bao gồm Kh-555 và Kh-101 mang đầu đạn thông thường, cũng như Kh-102 mang đầu đạn hạt nhân. Nhờ khả năng tiếp dầu trên không kết hợp với tầm bay lớn, Tu-160M có thể tiếp cận các khu vực phóng tối ưu trong khi vẫn giữ khoảng cách an toàn trước các hệ thống phòng không tiên tiến.

Hai máy bay mới này là một phần trong chương trình khôi phục và tái khởi động dây chuyền sản xuất Tu-160 tại Nhà máy Hàng không Kazan, được Nga thúc đẩy từ giữa thập niên 2010. Trong bối cảnh nhiều máy bay ném bom cũ hơn như Tu-95MS hay Tu-22M3 bị hư hại bởi các đòn tấn công bằng UAV tầm xa, mỗi chiếc Tu-160M mới giúp Nga bù đắp tổn thất và làm chậm quá trình già hóa của lực lượng không quân tầm xa.

Về chiến lược, việc bàn giao Tu-160M không làm thay đổi ngay lập tức cán cân sức mạnh toàn cầu, nhưng mang ý nghĩa biểu tượng lớn. Nó khẳng định thành phần không quân trong “bộ ba hạt nhân” của Nga vẫn được duy trì, đồng thời cho thấy Nga sẵn sàng đầu tư lâu dài cho năng lực răn đe và tấn công tầm xa trong bối cảnh đối đầu kéo dài với phương Tây. Thách thức phía trước là duy trì nhịp độ sản xuất ổn định và bảo vệ hiệu quả các nền tảng giá trị cao này trước các mối đe dọa ngày càng gia tăng.

Hệ thống UAV ALTIUS nâng năng lực tấn công tầm xa cho Đài Loan

Cũng trong ngày 17.12, Bộ Ngoại giao Mỹ chính thức phê duyệt một thương vụ bán vũ khí trị giá khoảng 1,1 tỉ USD cho Đài Loan, bao gồm các hệ thống drone tự sát/đạn tuần kích ALTIUS-700M và ALTIUS-600. Theo thông báo của Cơ quan Hợp tác An ninh Quốc phòng Mỹ (DSCA), đây là một gói năng lực hoàn chỉnh, không chỉ cung cấp UAV mà còn tăng cường đáng kể khả năng trinh sát, giám sát và tấn công chính xác của Đài Loan trong môi trường tác chiến bị tranh chấp gay gắt.

Gói trang bị gồm đạn bay, bệ phóng di động, trạm điều khiển mặt đất, huấn luyện, bảo đảm hậu cần và hỗ trợ kỹ thuật. Cấu trúc này cho phép Đài Loan triển khai một hệ thống tác chiến không người lái có tính mạng lưới cao, phù hợp với chiến lược phòng thủ bất đối xứng đang được nhấn mạnh.

Mỹ đã phê duyệt thương vụ bán vũ khí trị giá 1,1 tỉ USD cho Đài Loan, bao gồm các drone tự sát/đạn tuần kích ALTIUS-700M và ALTIUS-600, nhằm tăng cường năng lực tấn công tầm xa và khả năng răn đe của hòn đảo - Ảnh: Anduril

ALTIUS-700M: thành phần tấn công chủ lực

ALTIUS-700M là biến thể tấn công chủ lực, được thiết kế để mang đầu đạn chống tăng nặng khoảng 15kg. Hệ thống có thời gian bay khoảng 75 phút và tầm hoạt động lên tới 160km, cho phép tấn công các mục tiêu giá trị cao như radar, pháo binh, phương tiện bọc thép hay điểm tập kết hậu cần từ khoảng cách an toàn.

ALTIUS-700M có thể được phóng từ mặt đất, trên biển hoặc từ phương tiện trên không, giúp tăng đáng kể tính linh hoạt trong triển khai và làm phức tạp bài toán phòng thủ của đối phương.

ALTIUS-600: mắt xích trinh sát và tác chiến điện tử

ALTIUS-600 tập trung vào nhiệm vụ trinh sát, thu thập tình báo tín hiệu và tác chiến điện tử. Phiên bản này có thời gian bay lên tới hơn 3 giờ và tầm hoạt động gần 375km, đủ khả năng duy trì giám sát liên tục ở chiều sâu chiến trường.

Hệ thống cảm biến quang - hồng ngoại giúp ALTIUS-600 hoạt động cả ngày lẫn đêm, đóng vai trò “mắt thần” cho chuỗi phát hiện và tấn công, cung cấp dữ liệu mục tiêu theo thời gian gần thực cho các đòn đánh bằng ALTIUS-700M hoặc các phương tiện hỏa lực khác.

Về mặt tác chiến, sự kết hợp giữa ALTIUS-600 và ALTIUS-700M giúp Đài Loan hình thành chuỗi “từ cảm biến đến hỏa lực” linh hoạt và phân tán. Các hệ thống này có thể được giấu kín trong đô thị, địa hình hiểm trở hoặc triển khai từ nhiều điểm khác nhau, khiến đối phương khó phát hiện và vô hiệu hóa từ sớm.

Ở tầm chiến lược, thương vụ ALTIUS phù hợp với học thuyết phòng thủ của Đài Loan, ưu tiên các hệ thống nhỏ gọn, khó bị tiêu diệt nhưng có khả năng gây tổn thất đáng kể cho đối phương. Đây cũng là tín hiệu cho thấy Mỹ tiếp tục hỗ trợ Đài Loan bằng những năng lực tác chiến không người lái tiên tiến, phản ánh vai trò ngày càng lớn của UAV trong chiến tranh hiện đại.

SAMP/T NG và nỗ lực xây dựng lá chắn phòng không châu Âu

Tập đoàn Eurosam thông báo đã hoàn tất hai cuộc bắn đạn thật đầu tiên của hệ thống phòng không tầm xa thế hệ mới SAMP/T NG tại Pháp và Ý. Cuộc thử nghiệm đầu tiên diễn ra ngày 3.12 tại thao trường Salto di Quirra (Sardinia, Ý) với cấu hình quốc gia của Ý. Cuộc bắn thứ hai được thực hiện ngày 15.12 tại bãi thử Biscarrosse của Cơ quan Quốc phòng Pháp (DGA).

Điểm chung của cả hai sự kiện là việc sử dụng một pin SAMP/T NG hoàn chỉnh, trong đó radar, mô-đun chỉ huy điều khiển và bệ phóng hoạt động đồng bộ như một đơn vị tác chiến thống nhất, thay vì chỉ kiểm tra riêng lẻ từng thành phần. Các thử nghiệm này nối tiếp những lần phóng tên lửa Aster 30 B1NT thành công vào năm 2024 và giữa năm 2025, nhưng lần này tập trung vào các kịch bản khó hơn với mục tiêu bay nhanh, cơ động cao, khó phát hiện và ở tầm xa. Mục tiêu chính là kiểm chứng khả năng phối hợp của toàn bộ hệ thống trong điều kiện tác chiến thực tế.

SAMP/T NG được thiết kế để đánh chặn máy bay và tên lửa hành trình ở cự ly lên tới khoảng 150km, đồng thời đối phó với tên lửa đạn đạo tầm ngắn bằng tên lửa Aster 30 B1NT, với sự hỗ trợ của radar AESA thế hệ mới có tầm phát hiện và theo dõi vượt quá 350km - Ảnh: Bộ Quốc phòng Pháp

SAMP/T NG được phát triển để thay thế hệ thống SAMP/T đang phục vụ trong quân đội Pháp và Ý. Đây là hệ thống phòng không - phòng thủ tên lửa cơ động, phóng thẳng đứng, bao phủ 360 độ và có thể hoạt động độc lập hoặc tích hợp trong mạng lưới phòng không nhiều lớp. Một khẩu đội có thể gồm tối đa 6 bệ phóng, mỗi bệ mang 8 tên lửa, tương đương 48 đạn sẵn sàng chiến đấu.

Tên lửa Aster 30 B1NT là thành phần trung tâm của hệ thống, đạt tốc độ khoảng Mach 4,5 (5.557km/giờ), có thể đánh chặn máy bay ở cự ly tới 150km và độ cao khoảng 25km. Tên lửa sử dụng cơ chế dẫn đường kết hợp: quán tính ở giai đoạn đầu, cập nhật dữ liệu từ radar và tự dẫn chủ động ở pha cuối, nhằm tăng khả năng đánh chặn các mục tiêu cơ động.

Một điểm đáng chú ý là Pháp và Ý sử dụng hai loại radar khác nhau trong cùng một chương trình. Pháp lựa chọn radar AESA Ground Fire 300 của Thales, có khả năng theo dõi hơn 1.000 mục tiêu và giám sát không phận tới 400km. Ý sử dụng radar Kronos GMHP của Leonardo, chú trọng tính cơ động cao, tầm giám sát hơn 300km và khả năng theo dõi trên 500 mục tiêu. Cách tiếp cận này cho phép mỗi quốc gia duy trì nền tảng công nghiệp riêng, nhưng vẫn dùng chung tên lửa và kiến trúc chỉ huy.

Dự kiến những hệ thống SAMP/T NG đầu tiên sẽ được bàn giao cho Ý vào đầu năm 2026 để đánh giá tác chiến, trong khi Pháp đặt mục tiêu đưa vào trực chiến từ năm 2027. Việc hoàn tất các cuộc bắn thử cấp hệ thống cho thấy châu Âu đang tiến gần hơn tới việc sở hữu một lá chắn phòng không - phòng thủ tên lửa hiện đại, độc lập và phù hợp với các mối đe dọa ngày càng phức tạp.

Tuệ Nhân