Tp.HCM sẽ đầu tư đồng loạt và hoàn thành 7 tuyến metro dài 355km đến 2035.

Trong tờ trình, Chính phủ nhấn mạnh rằng trên thế giới đã có hơn 200 thành phố xây dựng hệ thống đường sắt đô thị. Thực tế chứng minh, các đô thị lớn toàn cầu đều ưu tiên phát triển loại hình giao thông này nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải hành khách, đồng thời coi đây là giải pháp chiến lược để giải quyết vấn đề ùn tắc giao thông, giảm ô nhiễm môi trường và hạn chế tai nạn giao thông.

Tại Việt Nam, Hà Nội và TP.HCM bắt đầu khởi công các dự án đường sắt đô thị từ năm 2007. Tuy nhiên, tiến độ thực hiện còn chậm, chưa đáp ứng được nhu cầu vận tải ngày càng gia tăng. Theo Chính phủ, khó khăn lớn nhất trong quá trình triển khai là những bất cập về cơ chế, chính sách, đặc biệt liên quan đến trình tự, thủ tục đầu tư, huy động nguồn lực và tổ chức thực hiện. Là hai đô thị lớn và đầu tàu kinh tế của cả nước, việc tăng tốc đầu tư và đưa vào vận hành đồng bộ các tuyến metro tại Hà Nội và TP.HCM được đánh giá là vô cùng cấp thiết.

TP.HCM sẽ đầu tư đồng loạt và hoàn thành 7 tuyến metro với tổng chiều dài 355km đến năm 2035.

Với sự tăng trưởng kinh tế ổn định, hai thành phố hiện có đủ điều kiện để huy động nguồn lực cho việc phát triển đồng bộ các tuyến metro. Tuy nhiên, Chính phủ cho rằng cần có các cơ chế, chính sách đặc thù để tháo gỡ các "điểm nghẽn" về thể chế, đảm bảo triển khai hiệu quả hệ thống đường sắt đô thị.

Dự thảo nghị quyết đề xuất 6 nhóm chính sách đặc biệt để thúc đẩy tiến độ, bao gồm: huy động nguồn vốn; trình tự, thủ tục đầu tư; phát triển đô thị theo mô hình TOD (Transit-Oriented Development); công nghiệp đường sắt và chuyển giao công nghệ; chính sách vật liệu xây dựng, xử lý bãi đổ thải; và các quy định đặc thù dành riêng cho TP.HCM.

Cụ thể, nhóm chính sách về huy động vốn tập trung vào việc linh hoạt trong bố trí vốn để đảm bảo tiến độ dự án. Các nguồn tài chính bao gồm ngân sách trung ương, ngân sách địa phương, nguồn tăng thu và tiết kiệm chi, cùng các kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn. Nhóm chính sách này cũng cho phép thực hiện trước một số nhiệm vụ trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư.

Về trình tự, thủ tục đầu tư, các quy định đặc thù được đề xuất nhằm rút ngắn thời gian từ giai đoạn lập dự án đến triển khai thực hiện. Chính phủ sẽ áp dụng cơ chế phân cấp, phân quyền trong thẩm định, phê duyệt, xử lý vướng mắc liên quan đến định mức, đơn giá xây dựng, và đẩy nhanh tiến trình lựa chọn nhà thầu. Đồng thời, cơ chế thanh toán vốn cũng sẽ được linh hoạt hơn.

Chính phủ đặt mục tiêu rút ngắn đáng kể thời gian triển khai dự án, từ giai đoạn chuẩn bị đến giai đoạn thực hiện, qua đó thúc đẩy nhanh chóng mạng lưới metro tại hai đô thị lớn, tạo động lực cho sự phát triển bền vững và hiện đại hóa hệ thống giao thông đô thị cả nước.

Theo kế hoạch phát triển hệ thống metro, TP.HCM dự kiến đầu tư và hoàn thành 7 tuyến metro với tổng chiều dài 355 km vào năm 2035.

Mạng lưới metro TP.HCM theo quy hoạch.

Chi tiết như sau:

Tuyến số 1: Đóng vai trò trục xuyên tâm, kết nối từ phía tây qua khu vực trung tâm đến phía đông, nối các khu vực trọng điểm như Vĩnh Lộc (phía tây), khu công nghệ cao và làng đại học (phía đông).Tuyến số 2: Trục giao thông từ tây bắc đến đông qua trung tâm, nối từ khu phát triển trọng điểm Thủ Thiêm (phía đông) đến khu vực phát triển tây bắc.Tuyến số 3: Chạy xuyên tâm từ phía tây tới đông bắc, kết nối từ Tân Kiên (phía tây) tới Linh Trung (phía đông bắc).Tuyến số 4: Tuyến bắc-nam, liên kết các khu vực phát triển Phú Trung, Tân Thới Hiệp, Tân Nhị, Tân Thạnh Đông (phía bắc) tới khu đô thị lấn biển Cần Giờ (phía nam).Tuyến số 5: Tuyến bán vành đai từ nam sang đông, kết nối Hưng Long (phía nam) với Trường Thọ (phía đông).Tuyến số 6: Tuyến vành đai, tạo liên kết giữa các tuyến xuyên tâm và kết nối các khu phát triển trọng điểm của thành phố.Tuyến số 7: Tuyến xuyên tâm từ tây nam tới đông, đi qua trung tâm mới tại Thủ Thiêm, Thanh Đa, kết nối Tân Kiên (phía tây) với Trường Thọ (phía đông).Tổng mức đầu tư giai đoạn này ước tính khoảng 40,21 tỷ USD. Khi hoàn thành, mạng lưới metro dự kiến đáp ứng 40-50% nhu cầu vận tải hành khách công cộng của người dân TP.HCM.

Lộ trình thực hiện như sau: sau khi Quốc hội ban hành nghị quyết, TP.HCM sẽ tiến hành lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi vào năm 2025 nhằm chấp thuận chủ trương đầu tư. Giai đoạn giải phóng mặt bằng dự kiến diễn ra từ 2026 đến 2029, và các tuyến metro sẽ được khởi công xây dựng từ năm 2027.

Thời gian đầu tư xây dựng được đặt mục tiêu hoàn thành trong vòng 10 năm, tương đối ngắn so với các dự án đường sắt đô thị hiện nay. Tuy nhiên, với sự quyết tâm từ các cấp chính quyền cùng 6 nhóm cơ chế và chính sách hỗ trợ, việc hoàn thiện 355 km đường metro vào năm 2035 được đánh giá là khả thi.

Trong giai đoạn tiếp theo từ 2036 đến 2045, TP.HCM sẽ tiếp tục xây dựng thêm 3 tuyến metro với tổng chiều dài khoảng 155 km, hướng đến hoàn thiện mạng lưới giao thông đô thị theo quy hoạch tổng thể.

Việc phát triển hệ thống metro tại Hà Nội và TP.HCM không chỉ là bước đi chiến lược trong việc hiện đại hóa giao thông đô thị mà còn là tiền đề quan trọng để hai thành phố lớn nhất cả nước duy trì vai trò đầu tàu kinh tế. Với sự cam kết mạnh mẽ từ Chính phủ, sự hỗ trợ về cơ chế, chính sách đặc thù và quyết tâm của các địa phương, mục tiêu hoàn thiện mạng lưới đường sắt đô thị không chỉ giúp giải quyết các vấn đề giao thông hiện tại mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững, nâng cao chất lượng sống và khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ đô thị hóa khu vực. Hệ thống metro không chỉ là câu chuyện về hạ tầng mà còn là bước chuyển mình quan trọng trong tầm nhìn phát triển dài hạn của cả quốc gia.

Thanh Ngân