Tranh cãi Trump - Zelensky là điều có thể dự báo trước?

Các nhà lãnh đạo Mỹ và Ukraine gặp mặt tại Nhà Trắng hôm 28/2. Ảnh: Reuters.

Sau cuộc gặp đầy tranh cãi giữa Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Phó tổng thống Mỹ JD Vance tại Nhà Trắng hôm 28/2, các quan chức Nhà Trắng cho biết họ cũng không ngờ kết cục lại căng thẳng như vậy.

“Mọi người trong phòng đều trông chờ vào điều ngược lại hoàn toàn. Đây không phải kế hoạch”, một quan chức nói với Washington Post.

Dù vậy, với phong cách ngoại giao của ông Zelensky, ông Trump, bối cảnh cuộc gặp và quan hệ gần đây giữa hai nhà lãnh đạo, căng thẳng là điều có thể dự báo trước.

“Chúng ta chưa bao giờ thấy điều gì như vậy trong ngoại giao quốc tế, chưa nói đến trong Phòng Bầu dục”, bà Anna Matveeva, chuyên gia về Nga tại Đại học King’s College London (KCL), bình luận với Sky News.

Nhà lãnh đạo không ngại chỉ trích

Ngay từ đầu cuộc xung đột, ông Zelensky nói riêng và giới chức Ukraine nói chung dường như không ngại chỉ trích cả các đồng minh, đối tác thân cận, sử dụng lập luận về đạo đức để thuyết phục các nước duy trì sự ủng hộ đối với Kyiv.

Khi các quốc gia chần chừ trong việc gửi vũ khí tới Ukraine, ông Zelensky tuyên bố các quốc gia này “sợ hãi Nga”. Khi một số nước châu Âu ngần ngại cấm vận nguồn dầu từ Nga, ông Zelensky nói đây là hành vi “kiếm tiền bằng xương máu của người khác”.

Khi cuộc xung đột tại Ukraine tiếp diễn, ông Zelensky tiếp tục có những phát ngôn mạnh mẽ. Hồi tháng 7/2023, ông Zelensky đăng tải bài viết trên mạng xã hội Twitter để chỉ trích NATO vì từ chối đưa ra lộ trình cụ thể để Ukraine gia nhập khối. Ông tuyên bố đây là “sự thiếu sót chưa từng có và vô lý”, thể hiện sự yếu kém của liên minh.

Các động thái này đã gây ra phản ứng trong các nước phương Tây. Sau bài đăng kể trên của ông Zelensky, phái đoàn Mỹ tại NATO đã rất tức giận, theo Washington Post.

Hồi năm 2023, Thủ tướng Ba Lan khi đó là ông Mateusz Morawiecki cũng cảnh báo ông Zelensky “đừng bao giờ sỉ nhục Ba Lan lần nữa” sau khi ông Zelensky chỉ trích Ba Lan do bất đồng giữa hai nước trong vấn đề xuất khẩu ngũ cốc.

Từ khi xung đột với Nga bùng phát, ông Zelensky không ngại chỉ trích cả các đồng minh, đối tác thân cận. Ảnh: Reuters.

Khi Thủ tướng Đức Olaf Scholz bị ông Zelensky chỉ trích vì không cung cấp tên lửa tầm xa Taurus cho Ukraine, Tổng thư ký NATO Mark Rutte đã lên tiếng bảo vệ ông Scholz.

“Tôi thường xuyên nói với ông Zelensky rằng ông ấy nên ngừng chỉ trích Olaf Scholz vì tôi nghĩ rằng điều này là bất công”, ông Rutte nói với hãng thông tấn dpa.

Trong cuộc trò chuyện tại Phòng Bầu dục, sau khi ông Vance cho rằng ngoại giao sẽ là giải pháp cho xung đột, ông Zelensky đã không thể kiềm chế và đã giảng giải cho ông Vance về lịch sử cuộc xung đột tại Ukraine và các nỗ lực hòa bình thất bại.

“Ngài đang nói về thể loại ngoại giao gì vậy, JD”, tổng thống Ukraine nói. Chính điều này dường như đã kích động ông Vance.

Sau đó, ông Zelensky dường như mắc thêm sai lầm khi ám chỉ nước Mỹ có thể cảm nhận được chiến tranh trong tương lai - dù lúc này đang được các đại dương bảo vệ. Chính câu nói này đã kéo ông Trump vào cuộc.

“Đừng nói rằng chúng tôi sẽ cảm thấy thế nào”, ông Trump tức giận. “Ngài không ở vị trí có thể chỉ đạo điều này. Chúng tôi sẽ vẫn cảm thấy rất tốt”.

Nhu cầu "diễn xuất"

Nếu như ông Zelensky có thể không khéo léo, chính bối cảnh của cuộc trò chuyện cũng đã khiến hai bên rơi vào căng thẳng.

Thay vì trao đổi hẹp, các nhà lãnh đạo nói chuyện trước hàng loạt ống kính máy quay. Trước máy quay, cả ba nhà lãnh đạo đều cảm thấy cần phải “diễn xuất” nhất định để bảo vệ hình ảnh trước các cử tri trong nước.

“Tôi không trung thành bất cứ ai. Tôi trung thành với Hợp chúng quốc Hoa Kỳ”, ông Trump nói với ông Zelensky ngay trước khi cuộc trao đổi nóng lên.

“Tôi nghĩ chúng ta đã xem đủ rồi. Đây sẽ là một chương trình tuyệt vời”, ông kết luận khi cuộc trò chuyện kết thúc.

Chính ống kính của phóng viên có thể đã góp phần khiến cuộc trò chuyện căng thẳng hơn. Ảnh: Reuters.

Phó tổng thống JD Vance dường như cũng coi đây là cơ hội để khẳng định lòng trung thành đối với ông chủ Nhà Trắng. Ông liên tục ca ngợi những gì ông Trump đã làm, cũng như đòi hỏi ông Zelensky phải cảm ơn ông Trump.

Trong khi đó, ông Trump từ lâu đã nổi tiếng với phong cách ngoại giao đặc biệt. Trong tiếp xúc với các nhà lãnh đạo nước ngoài, ông sẵn sàng thể hiện vị thế “cửa trên”, thể hiện qua thói quen giật và kéo tay đối phương về phía mình khi bắt tay với các đối tác.

Ông cũng không ngại lên tiếng chỉ trích các nguyên thủ nước ngoài. Chính ông Zelensky cũng là đối tượng thường xuyên bị ông Trump công kích trong thời gian qua - thậm chí bị gọi là một “nhà độc tài” đang “thực thi công việc một cách rất tệ”.

Trong cuộc gặp tại Nhà Trắng, ông Trump cũng không ngại ngắt lời và to tiếng để áp đảo ông Zelensky. Ví dụ, ông liên tục cáo buộc tổng thống Ukraine “chơi bài” và “đánh cược với cuộc sống của hàng triệu con người”, kể cả khi ông Zelensky cố gắng phân trần.

Ở chiều ngược lại, dường như ông Zelensky cũng không gặp may. Trong những cuộc gặp trước đó, cả Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Anh Keir Starmer đều nhẹ nhàng đính chính một số nhận định của ông Trump mà không gây ra hậu quả lớn.

Theo giáo sư Lawrence Freedman tại Đại học King’s College London, ông Zelensky không có lựa chọn nào khác ngoài đính chính những tuyên bố ông cho là không đúng.

“Tôi nghĩ Ukraine cho rằng người Mỹ cần biết họ là quốc gia sẵn sàng chiến đấu vì danh dự và chủ quyền”, ông Freedman nói với BBC.

Cuộc khẩu chiến giữa ông Zelensky và ông Trump tại Nhà Trắng Cuộc gặp giữa lãnh đạo Mỹ và Tổng thống Ukraine tại Nhà Trắng ngày 28/2 đã kết thúc sau màn tranh cãi nảy lửa.

Hà Thủy