'Trân châu mẫu' vị thuốc quý từ biển cả

Trân trâu mẫu là vị thuốc được bào chế từ vỏ của con trai biển. Ảnh: E.V.

Trước hết, tôi xin kể cho các bạn nghe về trường hợp của một bệnh nhân như sau: Cô gái này ba mươi sáu tuổi, bình thường tính tình nóng nảy, khi dạy con học hay nổi cáu, quát mắng con. Mười ngày trước, cô cãi vã với gia đình về vấn đề giáo dục con cái, sau đó cô cảm thấy đau đầu, buổi tối bức bối không ngủ được, ngực và sườn đau nhức.

Ngoài ra, cô còn thấy miệng khô, đắng, ăn gì cũng không thấy ngon, nước tiểu rất vàng, thậm chí khi tiểu tiện còn nóng rát, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch huyền sác.

Có lẽ mọi người chưa biết “mạch huyền sác” ở đây nghĩa là gì. “Huyền” là dây đàn, ý nói mạch của người này khi bấm vào thấy căng như dây đàn, nhịp đập nhanh, mạch như vậy thường là dấu hiệu gan mật nóng.

Dựa vào những nội dung chúng ta đã nhắc tới trong các phần trước, chắc mọi người cũng đoán ra đó là biểu hiện của can hỏa vượng và đã có triệu chứng thượng viêm. Các món ăn, bài thuốc hạ hỏa, thanh nhiệt đã đề cập đều có thể dùng để điều trị căn bệnh này.

Mọi người đừng xem nhẹ hay phớt lờ các triệu chứng như tính tình cáu gắt, miệng khô đắng… Bạn nên biết rằng người can hỏa thượng viêm, can dương thượng cang [1] không những tính tình nóng nảy mà còn dễ mắc chứng cao huyết áp.

Nếu bạn đã bị cao huyết áp thì sẽ khá nguy hiểm, vì điều này tăng nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch. Ngoài ra, nóng tính cũng không tốt cho các mối quan hệ xã hội. Do đó, dù nhìn từ góc độ sinh lý hay tâm lý, chúng ta cũng cần chú ý đến các triệu chứng can hỏa vượng và trị liệu kịp thời.

Đối với bệnh nhân có triệu chứng can dương thượng cang rõ rệt, tôi xin giới thiệu bài thuốc mang tên Trân Quyết thang, sử dụng ba nguyên liệu là quyết minh tử, hoa cúc trắng và trân châu mẫu.

Như đã đề cập, quyết minh tử có công dụng làm mát gan, sáng mắt, hạ hỏa, nhuận tràng. Ở đây chúng tôi dùng quyết minh tử sống. Quyết minh tử đã xao sẽ tiện hơn cho việc bào chế thuốc thành phẩm sau này, thích hợp dùng để pha trà. Còn nếu nấu cháo, nấu canh thì có thể sử dụng quyết minh tử sống, bởi tính hàn của nó mạnh hơn, tác dụng thanh nhiệt cũng tốt hơn.

Vị thuốc thứ hai là hoa cúc trắng, giúp mát gan, sáng mắt, làm ẩm cổ họng và thúc đẩy chất dịch trong cơ thể, cải thiện rõ rệt tình trạng đau họng, miệng khô, mắt sưng đỏ và các triệu chứng nóng trong làm tổn thương tân dịch.

Theo Bản thảo cương mục thập di, hoa cúc trắng giúp “thông phế khí, giảm ho, hạ hỏa ở tam tiêu (thượng tiêu, trung tiêu, hạ tiêu), chữa chứng cơ thể nóng hầm hập, điều khiển khí trong cơ thể”. Trong các loài cúc trắng, loại tốt nhất là cúc đại đóa, rất hiệu quả trong việc tán phong nhiệt, dưỡng gan, bổ mắt, thanh nhiệt giải độc.

Vị thuốc thứ ba là trân châu mẫu. Trân châu mẫu nằm ở vỏ trai, sau khi rửa sạch, phơi khô thì nghiền thành bột. Nó đi vào kinh lạc của tim và gan, vị mặn, tính hàn, công dụng chủ yếu là bình can tiêm dương, duy trì trạng thái cân bằng âm dương trong cơ thể, an thần, cải thiện thị lực, nên rất tốt cho các triệu chứng như gan nóng, suy yếu, mắt đỏ, mắt mờ, bức bối, mất ngủ, đau đầu chóng mặt… Hơn nữa vị thuốc này còn giúp cầm máu, có lợi cho phụ nữ trong việc điều hòa kinh nguyệt.

Nguyên liệu của Trân Quyết thang bao gồm: 10-30 g quyết minh tử, tăng giảm phụ thuộc vào tình trạng can hỏa của bản thân, ví dụ nếu phân lỏng, có thể dùng 15g quyết minh tử, khi ấy sẽ dùng 10 g hoa cúc, 30 g trân châu mẫu.

Trân Quyết thang không chỉ giúp mát gan, sáng mắt, nhuận tràng mà còn giảm huyết áp và lipid máu. Bởi vì từ góc độ Đông y, can hỏa vượng có nhiều đặc điểm chung với các bệnh nhân cao huyết áp, nên bài thuốc này cũng giúp người bị cao huyết áp cải thiện tình hình sức khỏe.

[1] Can dương thượng cang: do thiếu can âm hoặc can thận âm đều hư, không chi phối được dương của tạng can dẫn đến gan không phát huy được công dụng chứa máu, can khí thăng phát thái quá.

Thẩm Ninh/ Skybooks & NXB Dân trí