Triển vọng rộng mở trong hợp tác giữa Việt Nam và Trung Đông - châu Phi

Trung Đông - châu Phi là một thị trường tiềm năng đối với các doanh nghiệp Việt. Ảnh minh họa: S.T

Hợp tác toàn diện trên nhiều lĩnh vực

Đánh giá về quan hệ giữa Việt Nam và khu vực Trung Đông - châu Phi, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Hằng cho biết, thời gian qua, quan hệ giữa Việt Nam với khu vực này đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tạo cơ sở vững chắc để tiếp tục nâng cấp, nâng tầm, làm sâu sắc hơn quan hệ với khu vực, thu hút hiệu quả hơn nữa các nguồn lực, đa dạng hóa thị trường phục vụ phát triển đất nước.

Cụ thể, về chính trị - ngoại giao, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với toàn bộ 70 quốc gia Trung Đông và châu Phi, trong đó, năm 2024, lần đầu tiên ta nâng cấp quan hệ với Các Tiểu vương quốc Ả-rập thống nhất (UAE) lên Đối tác toàn diện, khuôn khổ hợp tác cao nhất đến nay của Việt Nam với một đối tác tại khu vực Trung Đông - châu Phi, mở ra không gian phát triển mới cho người dân và doanh nghiệp hai bên. Việt Nam cũng lần đầu tiên thiết lập quan hệ với các tổ chức khu vực như Liên minh Châu Phi (AU), Liên đoàn Ả-rập (AL), Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC)... và tích cực đóng góp thúc đẩy quan hệ giữa ASEAN với các tổ chức này, đóng góp nhiều hơn vào hòa bình, hợp tác và phát triển của mỗi khu vực.

Hoạt động trao đổi đoàn cấp cao, các tiếp xúc, chia sẻ thường xuyên và cam kết của Lãnh đạo cấp cao ta với Lãnh đạo cấp cao các nước khu vực không chỉ tạo sự gần gũi, gia tăng tin cậy chính trị giữa hai bên, mà còn củng cố các lĩnh vực hợp tác truyền thống như nông nghiệp, y tế, giáo dục, thương mại, đầu tư…; đồng thời mở ra nhiều lĩnh vực hợp tác mới như chuyển đổi số, tăng trưởng xanh, năng lượng tái tạo… Hợp tác đa phương với khu vực không ngừng được thúc đẩy, góp phần nâng cao vị thế của đất nước, thể hiện trách nhiệm quốc tế của Việt Nam trong các vấn đề toàn cầu.

Về kinh tế, thương mại, đầu tư, kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và khu vực Trung Đông - châu Phi đã tăng gấp đôi trong giai đoạn 2016-2024, đạt khoảng 34 tỷ USD vào năm 2024. Dù vậy, kết quả này được đánh giá vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, nhu cầu của hai bên khi hàng hóa của Việt Nam và các nước Trung Đông - châu Phi có tính bổ trợ cao, có nhiều lợi thế so sánh để cùng phát triển.

Hợp tác đầu tư vươn lên trở thành điểm sáng trong quan hệ kinh tế giữa hai bên. Bên cạnh hình thức đầu tư truyền thống, các Quỹ đầu tư, tập đoàn từ khu vực tiếp tục đầu tư gián tiếp vào Việt Nam, trong đó có các hình thức mới. Nhiều tập đoàn lớn của Việt Nam như Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng quốc gia Việt Nam (PVN), Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel), Tập đoàn FPT, VinFast... cũng đang mở rộng sự hiện diện tại khu vực Trung Đông - châu Phi, thể hiện bản lĩnh của thương hiệu Việt trên thương trường quốc tế. Đặc biệt, lĩnh vực Halal nổi lên như một trụ cột hợp tác mới, mở ra hướng đi chiến lược trong quan hệ giữa Việt Nam và các nước Trung Đông - châu Phi…

Nhiều mặt hàng nông sản của Việt Nam được xuất khẩu sang các nước khu vực Trung Đông - châu Phi. Ảnh minh họa: S.T

Nhiều tiềm năng, dư địa hợp tác trong thời gian tới

Nhận định về tiềm năng hợp tác trong thời gian tới, Bộ Ngoại giao đánh giá, Trung Đông và châu Phi là khu vực đang trỗi dậy mạnh mẽ, có tốc độ phát triển năng động hàng đầu thế giới và đang nổi lên như một điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư, doanh nghiệp quốc tế, trong đó có nhiều nền kinh tế lớn.

Trong đó, Trung Đông là trung tâm năng lượng toàn cầu, là cửa ngõ chiến lược nối ba châu lục Á - Âu - Phi. Trong khi đó, châu Phi có dân số trẻ, tài nguyên phong phú và đà tăng trưởng mạnh. Nhiều quốc gia trong khu vực, tiêu biểu là một số nước Trung Đông đang nổi lên là điểm sáng trong các lĩnh vực như chuyển đổi năng lượng, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, phát triển trí tuệ nhân tạo, bán dẫn… Với tiềm năng thị trường rộng mở, nguồn lực dồi dào và vai trò ngày càng quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu, khu vực này được đánh giá có triển vọng trở thành một trong những động lực tăng trưởng mới của kinh tế thế giới.

Các nước Trung Đông - châu Phi cũng đang đẩy mạnh triển khai các chiến lược trọng điểm về phát triển. Giai đoạn 2024-2033 trong Tầm nhìn 2063 của Liên minh Châu Phi được đánh dấu là “Thập kỷ tăng tốc” nhằm xây dựng một châu lục “thống nhất, thịnh vượng và hòa bình”. Các chiến lược phát triển quan trọng của Trung Đông như Tầm nhìn Saudi Arabia 2030, Tầm nhìn Kuwait 2035, hay mới đây là Tầm nhìn chiến lược về an ninh khu vực vùng Vịnh không chỉ là cam kết về chính trị mà còn hướng đến chuyển đổi toàn diện về kinh tế, xã hội, văn hóa tại khu vực.

Trước những tiềm năng của thị trường khu vực Trung Đông - châu Phi, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang chủ động, tích cực đẩy mạnh hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng và đa dạng hóa thị trường, Thứ trưởng Nguyễn Minh Hằng cho biết khu vực này đang nổi lên là các đối tác quan trọng, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững, nâng cao sức cạnh tranh quốc gia và bảo đảm an ninh kinh tế trong kỷ nguyên mới.

Theo đó, Bộ Ngoại giao đã xác định một số nhóm giải pháp trọng tâm để đưa quan hệ Việt Nam và khu vực Trung Đông - châu Phi phát triển mạnh mẽ hơn, hiệu quả hơn trong thời gian tới.

Thứ nhất, tiếp tục làm sâu sắc quan hệ chính trị - ngoại giao, trong đó chú trọng triển khai hiệu quả cả ba trụ cột đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân, đẩy mạnh hội nhập quốc tế về chính trị, quốc phòng, an ninh sâu rộng, toàn diện, hiệu quả hơn.

Với việc nhiều nước Trung Đông - châu Phi coi Việt Nam là hình mẫu phát triển, các sáng kiến mới như chia sẻ kinh nghiệm phát triển, nâng cao năng lực quản trị cho các nước châu Phi, đào tạo cán bộ lãnh đạo quản lý hay hợp tác trong bảo đảm an ninh năng lượng, an ninh lương thực… giúp tăng cường tin cậy chính trị, nâng cao vị thế, vai trò, uy tín quốc tế của Việt Nam tại khu vực. Trong bối cảnh quan hệ hai bên bước sang giai đoạn mới, Việt Nam cũng sẽ từng bước tăng cường hiện diện ngoại giao tại châu Phi, nhằm tương xứng với thế và lực mới của đất nước cũng như yêu cầu của quan hệ trong thời kỳ mới.

Thứ hai, tạo đột phá trong hợp tác kinh tế - đầu tư - thương mại, phục vụ phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế sâu rộng. Trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp Việt Nam có nhu cầu đa dạng hóa thị trường, ngày càng quan tâm hơn đến khu vực Trung Đông - châu Phi, các cơ quan quản lý nhà nước cần đẩy mạnh đàm phán và ký kết các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mới, thu hút thêm các nguồn đầu tư chiến lược từ khu vực, tích cực hoàn thiện khung pháp lý cho hợp tác. Chính phủ cũng cần có những chính sách đặc thù hỗ trợ doanh nghiệp phát triển các thị trường mới, nâng cao năng lực pháp lý hay tiếp cận dễ dàng với các nguồn vốn khi có dự án đầu tư tại khu vực.

Song song với đó là thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực mới, giàu tiềm năng như khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, trí tuệ nhân tạo... Các nước khu vực Trung Đông - châu Phi, nhất là các nước vùng Vịnh có tiềm lực, thế mạnh về khoa học, công nghệ, nguồn vốn, kinh nghiệm xây dựng trung tâm tài chính quy mô lớn, sẽ là các đối tác tiềm năng, quan trọng để Việt Nam mở rộng không gian phát triển trong các lĩnh vực kinh tế mới.

Thứ ba, tăng cường kết nối văn hóa - nền tảng bền vững cho hợp tác, hội nhập quốc tế về văn hóa, xã hội, du lịch. Để đáp ứng thị hiếu, nhu cầu du lịch chất lượng cao của người dân Trung Đông, nhất là tại vùng Vịnh, các bộ, ngành, địa phương của Việt Nam cần xây dựng hệ sinh thái sản phẩm - dịch vụ du lịch đồng bộ, đáp ứng tiêu chuẩn Halal, nghiên cứu có thêm các Đại sứ du lịch của Việt Nam tại các nước Trung Đông - châu Phi…

Thứ tư, tăng cường phối hợp giữa Việt Nam và các quốc gia Trung Đông – châu Phi trên các diễn đàn đa phương và trong các tổ chức quốc tế. Sự gắn kết này có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần định hình một trật tự chính trị, kinh tế quốc tế công bằng và bền vững hơn trên nguyên tắc thượng tôn luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên hợp quốc và bình đẳng giữa các quốc gia, qua đó giúp nâng cao tiếng nói chung, bảo vệ lợi ích chính đáng của các nước đang phát triển. Đây là nền tảng để xây dựng một môi trường quốc tế hòa bình, ổn định, phục vụ phát triển bền vững của mọi quốc gia.

“Quan hệ Việt Nam và khu vực Trung Đông - châu Phi hiện nay không chỉ là thành quả của một quá trình bền bỉ, mà còn là lời khẳng định cho một tương lai, tầm nhìn mới. Với sự chỉ đạo sát sao của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, sự vào cuộc đồng bộ của các bộ, ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp, chúng ta có đầy đủ quyết tâm và cơ sở để bước vào một kỷ nguyên mới với khu vực:
Kỷ nguyên của hợp tác tin cậy, phát triển bền vững và thịnh vượng” - Thứ trưởng Nguyễn Minh Hằng nhấn mạnh./.

TUẤN MINH