Trọn vẹn với lý tưởng cộng sản, tận hiến vì sự nghiệp cách mạng - Bài 1: Kiên trung từ trong ngục tù

Những trang sử đấu tranh cách mạng của dân tộc Việt Nam đã ghi dấu biết bao chiến sĩ kiên trung, một lòng vì nước, vì dân. Trong số những người con ưu tú ấy, đồng chí Nguyễn Văn Linh, người được nhân dân, đồng chí trìu mến gọi là "Anh Mười Cúc", mãi mãi là biểu tượng sáng ngời của tinh thần cộng sản bất khuất, khí chất kiên cường, đức hy sinh thầm lặng.

Ý chí sắt đá

Trước khi trở thành người đứng đầu của Đảng, "kiến trúc sư" của công cuộc đổi mới, đồng chí Nguyễn Văn Linh từng trải qua ngục tù thực dân, để rồi từ bóng tối ấy tỏa sáng niềm tin và ý chí thép. Sinh ngày 1-7-1915 tại thôn Yên Phú, xã Giai Phạm, huyện Mỹ Văn (nay là huyện Yên Mỹ), tỉnh Hưng Yên, Nguyễn Văn Linh (tên thật là Nguyễn Văn Cúc, bí danh Mười Cúc) lớn lên trong bối cảnh đất nước chìm trong vòng nô lệ của thực dân Pháp. Ngay từ khi còn là học sinh, Nguyễn Văn Cúc đã sớm tiếp cận ánh sáng của lý tưởng cách mạng. 15 tuổi, ông tham gia hoạt động yêu nước; năm 1936 gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương, từ đó gắn bó trọn đời với sự nghiệp cách mạng.

Năm 1930-năm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, cũng là thời điểm tuổi trẻ Nguyễn Văn Linh dấn thân trong phong trào đấu tranh ở Nam Kỳ. Với khí chất quyết liệt và tinh thần tổ chức vững vàng, ông nhanh chóng trở thành cán bộ chủ chốt trong phong trào công nhân Sài Gòn-Chợ Lớn. Trong một lần tham gia lãnh đạo bãi công, ông bị thực dân Pháp bắt và kết án tù chung thân, đày ra Côn Đảo. Chính trong "địa ngục trần gian" này, Nguyễn Văn Linh đã chứng tỏ bản lĩnh phi thường của người cộng sản.

Đồng chí Nguyễn Văn Linh tại căn cứ Trung ương Cục miền Nam, ngày mồng 5 Tết Ất Mão (1975). Ảnh tư liệu

Không khuất phục trước chế độ nhà tù hà khắc, Mười Cúc cùng các đồng chí biến Côn Đảo thành "trường học cách mạng", nơi rèn luyện ý chí, truyền bá lý luận, tổ chức sinh hoạt Đảng và giữ vững ngọn lửa đấu tranh. Trong ký ức của những đồng chí tù cùng thời, ông là người luôn bình tĩnh, lạc quan, giàu nghị lực, sẵn sàng nhường cơm sẻ áo, đỡ đòn roi cho anh em yếu hơn. Chính khí chất kiên trung, ý chí sắt đá khiến kẻ thù không thể khuất phục ông bằng bất kỳ thủ đoạn tra tấn nào.

Nguyễn Văn Linh là hiện thân sống động của một thế hệ chiến sĩ cộng sản “sống trong ngục tù” mà không hề nao núng, thậm chí càng bị tù đày càng sáng rõ tư tưởng. Những năm tháng ấy không chỉ rèn luyện bản lĩnh cá nhân mà còn hình thành phong cách làm việc sâu sát, tinh thần đoàn kết, đạo đức khiêm nhường của ông sau này. Ở Côn Đảo, ông từng viết các báo cáo nội bộ, các bài tuyên truyền bí mật nhằm giữ vững lòng tin trong anh em, tổ chức sinh hoạt Đảng đều đặn, truyền lửa ý chí cho các lớp tù chính trị trẻ.

Không chỉ dừng lại ở ý chí kiên cường, ông còn là người luôn nhìn thấy cái mới, biết khơi dậy niềm tin trong khổ đau. Bản lĩnh ấy không chỉ giúp ông tồn tại trong hoàn cảnh khắc nghiệt mà còn biến ông thành trung tâm gắn kết lực lượng cách mạng trong tù. Câu chuyện ông cùng các đồng chí của mình trong lao tù âm thầm truyền bá lý luận Mác-Lênin, bí mật tổ chức học tập trong điều kiện thiếu thốn, luôn bị kẻ địch rình rập là những minh chứng rõ nét về tinh thần không lùi bước trước bóng tối của ông.

Khí chất dấn thân

Rời nhà tù Côn Đảo, Nguyễn Văn Linh tiếp tục dấn thân trên con đường cách mạng. Từ miền Nam ruột thịt đến miền Bắc xã hội chủ nghĩa, từ vai trò cán bộ cơ sở đến các vị trí lãnh đạo then chốt, dấu chân của ông in đậm trên nhiều vùng đất, giai đoạn, sự kiện lịch sử quan trọng. Ông là người lính tiên phong trên mặt trận tư tưởng, người tổ chức thực tiễn tài năng, người lãnh đạo đổi mới dám đột phá, dám chịu trách nhiệm.

Sau ngày đất nước thống nhất, Nguyễn Văn Linh được Trung ương phân công làm Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh-trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước. Trong giai đoạn này, ông nổi lên như một nhà lãnh đạo nhạy bén, năng động, dám thí điểm và thực nghiệm các mô hình sản xuất mới. Ông trực tiếp khảo sát thực tế, lắng nghe tiếng nói từ cơ sở, từ người dân, từ giám đốc xí nghiệp cho tới công nhân, nông dân. Chính vì vậy, ông sớm nhận ra cơ chế quản lý bao cấp là rào cản lớn nhất kìm hãm sức sáng tạo, làm trì trệ xã hội.

Với tư duy cải tiến, ông cổ vũ phong trào “tự cởi trói” cho sản xuất, khuyến khích doanh nghiệp áp dụng cơ chế khoán, trao quyền tự chủ. Mô hình “Câu lạc bộ giám đốc”, “Kế hoạch ba phần”, “Công tư hợp doanh” được hình thành từ những gợi mở, chỉ đạo linh hoạt của ông. Những sáng kiến ấy đã đặt nền móng cho tư tưởng đổi mới toàn diện được thể chế hóa tại Đại hội VI của Đảng.

Năm 1986, giữa lúc đất nước lâm vào khủng hoảng kinh tế-xã hội, đồng chí Nguyễn Văn Linh được bầu làm Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Đây là giai đoạn đòi hỏi ở người đứng đầu về bản lĩnh chính trị vững vàng, tư duy hành động đổi mới, và hơn hết là một tinh thần trách nhiệm vượt trên danh vị. Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã không làm nhân dân thất vọng. Ông mạnh mẽ tuyên bố: "Phải nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật". Tuyên ngôn ấy không chỉ là khẩu hiệu mà trở thành kim chỉ nam hành động trong cả một giai đoạn lịch sử.

Dưới sự lãnh đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, Đảng Cộng sản Việt Nam đã triển khai hàng loạt quyết sách quan trọng: Chuyển từ kinh tế kế hoạch hóa bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xóa bỏ ngăn sông cấm chợ, thực hiện chính sách tiền tệ hóa tiền lương, đổi mới cơ chế nông nghiệp với Nghị quyết 10. Chính sách “giao đất, giao rừng” cho nông dân đã khiến Việt Nam từ một quốc gia thiếu đói trở thành nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.

Trong công cuộc đổi mới, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh không chỉ đề cao phát triển kinh tế mà còn đặc biệt chú trọng đến cuộc đấu tranh chống tiêu cực trong Đảng và Nhà nước. Mục “Những việc cần làm ngay” do ông khởi xướng trên Báo Nhân Dân là biểu hiện sinh động của tinh thần hành động, dám nói, dám làm, dám đụng đến những ung nhọt đang phá hoại lòng tin của nhân dân. Dù bị không ít sức ép, ông vẫn kiên định lập trường, không chùn bước. Đó là biểu hiện tập trung nhất của khí chất dấn thân.

Trên bình diện quốc tế, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh là người sớm nhìn ra nhu cầu mở cửa, hội nhập. Dưới sự lãnh đạo của ông, Việt Nam bắt đầu tiến trình bình thường hóa quan hệ ngoại giao với nhiều nước. Những tuyên bố như “Việt Nam muốn là bạn với tất cả các nước” đã mở ra một chương mới trong đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình và phát triển.

Suốt đời dấn thân, đồng chí Nguyễn Văn Linh chưa từng cầu an, chưa từng lùi bước. Dù trong ngục tù Côn Đảo hay trên cương vị Tổng Bí thư, ông luôn trọn vẹn với lý tưởng cộng sản, tận hiến vì sự nghiệp cách mạng. Di sản lớn nhất ông để lại không chỉ là công cuộc đổi mới mà còn là tấm gương đạo đức, tinh thần hành động, ý chí kiên cường của người chiến sĩ cộng sản chân chính.

(còn nữa)

LÊ VIẾT DŨNG