Trung Quốc đẩy mạnh kiểm soát công nghệ trước lo ngại chiến tranh thương mại

Theo nhiều số liệu ngành và thông báo từ các cơ quan chức năng, trong thời gian gần đây, Chính phủ Trung Quốc đã áp đặt những quy định nghiêm ngặt hơn đối với việc xuất cảnh của một số kỹ sư và thiết bị công nghệ. Đồng thời, các đề xuất mới liên quan đến kiểm soát xuất khẩu cũng đang được xem xét nhằm bảo vệ công nghệ pin tiên tiến và các quy trình chế biến khoáng sản quan trọng.

Việc siết chặt các biện pháp kiểm soát diễn ra trong bối cảnh những tranh chấp thương mại quốc tế có thể khiến nhiều tập đoàn tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng và dịch chuyển sản xuất ra bên ngoài. Trong đó, một số công ty lớn đang tìm kiếm cơ hội mở rộng sang các thị trường khác, nhưng vấp phải nhiều trở ngại trong việc điều chuyển công nghệ và nhân lực.

Robot hỗ trợ AI tại Diễn đàn Davos mùa Hè ở Đại Liên, tỉnh Liêu Ninh, Trung Quốc. Ảnh: China Daily

Một trong những tập đoàn chịu tác động bởi chính sách này là Foxconn, đối tác sản xuất quan trọng của ngành công nghệ, hiện đang nỗ lực mở rộng hoạt động tại Ấn Độ. Theo một số nguồn tin, quá trình vận chuyển máy móc cũng như điều động nhân sự kỹ thuật từ Trung Quốc đến các cơ sở tại quốc gia này đang gặp nhiều trở ngại. Một giám đốc của công ty điện tử ở Đông Á cũng tiết lộ việc chuyển giao thiết bị đến các nhà máy tại Ấn Độ đang bị trì hoãn, trong khi các tuyến sang Đông Nam Á vẫn diễn ra suôn sẻ.

Một quan chức ngành công nghiệp tại Nam Á đã nhận định những biện pháp kiểm soát mới có thể làm chậm dòng chảy linh kiện và thiết bị. Theo đó, các doanh nghiệp trong lĩnh vực điện tử được khuyến nghị không mở rộng hoạt động lắp ráp tại khu vực này. Các nhà phân tích nhận định chiến lược của Bắc Kinh tương tự với những chính sách kiểm soát công nghệ đã từng được áp dụng ở các nền kinh tế phát triển khác.

Chính phủ Bắc Kinh cũng đang dần mở rộng các chính sách kiểm soát xuất khẩu chính thức đối với các công nghệ quan trọng trên phạm vi toàn cầu. Một nhà đầu tư trong ngành công nghệ cho biết rằng việc duy trì chuỗi cung ứng mạnh mẽ và lực lượng lao động chất lượng cao là những lợi thế cạnh tranh quan trọng mà quốc gia này không muốn để mất.

Vào tháng trước, Bộ thương mại Trung Quốc đã đề xuất các hạn chế mới đối với công nghệ liên quan đến khai thác lithium và sản xuất vật liệu pin tiên tiến. Đây là hai lĩnh vực mà các doanh nghiệp trong nước đang giữ vai trò dẫn đầu. Một chuyên gia tại một viện nghiên cứu quốc tế về Trung Quốc nhận định chính sách này nhằm mục đích duy trì vị thế trung tâm của Bắc Kinh trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Những biện pháp mới tập trung vào những mắt xích quan trọng đầu chuỗi cung ứng, nơi các doanh nghiệp nội địa kiểm soát nguyên liệu thô và quy trình công nghệ, trong khi sản phẩm cuối cùng vẫn phụ thuộc vào thị trường quốc tế. Một số nhà tư vấn kinh tế nhận định việc kiểm soát xuất khẩu trong ngành pin có thể đại diện cho một hình thức điều tiết mới, có thể ảnh hưởng đến các tập đoàn đang tìm cách dịch chuyển chuỗi cung ứng ra nước ngoài.

Nếu các quy định này được thực thi hoàn chỉnh, chúng có thể ngăn cản một số tập đoàn sản xuất pin lớn tại châu Âu dịch chuyển hoàn toàn chuỗi cung ứng. Điều này đồng nghĩa với việc các công ty trong ngành có thể phải tiếp tục nhập khẩu vật liệu quan trọng từ Trung Quốc thay vì tìm kiếm nguồn cung nội địa. Những tiến bộ công nghệ trong lĩnh vực pin đã giúp ngành công nghiệp trong nước vươn lên dẫn đầu, vượt qua các đối thủ từ Đông Á từng thống trị lĩnh vực này.

Trước bối cảnh này, một số doanh nghiệp tại khu vực Đông Á đã bắt đầu hợp tác hoặc tìm kiếm nguồn cung từ Trung Quốc. Theo số liệu của một tổ chức nghiên cứu thị trường khoáng sản, gần như toàn bộ vật liệu hoạt tính catốt Lithium Sắt Phosphate (LFP) trên thế giới đều đến từ Trung Quốc, điều này có thể khiến các biện pháp kiểm soát mới tạo ra tác động lớn đến các thỏa thuận hợp tác quốc tế.

Một đại diện của một công ty sản xuất pin lớn tại khu vực Đông Á cho biết họ đã bày tỏ mối quan ngại với Bộ thương mại Trung Quốc về khả năng các biện pháp mới có thể ảnh hưởng đến quan hệ đối tác. Một chuyên gia phân tích tại một công ty nghiên cứu thị trường pin cho rằng nếu các hạn chế được áp dụng, các đối tác nước ngoài có thể chỉ tiếp cận được những công nghệ đã có trên thị trường, thay vì những đột phá mới nhất.

Bên cạnh ngành pin, các quy định mới về công nghệ khai thác lithium cũng có thể gây ảnh hưởng đến các dự án tại nhiều khu vực, từ Bắc Mỹ đến Nam Mỹ. Theo nguồn tin thân cận với một tập đoàn hàng đầu trong lĩnh vực pin, họ có thể cần xin giấy phép xuất khẩu nếu muốn sử dụng công nghệ nội địa tại một dự án lớn tại Nam Mỹ.

Một chuyên gia về chiến lược kinh doanh nhận định các tập đoàn trong nước đã đi tiên phong trong công nghệ khai thác và xử lý Lithium từ nước muối dưới lòng đất, giúp nhiều dự án khai thác mới trở nên khả thi. Ông cho rằng trong nhiều trường hợp, hợp tác với các công ty Trung Quốc vẫn là phương án hiệu quả nhất để đưa các nguồn tài nguyên vào sản xuất thương mại.

Ngoài ngành pin và Lithium, Bắc Kinh cũng đã dần mở rộng các biện pháp kiểm soát đối với một số vật liệu và khoáng sản chiến lược khác. Gần đây, nước này đã bổ sung các quy định xuất khẩu đối với một số nguyên tố quan trọng, bao gồm đất hiếm, Vonfram và Tellurium. Hơn nữa, chính phủ cũng đang áp đặt các biện pháp hạn chế đối với công nghệ chế biến các khoáng sản này, nhằm duy trì lợi thế cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tùng Lâm