Trang phục Tết của dân tộc Tày

Rạng rỡ trang phục truyền thống dân tộc Tày ngày Tết.

Tỉnh Cao Bằng có 27 dân tộc sinh sống, trong đó dân tộc Tày chiếm tỷ lệ cao nhất (40,84%). Cùng với sự phát triển của đô thị hóa, để thuận tiện hơn cho việc sinh hoạt, lao động sản xuất thường nhật, một phần bộ phận dân tộc Tày đã thay đổi phong cách ăn mặc quần áo giống dân tộc Kinh, tuy nhiên những trang phục dân tộc vẫn được lưu giữ và truyền lại từ đời này qua đời khác, đặc biệt được mặc vào các dịp Tết, dịp lễ lớn trong năm.

Trang phục cổ truyền mặc trong ngày Tết của người Tày được làm từ vải sợi bông tự dệt, không hề cầu kỳ trong cách lựa chọn màu sắc hay các họa tiết. Đa số trang phục của họ có màu chủ đạo là màu chàm, một loại màu được nhuộm từ nguyên liệu cây rừng tự nhiên mà bà con đồng bào thường hay sử dụng. Phụ nữ thường chít khăn mỏ quạ, trang sức đi kèm là xà tích bằng bạc, thêm hộp trầu, đeo vòng bạc ở cổ, tay; khuyên tai bằng bạc, chân đi giày vải. Phía trước thắt lưng còn giắt thêm một chiếc khăn tay tự dệt. Không quá nhiều chi tiết rực rỡ như trang phục của một số dân tộc khác, trang phục Tày nổi bật bởi sự giản dị, mộc mạc nhưng vẫn toát lên vẻ đẹp thanh lịch và tinh tế.

Đối với phụ nữ, áo dài năm thân màu chàm đậm chất Tày, không chỉ là trang phục mà còn là tác phẩm nghệ thuật. Với thiết kế cổ cao, xẻ ngực và cài khuy vải, vạt áo ngắn, người phụ nữ Tày luôn tự tin và duyên dáng trong mọi hoạt động. Cùng với chiếc khăn mỏ quạ họa tiết độc đáo quấn quanh mái tóc, họ tạo nên một vẻ đẹp vừa truyền thống vừa hiện đại.

Thắt lưng đơn giản hay thổ cẩm nhiều màu sắc không chỉ giữ vai trò cố định trang phục mà còn là điểm nhấn nổi bật, tôn lên vòng eo thon gọn. Bộ trang sức bạc tinh xảo càng làm tăng thêm vẻ quý phái và sang trọng cho người phụ nữ Tày. Mỗi món đồ trang sức đều mang một ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện sự trân trọng của người Tày đối với cuộc sống và thiên nhiên.

Áo chàm của nam giới Tày có hai loại: áo ngắn cài cúc dọc theo ngực, có hai túi và áo dài cài khuy vải; quần dài, ống rộng, được may bằng vải chàm. Thêm vào đó là khăn đầu quấn quanh, giúp giữ ấm và che bụi. Vào những dịp lễ hội, nam giới Tày cũng mặc áo dài năm thân với kiểu dáng tương tự như phụ nữ.

Chiếc áo dài truyền thống của người Tày không chỉ là trang phục, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật chứa đựng bao ý nghĩa sâu sắc. Mỗi đường kim mũi chỉ đều mang theo tâm hồn và trí tuệ của người thợ thủ công, kể về câu chuyện về gia đình, dòng tộc và vũ trụ quan của người Tày.

Bốn thân áo, hai trước hai sau, tượng trưng cho tứ thân phụ mẫu. Thân áo thứ năm, nhỏ nhắn và nằm gọn trong lòng áo, như một đứa trẻ được bao bọc trong vòng tay cha mẹ, thể hiện tình yêu thương sâu sắc giữa các thành viên trong gia đình. Hai ống tay áo thuôn dài, mềm mại, tượng trưng cho họ hàng nội ngoại, gắn kết mọi người lại với nhau. Năm chiếc khuy cài ở ngực áo tượng trưng cho ngũ hành, thể hiện sự cân bằng hài hòa của vũ trụ. 5 chiếc khuy cài bên ngực của áo đại diện cho thuyết "ngũ hành" (Mộc, Hỏa, Thổ, Kim, Thủy), 5 chiếc khuy bên hông tượng trưng cho "ngũ đại tổ tiên sinh thành" (cha mẹ, ông bà, cụ, kỵ, đại kỵ…). Màu chàm truyền thống của áo dài Tày không chỉ mang vẻ đẹp giản dị mà còn tượng trưng cho sự bền vững, trường tồn của văn hóa dân tộc.

Trang phục Tết không chỉ là biểu tượng thẩm mỹ mà còn mang ý nghĩa tinh thần sâu sắc. Màu chàm đặc trưng biểu tượng cho tâm hồn đất trời và cây cỏ, gắn bó với cuộc sống lao động và sự giản dị. Trong khi đó, các phụ kiện trang sức bằng bạc thể hiện sự giàu có và phú quý, đồng thời mang lại may mắn cho năm mới. Chị Thu Thoan, xã Cao Thăng (Trùng Khánh) chia sẻ: Gia đình tôi có những bộ trang phục Tày truyền thống được để lại từ thời ông bà tới nay. Mỗi dịp năm mới tôi đều mặc bộ trang phục này để chụp ảnh bởi nó không chỉ là quần áo mà còn là cả văn hóa và tâm hồn của tổ tiên. Là một người con dân tộc Tày, tôi cũng cố gắng dạy con cháu mình về ý nghĩa của trang phục truyền thống, đồng thời khuyến khích mọi người mặc vào những dịp lễ, Tết để tôn vinh nét đẹp dân tộc mình.

Trong bối cảnh đô thị hóa và biến đổi xã hội, trang phục truyền thống của dân tộc Tày đang đối diện với nguy cơ mai một. Tuy nhiên, nhiều nỗ lực đã được thực hiện để bảo tồn và phát huy nét đẹp này, đặc biệt Đề án “Bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2020 - 2030 là cơ hội để các dân tộc gìn giữ trọn vẹn những nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Với người Tày, trang phục Tết không chỉ đơn thuần là quần áo, mà còn là sự kết tinh của văn hóa, lịch sử và tâm hồn con người. Nó là một di sản quý báu, cần được giữ gìn và truyền lại cho thế hệ mai sau.

T.M