Triển vọng cho thị trường carbon tại Việt Nam sau COP 29

Hiện nay, thế giới có khoảng 170 loại tín chỉ carbon, có nguồn gốc từ những dự án giảm phát thải carbon khác nhau như năng lượng tái tạo, xử lý rác thải, trồng rừng và sử dụng đất nông nghiệp… Phát triển thị trường carbon là một trong những chìa khóa quan trọng để đạt được mục tiêu chuyển đổi xanh và bảo vệ môi trường.

Với Việt Nam, thị trường carbon hứa hẹn sẽ là chìa khóa để công cuộc chuyển đổi xanh thành công. Trên thị trường hiện có hai loại chính: thị trường bắt buộc (do Chính phủ quy định) và thị trường tự nguyện (cho phép các công ty tự nguyện tham gia để cải thiện hình ảnh và trách nhiệm xã hội).

Ngày 7/1/2022, Việt Nam ban hành Nghị định 06/2022/NĐ-CP quy định cụ thể về lộ trình phát triển, thời điểm triển khai thị trường carbon trong nước.

Theo đó, kể từ năm 2025, Việt Nam sẽ thành lập và tổ chức vận hành thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon; đến hết năm 2027, Việt Nam sẽ xây dựng quy định quản lý tín chỉ carbon phù hợp với quy định của pháp luật và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; từ năm 2028 sẽ chính thức tổ chức vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon trên phạm vi toàn cầu. Như vậy theo lộ trình, đến thời điểm này, Việt Nam còn đang ở trong giai đoạn tiền vận hành thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon.

Việt Nam đang trong giai đoạn tiền vận hành thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon.

Trong nỗ lực chung tay cùng cộng đồng thế giới chống biến đổi khí hậu toàn cầu, ngày 22/10/2020, Việt Nam và Ngân hàng Thế giới ký kết văn bản thỏa thuận chi trả giảm phát thải vùng Bắc Trung Bộ đối với 6 tỉnh Bắc Trung Bộ, giai đoạn 2018-2024. Theo đó, WB sẽ nhận chuyển nhượng của Việt Nam 10,3 triệu tấn CO2 có tổng giá trị là 51,5 triệu USD, tương đương 1.200 tỷ đồng.

Ông Hoàng Anh Dũng, Giám đốc Công ty TNHH Tư vấn đầu tư và thương mại Intraco, cho rằng, thương vụ này bản chất không được coi là hoạt động mua bán tín chỉ carbon. Đây chỉ là khoản tài trợ không hoàn lại cho việc giảm phát thải carbon của Việt Nam, nhằm đáp ứng cam kết giảm phát thải do quốc gia tự quyết định (gọi tắt là NDC), chứ không liên quan đến việc đăng ký phát hành hay mua bán tín chỉ carbon từ dự án trồng rừng.

“Tôi khẳng định cho tới thời điểm này, chưa từng có công ty hay tổ chức nào của Việt Nam đăng ký, phát hành và bán được tín chỉ carbon từ dự án trồng rừng cho nước ngoài. Vì muốn bán được phải xác định được khu vực trồng rừng đó có nằm trong quy hoạch giảm phát thải của Việt Nam cam kết với quốc tế hay không, tránh việc tính trùng (double counting) theo quy định trong điều 6 của thỏa thuận Paris”, Ông Hoàng Anh Dũng khẳng định

Carbon rừng nói riêng và carbon thu được từ các năng lượng tái tạo khác chỉ trở thành hàng hóa khi được xác nhận là tín chỉ. Có nghĩa phải qua quá trình nghiên cứu khả thi, lập dự án, thẩm tra hồ sơ, xác nhận tín chỉ, phát hành và chuyển nhượng, trao đổi, bù trừ.

“Đây là một quá trình đặc thù, nhiều giai đoạn phải được các tổ chức độc lập thực hiện, trong khi đó đến thời điểm này Việt Nam chưa có các quy định điều chỉnh việc thực hiện các bước hoặc có nhưng chưa phù hợp với thị trường carbon và thông lệ quốc tế”, ông Hoàng Anh Dũng nhấn mạnh.

Ông Hoàng Anh Dũng, Giám đốc Công ty TNHH Tư vấn đầu tư và thương mại Intraco.

Trong dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 7/1/2022 của Chính phủ quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã bổ sung quy định về thực hiện cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ các-bon song phương theo Điều 6.2 của Thỏa thuận Paris.

Góp ý vào dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 06/2022/NĐ-CP, ông Hoàng Anh Dũng cũng cho rằng, theo quy định Điều 6 của thỏa thuận Paris liên quan đến chuyển giao quốc tế, hiện nay tại Việt Nam nhu cầu tín chỉ carbon trong nước rất ít, chủ yếu là phải bán ra nước ngoài nên phải có cơ chế.

"Tại điều 6.2 quan hệ song phương để mua bán tín chỉ carbon, hiện Việt Nam đã ký với Nhật Bản còn Hàn Quốc, Singapo chưa ký. Đây là điều rất quan trọng, chúng ta phải hoàn thiện các hợp tác song phương để mở rộng thêm nhiều nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đến tín chỉ carbon của Việt Nam.

Đối với điều 6.8, liên quan đến những dự án các tổ chức quốc tế tài trợ cũng quy định rõ quy trình, thủ tục, cơ chế thực hiện dự án cần được quy định chi tiết. Cùng với đó, tại điều 6.4, những dự án khối tư nhân đầu tư nằm trong danh mục ưu tiên tại Việt Nam như các dự án công nghệ cao mà doanh nghiệp Việt khó đầu tư, hay các dự án cần vốn đầu tư lớn, thì cũng nên mở rộng thì chuyển giao quốc tế và đóng góp lại tài chính cho Việt Nam.

Đối với lĩnh vực trồng rừng thì cần quy hoạch rõ ràng về vùng trồng khu nào dành cho giảm phát thải quốc gia, khu vực dành để bán tín chỉ không tính vào giảm phát thải của Việt Nam, cần quy hoạch rõ.

Khi đã có cơ chế thì vùng quy hoạch đó cũng cần cấp quyền cho nhà đầu tư được chuyển giao quốc tế, chỉ khi nào hoàn thiện cơ chế chính sách, chúng ta mới mở khóa cho tín chỉ carbon rừng. Nhiều quốc gia như Lào, Capuchia đã hoàn thiện điều 6, chúng ta hoàn toàn có thể học tập kinh nghiệm” - ông Dũng phân tích.

Tại Hội nghị lần thứ 29, các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổ khí hậu (COP29) đã nhất trí các tiêu chuẩn mới của Liên hợp quốc về thị trường carbon quốc tế, kỳ vọng sẽ mở ra cánh cửa cho một thị trường hoàn chỉnh có thể vận hành vào năm 2025.

Chủ tịch COP29 Mukhtar Babayev cho rằng “đây là bước đột phá, tuy nhiên này nhưng cho biết cần phải nỗ lực hơn nữa. Theo đó, một số quy tắc cơ bản quan trọng để đưa thị trường vào hoạt động đã được thông qua, trong khi các khía cạnh quan trọng khác của khuôn khổ chung, như biện pháp bảo vệ và vấn đề quản trị vẫn cần được đàm phán”.

Cùng với đó, Bộ Tài Nguyên và Môi trường cùng các Bộ, ngành liên quan đang xây dựng, hoàn thiện cơ sở pháp lý và các điều kiện thể chế, kỹ thuật và năng lực để triển khai thị trường carbon trong nước và tham gia thị trường carbon thế giới. Việc đẩy nhanh hành lang pháp lý và các hướng dẫn cụ thể, sẽ góp phần hiện thực hóa mục tiêu thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon vào năm 2025 mà Chính phủ đặt ra; đồng thời, giúp Việt Nam thực hiện cam kết giảm phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Việc đẩy nhanh hành lang pháp lý và các hướng dẫn cụ thể cũng sẽ là định hướng cho giai đoạn từ năm 2028 tổ chức vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon chính thức; quy định các hoạt động kết nối, trao đổi tín chỉ carbon trong nước với thị trường carbon khu vực và trên thế giới.

Hà An