Trang bị hiện đại nhất trên ô tô có khiến việc lái xe kém an toàn hơn?

Việc phải chuyển bài hát, điều chỉnh điều hòa hay tìm một chức năng đơn giản trên màn hình trung tâm khi đang lái xe là trải nghiệm không xa lạ với nhiều tài xế. Cảm giác mất tập trung, thao tác chậm và đôi lúc lúng túng đã khiến không ít người nghi ngờ về mức độ an toàn của màn hình cảm ứng. Một nghiên cứu mới đây đã đưa ra những con số cụ thể, xác nhận mối lo ngại này là có cơ sở.

Trong khoảng hai thập kỷ trở lại đây, các màn hình lớn, có kích thước và cách sử dụng tương tự máy tính bảng dần chiếm vị trí trung tâm trong khoang lái. Nút bấm và núm xoay vật lý truyền thống bị thu hẹp hoặc loại bỏ hoàn toàn trên nhiều mẫu xe, thậm chí trở thành triết lý thiết kế của một số hãng. Màn hình kỹ thuật số rộng lớn cũng được các nhà sản xuất quảng bá như điểm nhấn công nghệ và yếu tố nâng cao trải nghiệm người dùng.

Tuy nhiên, nghiên cứu do Đại học Washington phối hợp với Viện Nghiên cứu Toyota thực hiện cho thấy mặt trái của xu hướng này. Các nhà khoa học đã tiến hành thí nghiệm nhằm định lượng mức độ tải nhận thức mà màn hình cảm ứng tạo ra đối với người lái, cũng như tác động của nó tới khả năng điều khiển xe.

Trong nghiên cứu, 16 người tham gia được đặt vào một hệ thống mô phỏng lái xe có độ chính xác cao. Các nhà nghiên cứu theo dõi đồng thời chuyển động mắt và tay, độ giãn nở đồng tử, phản ứng điện da – những chỉ số phản ánh mức độ hoạt động và căng thẳng của não bộ. Người tham gia phải vừa lái xe trong môi trường đô thị mô phỏng, vừa thực hiện các thao tác trên màn hình cảm ứng và các nhiệm vụ ghi nhớ nhằm đánh giá tải nhận thức.

Kết quả cho thấy, khi tài xế thực hiện những thao tác quen thuộc trên màn hình cảm ứng trong lúc lái xe, hiệu suất lái xe và độ chính xác thao tác đều suy giảm rõ rệt. Mức độ phức tạp của nhiệm vụ càng cao, khả năng xử lý của người lái càng giảm. Đáng chú ý, nghiên cứu không tập trung vào các hành vi bị cấm như nhắn tin hay lướt mạng xã hội, mà chỉ xem xét những tác vụ mà nhà sản xuất kỳ vọng người lái thực hiện hàng ngày, như chỉnh âm lượng, nghe hoặc gửi tin nhắn, hay điều hướng nội dung giải trí.

Những thao tác từng chỉ cần một nút bấm hoặc xoay núm nay đòi hỏi người lái phải phối hợp đồng thời mắt, tay và khả năng nhận thức để điều hướng qua nhiều lớp menu trên màn hình. Điều này làm gia tăng đáng kể mức độ mất tập trung.

Khi phân tích dữ liệu thu thập được, nhóm nghiên cứu nhận thấy việc tương tác với màn hình cảm ứng làm giảm độ chính xác và tốc độ điều khiển tới hơn 58% so với khi người lái không phải thực hiện thao tác nào. Đồng thời, hiện tượng lệch làn tăng hơn 40% sau khi sử dụng màn hình. Nói cách khác, người lái không chỉ điều khiển xe kém hơn mà cũng thao tác trên màn hình kém hơn khi phải làm hai việc cùng lúc.

Trước những kết quả này, câu hỏi đặt ra là liệu các hãng xe có nên quay lại với hệ thống nút bấm vật lý truyền thống. Trên thực tế, điều này khó khả thi, bởi màn hình cảm ứng có chi phí thấp, dễ tích hợp và thuận lợi trong việc tạo điểm nhấn công nghệ cho sản phẩm. Dù một số hãng đã bắt đầu đưa trở lại một phần điều khiển vật lý, màn hình trung tâm vẫn sẽ tiếp tục giữ vai trò chủ đạo trong thiết kế nội thất ô tô.

Nghiên cứu cho rằng, thay vì loại bỏ màn hình, các nhà sản xuất có thể cải thiện an toàn bằng cách tinh giản số lượng menu cần thiết cho những chức năng thường xuyên sử dụng khi lái xe, đồng thời cung cấp quyền truy cập trực tiếp và dễ nhận biết hơn. Giao diện cũng có thể được tối ưu bằng cách dự đoán hành vi người dùng, làm nổi bật các nút quan trọng bằng kích thước lớn hoặc màu sắc rõ ràng.

Ngoài ra, xe có thể sử dụng các cảm biến để phát hiện thời điểm người lái phải xử lý quá nhiều thông tin cùng lúc, từ đó tạm thời hạn chế một số chức năng hoặc đưa ra cảnh báo, nhắc nhở tài xế tập trung hơn vào việc điều khiển xe.

Kết luận của nghiên cứu nhấn mạnh rằng giao diện trong khoang lái cần được thiết kế dựa trên cách con người thực sự hành xử khi lái xe, thay vì dựa trên những giả định lý tưởng. Trong bối cảnh ô tô ngày càng số hóa, đây là lời nhắc quan trọng về sự cân bằng giữa tiện nghi và an toàn.

Lê Minh