Trung Á - 'Mỏ vàng' mới trong cuộc đua khoáng sản toàn cầu

Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev tại lễ ký tuyên bố chung ở Astana, Kazakhstan, ngày 9/11/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo mạng tin Eurasianet.org, khu vực Trung Á đang nổi lên như một điểm nóng địa chính trị mới khi các cường quốc toàn cầu tranh giành ảnh hưởng và tiếp cận nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú cùng cơ hội phát triển điện hạt nhân tại đây.

Cuộc chạy đua này đang diễn ra giữa bốn thế lực chính: Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Nga và Trung Quốc, với mỗi bên đều có chiến lược riêng để mở rộng sự hiện diện của mình.

Mỹ tăng cường hiện diện tại khu vực giàu khoáng sản

Mỹ đã thể hiện sự quan tâm ngày càng mạnh mẽ đối với nguồn tài nguyên khoáng sản quan trọng tại Trung Á. Điều này được minh chứng qua chuyến thăm bất thường của Nghị sĩ Cộng hòa Carol Miller tới Kazakhstan và Uzbekistan vừa qua.

Chuyến công du này mang tính đặc biệt khi một đại diện không giữ chức vụ cao trong cơ quan lập pháp Mỹ lại được tiếp đón bởi các nhà lãnh đạo cấp cao nhất của hai quốc gia. Nghị sĩ Miller đã gặp Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev hôm 20/3, chỉ ba ngày sau cuộc hội đàm với Tổng thống Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev.

Mặc dù thông tin chính thức về nội dung các cuộc gặp khá hạn chế, nhưng các tuyên bố từ văn phòng tổng thống của cả hai nước đều đề cập đến chủ đề khai thác mỏ. Theo một hãng thông tấn Uzbekistan, trong cuộc gặp với Bộ Thương mại Uzbekistan, phía Uzbekistan đã bày tỏ sẵn sàng phát triển quan hệ đối tác tích cực hơn trong các lĩnh vực chính như công nghiệp, khoáng sản quan trọng, đầu tư và thương mại.

Nga và Trung Quốc không dễ dàng nhường bước

Trong khi Mỹ gia tăng hiện diện, Nga và Trung Quốc đang tích cực duy trì và mở rộng ảnh hưởng của mình trong lĩnh vực khai khoáng và năng lượng ở Trung Á.

Moskva đã bày tỏ sẵn sàng hỗ trợ Tajikistan phát triển ngành khai khoáng trong chuyến thăm gần đây của Tổng thống Tajikistan Emomali Rahmon tới Nga, theo hãng thông tấn Nezavisimaya Gazeta. Alexei Likhachev, người đứng đầu cơ quan năng lượng hạt nhân Nga Rosatom, tiết lộ trong một cuộc phỏng vấn truyền hình: "Chúng tôi đang xây dựng các chuỗi công nghệ mới trong nhiều lĩnh vực liên quan đến năng lượng, chế tạo thiết bị có thể khai thác kim loại đất hiếm. Tajikistan rất giàu kim loại đất hiếm".

Ông Likhachev cũng cho biết Rosatom đang trong "giai đoạn đàm phán đầu tiên" với Tajikistan về việc xây dựng một nhà máy điện hạt nhân nhỏ, bổ sung vào dự án Đập Rogun mà nước này đã đầu tư lớn để đáp ứng nhu cầu điện.

Về phía Trung Quốc, quốc gia này không chỉ duy trì vị thế mạnh mẽ trong lĩnh vực khai khoáng mà còn đang tìm cách mở rộng sang lĩnh vực năng lượng hạt nhân. Đầu tháng 3, Shen Yanfeng, người đứng đầu Tổng công ty hạt nhân quốc gia Trung Quốc, đã thăm Kazakhstan - quốc gia vừa công bố kế hoạch xây dựng ba lò phản ứng điện hạt nhân. Trong cuộc gặp với Tổng thống Tokayev, ông Shen đã đề xuất khả năng Trung Quốc tham gia phát triển các công nghệ tiên tiến để sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình và đào tạo các chuyên gia Kazakhstan.

EU cũng tham gia vào cuộc đua

Không đứng ngoài cuộc chơi, Liên minh châu Âu cũng đang quan tâm đến tham gia vào lĩnh vực khai khoáng và năng lượng hạt nhân tại Trung Á. Trong một động thái đáng chú ý, Azim Akhmedkhadzhayev, Giám đốc cơ quan năng lượng hạt nhân Uzatom của Uzbekistan, tiết lộ với tờ báo Pháp Le Figaro rằng nước này sẽ hợp tác với các công ty Pháp trong việc xây dựng và vận hành một nhà máy điện hạt nhân vì "lý do chính trị, tài chính và công nghệ".

Điều này đáng chú ý bởi Uzbekistan trước đó đã có thỏa thuận với Rosatom của Nga để phát triển tiềm năng năng lượng hạt nhân, cho thấy chiến lược đa dạng hóa đối tác của các quốc gia Trung Á.
Sự hiện diện của nhiều cường quốc quốc tế trong lĩnh vực khai khoáng và năng lượng hạt nhân tại Trung Á đang tạo nên một bối cảnh địa chính trị phức tạp. Các quốc gia trong khu vực đang khéo léo cân bằng mối quan hệ với các đối tác khác nhau, tận dụng cơ hội từ cuộc cạnh tranh này để thu hút đầu tư và công nghệ.

Cụ thể, Kazakhstan, Uzbekistan và Kyrgyzstan đều đang có kế hoạch phát triển năng lượng hạt nhân và đang cân nhắc các đối tác khác nhau trong quá trình này. Đồng thời, nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú của khu vực, đặc biệt là kim loại đất hiếm, đang trở thành yếu tố then chốt trong chiến lược an ninh kinh tế và năng lượng của các cường quốc toàn cầu.

Có thể thấy trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt trên toàn cầu, Trung Á đang nổi lên như một chiến trường mới của cuộc đua tranh giành ảnh hưởng và tài nguyên.

Vũ Thanh/Báo Tin tức