Trung học nghề: Đẩy mạnh phân luồng nâng tầm giá trị lao động kỹ thuật

Sinh viên ngành Kỹ thuật ô tô, Trường Cao đẳng Đại Việt Đà Nẵng trong giờ thực hành.

Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) được thông qua, không chỉ tháo gỡ điểm nghẽn trong phân luồng, Trung học nghề còn đáp ứng đồng thời nhu cầu của người học, thị trường lao động và chiến lược phát triển nguồn nhân lực quốc gia.

Tích hợp văn hóa và nghề nghiệp, giá trị cốt lõi của Trung học nghề

Theo TS Trần Văn Anh – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Đại Việt Đà Nẵng, Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) có đưa chương trình Trung học nghề vào hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Đây không đơn thuần là bổ sung một cấp học mới, mà là bước ngoặt mang tính thể chế, thể hiện rõ tư duy đổi mới trong tổ chức hệ thống giáo dục và đào tạo nhân lực.

“Đó là bước ngoặt có ý nghĩa lớn đối với mô hình giáo dục và định hướng phát triển nguồn nhân lực đáp nhu cầu của nền kinh tế và nhu cầu của người học. Điều này thể hiện ở chỗ người học có bằng Trung học nghề có thể tham gia thị trường lao động với đầy đủ kiến thức, kỹ năng nghề, tiết kiệm được thời gian đào tạo, chi phí đào tạo. Mặt khác, nền kinh tế có được nguồn lực trẻ, được đào tạo bài bản, phù hợp với nhu cầu nhân lực ở trình độ phù hợp”, TS Trần Văn Anh chia sẻ.

Điểm nổi bật của Trung học nghề nằm ở mô hình tích hợp kiến thức văn hóa phổ thông cốt lõi với kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp. Căn cứ Điều 6 của Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi), chương trình này giúp học sinh vừa hoàn thành học vấn phổ thông ở mức cần thiết, vừa hình thành năng lực nghề để có thể tham gia thị trường lao động ngay sau khi tốt nghiệp.

“Nói một cách dễ hiểu, người học Trung học nghề được trang bị hai khối kiến thức song hành (kiến thức văn hóa phổ thông cốt lõi và kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp). Đây là sự tích hợp 2 trong 1 nhưng vẫn đầy đủ giá trị pháp lý, giúp người học có vị thế rõ ràng khi tham gia thị trường lao động”, TS Trần Văn Anh phân tích.

Sinh viên được học tập, thực hành tại các cơ sở kinh doanh, lưu trú để nâng cao kỹ năng nghề nghiệp.

Cách tiếp cận này giúp rút ngắn đáng kể lộ trình học tập. Thay vì mất từ 5–6 năm như lộ trình truyền thống (THPT – Trung cấp – Cao đẳng), học sinh Trung học nghề chỉ cần 2–3 năm để có bằng cấp hợp pháp, kỹ năng nghề và năng lực làm việc thực tế. Quan trọng hơn, mô hình này không “khóa chặt” con đường học tập của người học, mà mở ra khả năng liên thông lên cao đẳng, đại học khi đủ điều kiện, phù hợp với tinh thần học tập suốt đời.

Ở góc độ xã hội, ThS Lê Thị Khánh Chi – Phó Hiệu trưởng Trường Trung cấp Ý Việt (Đà Nẵng) cho rằng, Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) chính thức xác lập Trung học nghề là một cấp trình độ trong hệ thống giáo dục quốc dân đã khẳng định vị thế bình đẳng của giáo dục nghề nghiệp, góp phần xóa bỏ quan niệm “học nghề là lựa chọn thứ yếu”.

Đối với những đô thị phát triển dịch vụ, du lịch và đổi mới sáng tạo như Đà Nẵng, Trung học nghề không chỉ giúp giảm áp lực cho hệ thống THPT, mà còn tạo thêm lựa chọn học tập phù hợp cho học sinh, đồng thời cung cấp nguồn nhân lực kỹ năng đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của địa phương.

Sinh viên sau khi tốt nghiệp có thể tham gia thị trường lao động với vị thế đầy đủ kiến thức, kỹ năng nghề.

“Đặc biệt, Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) xác định chương trình Trung học nghề là cấp trình độ chính thức trong hệ thống giáo dục quốc dân và tương đương với bằng tốt nghiệp THPT. Điều này mở rộng cơ hội liên thông cho học sinh Trung học nghề, cho phép các em tiếp tục học lên CĐ, ĐH nếu đủ điều kiện tuyển sinh. Như vậy, sau 3 năm học Trung học nghề, các em không chỉ có bằng văn hóa tương đương THPT để học tiếp mà còn có kỹ năng nghề thực hành. Đây là “lợi thế kép” giúp rút ngắn thời gian học, giảm chi phí học thêm, và tăng cơ hội việc làm so với lộ trình THPT truyền thống”, ThS Lê Thị Khánh Chi nhấn mạnh.

Sẵn sàng nguồn lực, bứt phá đào tạo "thực chiến"

Thực tiễn cho thấy, nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã chủ động chuẩn bị từ sớm để triển khai đào tạo Trung học nghề khi Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) được ban hành.

Tại Trường Cao đẳng Đại Việt Đà Nẵng, mô hình đào tạo gắn với thực hành và doanh nghiệp được triển khai trong nhiều năm. Tỉ lệ lý thuyết chỉ chiếm khoảng 30/70, thậm chí 20/80 ở một số ngành kỹ thuật. Việc tích hợp kiến thức văn hóa được thực hiện thông qua các hoạt động trải nghiệm thực tế tại doanh nghiệp, tham quan lịch sử văn hóa, hoạt động xã hội và tình nguyện, giúp học sinh hình thành đồng thời tri thức phổ thông, kỹ năng nghề và năng lực xã hội.

Sinh viên Trường Trung cấp Ý Việt được học theo cách "cầm tay chỉ việc".

Một điểm mới của Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) là quy định về giảng viên đồng cơ hữu cho phép chuyên gia, kỹ sư, nhà quản lý doanh nghiệp tham gia giảng dạy. Theo TS Trần Văn Anh, đây là nội dung mang tính thể chế hóa những mô hình hiệu quả đã được thực tiễn kiểm chứng. Tại Trường Cao đẳng Đại Việt Đà Nẵng, doanh nghiệp không chỉ tham gia đào tạo tại trường, mà còn trực tiếp hướng dẫn sinh viên tại xưởng, gara, khách sạn, nhà hàng, nơi được xem là những “phòng thực hành sống”.

Trong khi đó, Trường Trung cấp Ý Việt xác định việc đào tạo Trung học nghề cho học sinh sau THCS đòi hỏi sự thay đổi mạnh mẽ về tư duy và phương pháp giáo dục. Nhà trường phân bổ thời gian đào tạo theo hướng cân đối, khoảng 40% cho kiến thức văn hóa cốt lõi và 60% cho giáo dục nghề nghiệp, đồng thời tổ chức dạy học theo mô-đun, dự án, lấy nghề làm ngữ cảnh cho môn văn hóa.

ThS Lê Thị Khánh Chi chia sẻ, đội ngũ giảng viên của trường được xây dựng theo hướng tích hợp, phối hợp chặt chẽ giữa dạy văn hóa và dạy nghề, am hiểu tâm lý lứa tuổi. Hệ thống xưởng thực hành đầu tư theo lộ trình, tổ chức dạy học theo nhóm nhỏ, “cầm tay chỉ việc”, giúp học sinh sớm hình thành kỹ năng nghề, sự tự tin và động lực học tập lâu dài.

Sinh viên Trường Trung cấp Ý Việt được thực hành liên tục để nâng cao kỹ năng làm việc.

Với định hướng gắn chặt thị trường lao động, Trường Trung cấp Ý Việt lựa chọn các nhóm nghề mũi nhọn như: Công nghệ ô tô, Công nghệ thông tin, Lập trình máy tính, Du lịch dịch vụ và Chăm sóc sắc đẹp. Chính sách miễn giảm học phí và cam kết hỗ trợ việc làm sau tốt nghiệp đã tạo điều kiện thiết thực cho học sinh khu vực miền Trung – Tây Nguyên tiếp cận giáo dục nghề nghiệp sớm, giảm gánh nặng tài chính cho gia đình.

“Có thể khẳng định, xác lập Trung học nghề không chỉ tạo thêm một “lối rẽ” sau THCS, mà từng bước hình thành hệ sinh thái giáo dục linh hoạt, thực chất và mở. Khi người học có thêm lựa chọn phù hợp, khi nhà trường đã sẵn sàng về chương trình, đội ngũ và cơ sở vật chất, Trung học nghề trở thành hướng đi bền vững, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và hiệu quả phân luồng trong giai đoạn phát triển mới”, TS Trần Văn Anh nhấn mạnh.

Hoàng Vinh