Trồng quế hữu cơ, người dân có cơ hội thoát nghèo bền vững

Từ hàng chục năm qua, gia đình ông Triệu Tiến Kim, thôn Phường Coong, xã Chiềng Ken, là hộ có diện tích trồng quế hữu cơ lớn nhất xã với hơn 10 ha. Chỉ riêng tiền tỉa lá bán, mỗi năm cũng cho thu nhập hàng trăm triệu đồng. Chỉ vài năm nữa khi đến kỳ thu hoạch rừng quế, việc có tiền tỷ trong tay không phải là chuyện xa vời đối với gia đình ông Kim.

Thu nhập hàng trăm triệu đồng

Ông Kim cho biết: “Khi được chính quyền địa phương tuyên truyền phổ biến mô hình trồng quế hữu cơ, tôi thấy hợp lý nên đã thực hiện trồng theo. Hiện, toàn bộ rừng quế nhà tôi không dùng thuốc bảo vệ thực vật độc hại, không dùng thuốc diệt cỏ mà phát nương, làm cỏ theo cách làm truyền thống là chính".

"Thuận lợi của việc trồng quế nói chung và quế hữu cơ nói riêng là hàng năm rừng quế vẫn cho thu hoạch từ việc bán lá, nên hộ gia đình trồng quế có thêm thu nhập để bù vào chăm sóc phát triển rừng quế của gia đình tốt hơn", ông Kim cho hay.

Người dân chăm sóc quế hữu cơ.

Gia đình bà Triệu Thị Tách, ở thôn Khe Mụ, xã Bảo Thắng, có 7ha quế đã được 5 năm tuổi, do áp dụng phương pháp trồng hữu cơ, nên gia đình bà Tách không phải tốn kém chi phí mua thuốc bảo vệ thực vật. Hàng năm, gia đình bà đã có thu nhập từ bán lá quế, mỗi năm cũng thu được gần trăm triệu đồng. Số tiền này vừa để bù đắp chi phí sinh hoạt gia đình, vừa để tái đầu tư vào chăm sóc rừng quế của gia đình.

Hiện nay, ở thôn Khe Mụ, không chỉ riêng gia đình bà Tách phát triển mô hình trồng quế hữu cơ, mà có rất nhiều gia đình khác cũng triển khai trồng quế theo phương pháp này. Họ chia sẻ với nhau những kinh nghiệm trồng, chăm sóc quế, đến kỳ phát cỏ tỉa lá, tỉa cành, các gia đình lại chuyển qua làm đổi công cho nhau, làm xong nhà này lại tập trung sang nhà khác. Việc này cũng giúp tình đoàn kết của người dân trong thôn ngày càng gắn bó khăng khít.

Tại xã Trấn Yên, cây quế đã có mặt từ hơn 40 năm trước, được người dân trồng trên các vùng đất dốc, bạc màu. Nhờ khả năng thích nghi tốt và giá trị kinh tế cao, quế dần thay thế các loại cây lâm nghiệp truyền thống như keo, bồ đề.

Gia đình ông Vũ Đình Trọng, thôn 2 - một thành viên tham gia Tổ hợp tác Quế Hữu cơ đã đăng ký 3 ha quế hữu cơ có tuổi đời từ 4-7 năm. Theo ông Trọng, trước đây, gia đình ông và các hộ trong thôn thường phun thuốc trừ cỏ để giảm tiền thuê nhân công, phun thuốc trừ sâu để bảo vệ diện tích tích quế của minh không bị sâu bệnh. Tuy nhiên, khi được tuyên truyền, hướng dẫn làm quế hữu cơ, ý thức được tác hại của thuốc bảo vệ thực vật nên gia đình không sử dụng nữa. Thay vào đó, gia đình tự trang bị một máy phát cỏ cầm tay, hoặc dùng dao phát cỏ. Làm như vậy vừa tốt cho môi trường, tạo độ ẩm và tăng dưỡng chất hữu cơ cho đất, vừa không ảnh hưởng đến sức khỏe của gia đình, cộng đồng, lại nâng cao chất lượng sản phẩm quế.

Xây dựng vùng quế phát triển

Theo thống kê, toàn tỉnh hiện có trên 143.000 ha quế, mang lại giá trị khoảng 2.500 tỷ đồng mỗi năm. Trong đó, hơn 23.700 ha đã được chứng nhận hữu cơ. Giá bán vỏ quế hữu cơ cao hơn vỏ quế thông thường 15 - 30%.

Được biết, hàng năm, Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tỉnh Lào Cai thường xuyên tổ chức tập huấn kỹ thuật trồng quế hữu cơ cho người dân. Đây là hoạt động nằm trong dự án khuyến nông Trung ương giai đoạn 2024 - 2026 về "Xây dựng mô hình trồng quế theo hướng hữu cơ tại một số tỉnh miền núi phía Bắc".

Người dân tham gia các lớp tập huấn được chia sẻ định hướng phát triển ngành quế; phân tích những cơ hội và thách thức của thị trường; hướng dẫn kỹ thuật trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh và cách ghi chép nhật ký sản xuất theo tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ.

Chị Đặng Thị Trang, thôn An Trà, xã Bảo Thắng cho biết: “Các lớp tập huấn trồng quế hữu cơ rất hữu ích, cán bộ về tận địa phương tập huấn ngay tại nương trồng quế, nên người dân tham gia được thực hiện trồng, chăm sóc quế thực tiễn luôn. Ai có gì không hiểu sẽ được giải đáp chi tiết cho đến khi hiểu thì thôi. Chúng tôi đều rất vui khi được tham gia các lớp tập huấn này. Có lúc lớp tập huấn diễn ra ở bên xã khác, nhưng chị em biết tin thì vẫn sang đó xin tham gia học tập huấn cùng, để có kỹ năng, kinh nghiệm trồng, chăm sóc quế hữu cơ tốt hơn”.

Bên cạnh học lý thuyết, học viên còn được thực hành tại mô hình trồng quế hữu cơ để nắm vững quy trình sản xuất từ khâu chuẩn bị đất, trồng cây con, chăm bón đến thu hoạch quế.

Người dân tham gia các lớp tập huấn trồng quế hữu cơ.

Các chương trình tập huấn không chỉ giúp người dân làm chủ kỹ thuật sản xuất quế hữu cơ, tăng năng suất, chất lượng, giá trị các sản phẩm quế mà còn góp phần thúc đẩy xây dựng vùng quế phát triển, người dân có cơ hội vươn lên thoát nghèo bền vững.

Lào Cai đặt ra mục tiêu trong năm 2025 phấn đấu giảm trên 2.000 hộ cận nghèo; trên 60% số xã có tỉ lệ hộ nghèo đạt chuẩn tiêu chí xây dựng nông thôn mới (76 xã hoàn thành tiêu chí nghèo); hỗ trợ xây dựng mới, sửa chữa hơn 3.000 nhà ở cho hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn các huyện nghèo.

Liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị

Nghị quyết số 10-NQ/TU của Tỉnh ủy Lào Cai về Chiến lược phát triển nông nghiệp hàng hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, xác định hình thành vùng trồng quế tập trung, theo hướng sản xuất hàng hóa, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Tập trung phát triển chuỗi sản phẩm quế hữu cơ mang thương hiệu sản phẩm quốc gia; từng bước vươn ra thị trường thế giới và trở thành mặt hàng nông lâm sản xuất khẩu chính; gắn phát triển vùng nguyên liệu quy mô tập trung sản xuất theo tiêu chuẩn... Tập trung xây dựng thương hiệu quế Lào Cai, đến năm 2025 có 30% sản phẩm quế được công nhận hữu cơ. Đến năm 2050, có trên 50% sản phẩm quế đạt chứng nhận hữu cơ và được quản lý trên hệ thống xác thực số (QRS).

Để hoàn thành mục tiêu trên, tỉnh sẽ tổ chức đào tạo, tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc, phát triển vùng quế hữu cơ; tổ chức các hội thảo, hội nghị bàn giải pháp về phát triển quế hữu cơ; có ít nhất 60 tổ, nhóm, HTX, doanh nghiệp được đào tạo, nâng cao năng lực với hơn 3.000 người tham gia. Các tổ, nhóm này sẽ được ký thỏa thuận hợp tác với các HTX, doanh nghiệp để đánh giá, cấp chứng chỉ quế hữu cơ và tiêu thụ sản phẩm quế.

Từ năm 2024 - 2025, HTX Quế Khánh Thành ở xã Trấn Yên đã phối hợp với Công ty TNHH xuất nhập khẩu HG SPICES triển khai dự án phát triển quế hữu cơ với quy mô gần 1.600 ha.

Ông Nguyễn Quang Huy ở thôn 4, xã Trấn Yên - một hộ dân được chính quyền địa phương vận động phát triển cây quê theo hướng hữu cơ chia sẻ: "Tôi thấy lợi ích từ việc trồng, chăm sóc cây quế theo hướng hữu cơ, cũng như việc liên kết sản xuất, tiêu thụ thông qua HTX đã giúp người dân nâng cao được kỹ năng canh tác và trách nhiệm của người trồng. Từ đó, các sản phẩm quế đạt chất lượng cao hơn và việc tiêu thụ dễ dàng, giá cả ổn định. Hiện, người dân ở thôn đều tham gia HTX và đã ký cam kết trồng quế không bón phân, không phun thuốc trừ cỏ để thu được sản phẩm đạt tiêu chuẩn, hướng đến thị trường nước ngoài”.

Theo ông Vũ Đình Khánh, Giám đốc HTX Quế Khánh Thành, đến nay, HTX đã thành lập hai tổ hợp tác trồng quế hữu cơ để giúp người dân trao đổi kinh nghiệm, nâng cao kỹ thuật trồng trọt. Đồng thời, HTX đầu tư máy móc, cơ sở hạ tầng để chế biến sâu các sản phẩm từ quế, hướng đến nâng cấp sản phẩm OCOP từ 3 sao lên 4 sao và mở rộng thị trường xuất khẩu. Hiện, HTX đã xây dựng nhà xưởng rộng 3.200 m2 với thiết bị sản xuất đồng bộ gồm: máy sàng, máy cắt, máy ép thùng, máy test tinh dầu, máy băm, máy nghiền bột quế và lò sấy không khói để giảm thiểu ô nhiễm ra môi trường…

Không chỉ giúp nông dân tiêu thụ sản phẩm ổn định, với sự hỗ trợ của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh, các HTX còn tổ chức các buổi tập huấn về kỹ thuật chăm sóc, thu hoạch và chế biến quế hữu cơ. Đồng thời, HTX huy động vốn xã hội hóa để mở rộng quy mô sản xuất, đầu tư thêm thiết bị chế biến sâu nhằm gia tăng giá trị sản phẩm.

Ngọc Giang