Triển vọng nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam và lợi ích đa chiều

Theo ông Gary Harron, Giám đốc Khối Dịch vụ Chứng khoán tại HSBC Việt Nam, tâm lý hoài nghi của nhà đầu tư nước ngoài và các tổ chức trung gian về khả năng nâng hạng của Việt Nam vào giữa năm 2024 đã dần thay đổi. Việc nhìn nhận lại quá trình phát triển và động lực cải cách hiện tại cho thấy nhiều điểm tích cực.

Ông Gary Harron, Giám đốc Khối Dịch vụ Chứng khoán tại HSBC Việt Nam. Ảnh: TL

Hành trình phát triển ấn tượng về quy mô

Trong một thập kỷ qua, thị trường chứng khoán Việt Nam đã ghi nhận sự tăng trưởng đáng kể về mặt định lượng. Chỉ số VN-Index tăng 2,3 lần, vốn hóa thị trường tăng 6,4 lần và thanh khoản bình quân tăng 3,8 lần. Số lượng tài khoản giao dịch và mã số giao dịch chứng khoán (MSGD) cấp cho nhà đầu tư nước ngoài cũng tăng lần lượt 6,7 lần và 2,8 lần.

Riêng trong năm 2024, VN-Index tăng 12,9%, vốn hóa thị trường tăng 21,2%, đạt xấp xỉ 70% GDP. Số lượng tài khoản giao dịch vượt mốc 9 triệu (tương đương 9% dân số). Gần 50.000 MSGD đã được cấp cho nhà đầu tư nước ngoài (12,4% là tổ chức). Thanh khoản duy trì ở mức cao, với giá trị giao dịch bình quân ngày đạt khoảng 21,1 nghìn tỷ đồng, tăng 19,9% so với năm trước. Rõ ràng, các chỉ số định lượng không phải là rào cản chính đối với tiến trình nâng hạng.

Nỗ lực cải cách đáp ứng tiêu chí định tính

Bên cạnh quy mô, các tiêu chí định tính do các nhà cung cấp chỉ số như FTSE Russell đặt ra là yếu tố then chốt. Việt Nam đã nằm trong danh sách theo dõi nâng hạng của FTSE Russell từ năm 2018. Thời gian qua, nhiều chính sách cải cách quan trọng đã được đưa ra nhằm đáp ứng các tiêu chí này và cải thiện khả năng tiếp cận thị trường cho nhà đầu tư nước ngoài.

Các cải cách nổi bật bao gồm: xem xét gỡ bỏ yêu cầu ký quỹ trước giao dịch (pre-funding) đối với nhà đầu tư tổ chức nước ngoài, đơn giản hóa thủ tục cấp MSGD thông qua hệ thống điện tử và sử dụng SWIFT, yêu cầu công bố thông tin bằng tiếng Anh theo lộ trình đối với tổ chức phát hành và áp dụng ngay với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK), Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC), các Sở giao dịch chứng khoán (SGDCK), cùng với việc cải thiện quy định giao dịch ngoài sàn và áp dụng bỏ phiếu điện tử/họp trực tuyến.

Gần đây nhất, UBCK đã chủ động công bố thông tin bằng tiếng Anh trên trang điện tử chính thức, cho thấy nỗ lực giải quyết nhanh chóng các vấn đề mà FTSE Russell nêu ra vào tháng 2/2025. Trong số 9 giải pháp cụ thể được đề xuất, một giải pháp đã áp dụng, bốn giải pháp dự kiến triển khai trong 3 tháng tới, và chỉ giải pháp chiến lược về mô hình Đối tác bù trừ trung tâm (CCP) dự kiến triển khai sau năm 2025. Điều này cho thấy tiến độ cải cách đang trở nên rõ nét hơn.

Lợi ích không chỉ dành cho nhà đầu tư nước ngoài

Mặc dù các cải cách dường như tập trung vào nhà đầu tư tổ chức nước ngoài, việc nâng cao chất lượng thị trường chứng khoán thực tế mang lại lợi ích cho tất cả các bên tham gia, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân trong nước hiện đang chiếm gần 90% giao dịch. Một khuôn khổ pháp lý vững chắc, giám sát thị trường hiệu quả, quản trị doanh nghiệp tốt hơn, cơ sở hạ tầng hiện đại và tính minh bạch cao hơn sẽ củng cố niềm tin của mọi nhà đầu tư vào thị trường.

Việc được nâng hạng bởi FTSE Russell không chỉ là một cột mốc quan trọng, mà còn mở ra tiềm năng lớn hơn cho thị trường vốn Việt Nam. Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu của HSBC ghi nhận Việt Nam là thị trường hoạt động tốt nhất ASEAN năm 2024 nhưng thị trường vốn vẫn chưa phát triển tương xứng tiềm năng, với sự phụ thuộc lớn vào tín dụng ngân hàng. Báo cáo tháng 8/2024 của Nhóm Ngân hàng Thế giới (WBG) cũng chỉ ra sự cần thiết phải phát triển nhóm nhà đầu tư tổ chức (như quỹ hưu trí) để tăng tính ổn định và thu hút các đợt niêm yết chất lượng.

Ước tính việc nâng hạng có thể thu hút dòng vốn ngoại khoảng 6 tỷ USD (theo Nikkei, tháng 1/2025), tương đương hơn 1% GDP, giúp thị trường ổn định hơn nhờ sự tham gia của các nhà đầu tư dài hạn. Quan trọng hơn, một thị trường vốn phát triển đầy đủ chức năng sẽ huy động và phân bổ vốn hiệu quả, đóng góp vào tăng trưởng GDP bền vững và giảm thiểu rủi ro từ sự phụ thuộc quá lớn vào tín dụng ngân hàng.

Triển vọng năm 2025

HSBC, với 155 năm hoạt động tại Việt Nam và là ngân hàng lưu ký nước ngoài đầu tiên từ năm 2000, nhận thấy sự tích cực trong việc các cơ quan quản lý Việt Nam tiếp thu ý kiến từ cộng đồng đầu tư quốc tế. Tuy nhiên, thách thức là tiêu chuẩn thị trường vốn toàn cầu không ngừng nâng cao và sự cạnh tranh từ các thị trường khác.

Quyết định nâng hạng của FTSE Russell sẽ được đưa ra sau quá trình tham vấn thị trường và xem xét của các ủy ban chuyên môn trong tháng 3/2025, dự kiến công bố kết quả sơ bộ vào ngày 8/4/2025. Dù kết quả thế nào, với những nỗ lực cải cách đang diễn ra, thị trường chứng khoán Việt Nam được kỳ vọng sẽ tiếp tục phát triển, phát huy những thành tựu đã đạt được và mang lại lợi ích chung cho nền kinh tế.

Đồng Y