Trung Quốc cho phương Tây 'hít khói', trở thành thế lực đáng gờm về AI

Các cường quốc đồng loạt đổ hàng tỷ USD phát triển trí tuệ nhân tạo (AI), thế giới chứng kiến một cuộc đua gay gắt giữa các tập đoàn công nghệ ở cả phương Đông lẫn phương Tây.

Trong khi Trung Quốc nổi bật với tốc độ triển khai nhanh và quy mô ứng dụng rộng, thì nhiều doanh nghiệp phương Tây lại đối mặt với thách thức trong việc đưa AI từ ý tưởng vào thực tiễn.

THỊ TRƯỜNG AI TRUNG QUỐC TẬP TRUNG VÀO ỨNG DỤNG

Ngành công nghệ Trung Quốc chưa bao giờ thiếu sự cạnh tranh khốc liệt, và AI đã thổi bùng một giai đoạn đối đầu mới giữa những gã khổng lồ. Những “gã khổng lồ” công nghệ như Baidu, Alibaba, Tencent (nhóm BAT) đang dốc toàn lực, bên cạnh những tân binh đầy tham vọng như Bytedance, Meituan, Pinduoduo và Huawei.

Cuộc đua diễn ra trên ba mặt trận chính: hạ tầng đám mây, mô hình AI và ứng dụng thương mại.

Theo Morgan Stanley, cơ sở hạ tầng đám mây đang chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc với doanh thu dự kiến vượt 50 tỷ USD trong năm 2024, chạm mốc 80 tỷ USD vào năm 2027. Alibaba từ lâu chiếm lĩnh thị trường này, nhưng các đối thủ như Huawei và Volcano Engine (Bytedance) đang tăng tốc, đặc biệt trong các phân khúc doanh nghiệp và nhà nước.

Trên mặt trận mô hình AI, cuộc cạnh tranh càng khốc liệt. Từ các đại gia như Baidu đến các startup như DeepSeek – công ty cung cấp mô hình AI tiên tiến miễn phí – tất cả đều đặt mục tiêu giành thị phần bằng tốc độ và tính năng chuyên biệt. Dù vậy, một số doanh nghiệp đám mây đang tự tạo sự khác biệt bằng các dịch vụ chuyên biệt, chẳng hạn Baidu đã khuyến khích các công ty robot tham gia nền tảng của mình với hệ thống AI “đa phương thức”.

Robot AI của Baidu

Và cuối cùng là cuộc cạnh tranh để kiếm tiền từ AI thông qua các ứng dụng. Tencent tận dụng lợi thế 1,4 tỷ người dùng WeChat để tích hợp các “tác nhân AI” vào hệ sinh thái mini-app, từ tìm kiếm, tạo ảnh đến dịch vụ bán tự động. Cũng tận dụng lợi thế, Alibaba khai thác dữ liệu khổng lồ từ thương mại điện tử đã có sẵn để tối ưu hóa quảng cáo và đề xuất sản phẩm.

Trong khi đó, Baidu gặp khó vì thiếu “cư dân” trong hệ sinh thái riêng. Chatbot Ernie miễn phí khiến mảng tìm kiếm của hãng bị ảnh hưởng, doanh thu quảng cáo giảm. Tuy vậy, Baidu vẫn ghi dấu ấn trong mảng xe tự hành với đội taxi không người lái lớn hàng đầu thế giới.

Tuy nhiên, mối đe dọa lớn nhất có thể đến từ Bytedance. Họ nắm giữ kho dữ liệu người dùng từ TikTok và Douyin, có thể là “ẩn số” đột phá. Khác biệt lớn nhất là họ vừa mạnh ở thị trường nội địa, vừa có tầm với toàn cầu – lợi thế mà hầu hết các công ty công nghệ Trung Quốc khác còn thiếu.

THÁCH THỨC CỦA PHƯƠNG TÂY TRONG TRIỂN KHAI AI

Trái với không khí náo nhiệt tại Trung Quốc, phương Tây đang rơi vào trạng thái chững lại. Nhiều doanh nghiệp kỳ vọng lớn vào AI tạo sinh (generative AI) nhưng lại thất vọng vì khó triển khai thực tế.

Theo S&P Global, 42% doanh nghiệp đã từ bỏ hầu hết các dự án AI tạo sinh – tăng mạnh từ con số 17% năm trước. Không ít CEO thừa nhận, họ đã đầu tư nhưng vẫn chưa thấy kết quả rõ rệt. Một ví dụ là Klarna – công ty mua trước trả sau của Thụy Điển – từng mạnh tay thay thế nhân sự bằng AI, nhưng gần đây lại phải tuyển lại người thật cho bộ phận dịch vụ khách hàng.

CEO Klarna từng thay thế nhân sự bằng AI

Bên cạnh niềm háo hức từ người tiêu dùng (ChatGPT đạt khoảng 800 triệu người dùng/tuần), thách thức lớn nằm ở khả năng tích hợp công nghệ vào quy trình kinh doanh. Dữ liệu bị phân tán, hệ thống công nghệ thông tin cũ kỹ, thiếu nhân lực AI và mối lo về rủi ro thương hiệu đang cản bước triển khai đại trà.

Dù vậy, các ông lớn như Alphabet, Microsoft, Amazon và Meta không dừng lại. Họ tiếp tục đổ vốn khổng lồ để xây dựng hạ tầng AI – chi phí đầu tư năm 2025 dự kiến lên tới 28% doanh thu (so với 12% một thập kỷ trước – theo New Street Research).

Các gã khổng lồ công nghệ vẫn tiếp tục rao giảng tiềm năng của AI. Sự truyền bá của họ được thể hiện rõ ràng tại các hội nghị nhà phát triển thường niên của Microsoft và Google của Alphabet. Satya Nadella và Sundar Pichai, các ông chủ tương ứng của họ, đã nói một cách hào hứng về một “sự thay đổi nền tảng” và sự xuất hiện của một “web tác nhân” được tạo thành từ các tác nhân AI bán tự động tương tác với nhau thay mặt cho chủ nhân con người của họ. Thậm chí Elon Musk còn thông báo rằng xAI, phòng thí nghiệm AI của ông, sẽ cung cấp các mô hình Grok của mình trên dịch vụ đám mây Azure của Microsoft.

Ngoài ra, doanh thu từ AI vẫn còn khiêm tốn – chủ yếu đến từ các startup hoặc phòng thí nghiệm được chính họ đầu tư. Trong ngắn hạn, giá trị thực sự nằm ở việc nhúng AI vào chính sản phẩm nội bộ: Google tích hợp Gemini vào công cụ tìm kiếm và quảng cáo; Meta sử dụng Llama trong quản lý quảng cáo; Microsoft đưa AI vào Office và GitHub; Amazon ứng dụng AI để tối ưu logistics và gợi ý sản phẩm.

TẠI SAO PHƯƠNG TÂY GẶP KHÓ TRONG KHI TRUNG QUỐC LẠI CÓ LỢI THẾ?

Sự tương phản rõ rệt giữa cuộc đua AI sôi động và đầy hứa hẹn ở Trung Quốc và "mộng tưởng" mà phương Tây đang trải qua không chỉ đơn thuần là sự khác biệt về giai đoạn phát triển công nghệ. Có nhiều lý do sâu xa giải thích tại sao các công ty Trung Quốc dường như đang có lợi thế hơn, ngay cả trong một môi trường cạnh tranh nội bộ khốc liệt.

Đầu tiên là dữ liệu. Các công ty Trung Quốc kiểm soát hệ sinh thái khép kín: WeChat tích hợp nhắn tin, thanh toán, mua sắm, gọi xe…; Alibaba gom toàn bộ hành vi tiêu dùng; TikTok/Douyin nắm trọn sở thích người dùng. Tất cả tạo ra cơ sở dữ liệu cho AI, một lợi thế mà các công ty phương Tây với dữ liệu phân mảnh khó có thể cạnh tranh.

Bytedance sở hữu lượng dữ liệu người dùng khổng lồ nhờ Tik Tok/Douyin

Thứ hai là chính sách. Chính phủ Trung Quốc đặt mục tiêu trở thành cường quốc AI hàng đầu, đồng thời giảm bớt rào cản về quyền riêng tư và chống độc quyền – điều mà phương Tây, đặc biệt là châu Âu, đang siết chặt. Nhờ đó, tốc độ triển khai và thử nghiệm ở Trung Quốc vượt trội hơn.

Cuối cùng là mô hình kiếm tiền. Các công ty Trung Quốc nhanh chóng tích hợp AI vào sản phẩm cốt lõi để tạo doanh thu, thay vì chỉ tập trung vào cải thiện quy trình nội bộ như ở phương Tây. AI trong đề xuất sản phẩm, quảng cáo, trải nghiệm người dùng đã và đang tạo ra giá trị thực tế, chứ không dừng lại ở tiềm năng.

Tóm lại, dù cả Trung Quốc và phương Tây đều đang đầu tư mạnh mẽ vào AI, nhưng các yếu tố về dữ liệu, môi trường pháp lý và mô hình kinh doanh đã tạo ra những con đường phát triển khác nhau. Trung Quốc với khả năng tận dụng dữ liệu khổng lồ và tốc độ triển khai nhanh chóng đang tạo ra một động lực mạnh mẽ, trong khi phương Tây đang phải vật lộn trong "mộng tưởng", tìm cách biến những khoản đầu tư khổng lồ thành giá trị thực tiễn và bền vững. Cuộc chiến giành ngôi vương AI toàn cầu chắc chắn sẽ còn nhiều diễn biến phức tạp và thú vị trong những năm tới.

Nguyên Gia