Tp.HCM: Sẽ có hơn 60.000 ha đất tiềm năng cho phát triển đô thị TOD

Theo ông Nguyễn Anh Tuấn, Trưởng phòng Quản lý hạ tầng kỹ thuật thuộc Sở Xây dựng Tp.HCM, trong số này, khoảng 32.000 ha là đất nông nghiệp và đất trống có tính khả thi cao; 9.000 ha là đất sản xuất và đất có thể chuyển đổi chức năng; và 23.000 ha còn lại nằm trong các khu dân cư hiện hữu hoặc khu vực kêu gọi tái phát triển.

Tp.HCM đang đứng trước cơ hội lớn với hơn 60.000 ha đất có khả năng phát triển đô thị theo mô hình giao thông công cộng (TOD).

Một trong những thách thức lớn nhất trong việc phát triển TOD tại Tp.HCM là cơ chế thu hồi và xác định giá trị đất. Hiện tại, thành phố đang nghiên cứu và áp dụng các chính sách quốc tế để thúc đẩy mạng lưới đường sắt đô thị. Các giải pháp dự kiến bao gồm triển khai thí điểm tại một số vị trí, điều chỉnh cơ chế cho phù hợp, và phân kỳ phát triển hợp lý.

Ông Bùi Xuân Cường, Phó Chủ tịch UBND Tp.HCM cho rằng, việc phát triển mạng lưới đường sắt đô thị là cực kỳ quan trọng để hình thành trục giao thông chính, phục vụ nhu cầu di chuyển của người dân. Dự kiến Tp.HCM sẽ hoàn thành 355 km đường sắt đô thị vào năm 2035, với 11 vị trí TOD dọc các tuyến đường sắt đô thị và vành đai 3, đánh dấu mô hình thí điểm đầu tiên tại Việt Nam.

Mô hình TOD không chỉ giúp tối đa hóa giá trị đất đai quanh các nhà ga mà còn tạo nguồn vốn tái đầu tư cho hạ tầng giao thông. Ông Phan Công Bằng, Trưởng Ban Quản lý Đường sắt đô thị Tp.HCM (MAUR), cho biết việc áp dụng Nghị quyết 188 và mô hình TOD đang được thúc đẩy nhờ vào cơ chế đặc biệt cho phép chỉ định thầu và hợp tác công tư (PPP) nhằm huy động vốn và giảm các rủi ro.

Quy hoạch Tp.HCM 2021 - 2030 tầm nhìn 2050 đã xác định mạng lưới đường sắt đô thị (metro) gắn với việc hình thành và phát triển các khu đô thị theo mô hình TOD (mô hình phát triển các khu đô thị dựa trên giao thông công cộng) và có tính liên kết vùng Đông Nam Bộ.

Trong đó, thành phố chú trọng phát triển các tuyến metro hiện đại kết nối các trung tâm tổng hợp, đô thị vệ tinh, khu công nghiệp; phát triển công nghiệp đường sắt đô thị kết hợp các cơ sở công nghiệp đường sắt, phụ trợ cho đường sắt đô thị.

Năm 2025, Tp.HCM có nhiều dự án giao thông và chỉnh trang đô thị quy mô lớn. Trong đó, dự án tuyến metro số 2 Bến Thành - Tham Lương đã hoàn tất thủ tục bồi thường, giải phóng mặt bằng đạt 100%, với 99% mặt bằng sạch sẵn sàng thi công. Đồng thời, công tác di dời hạ tầng kỹ thuật tại 12 vị trí nhà ga đã đạt hơn 30% kế hoạch, dự kiến hoàn tất toàn bộ vào quý II/2025.

Quy hoạch Tp.HCM 2021 - 2030 tầm nhìn 2050 đã xác định mạng lưới đường sắt đô thị (metro) gắn với việc hình thành và phát triển các khu đô thị theo mô hình TOD.

Dù vậy, do dự án được thay đổi nguồn vốn thực hiện từ vốn ODA sang vốn ngân sách Nhà nước và gặp vướng mắc liên quan đến đơn giá các gói thầu, thời gian gói thầu chính xây dựng nhà ga ngầm, đường hầm và đoạn trên cao nên dự kiến dự án khởi công sớm nhất vào năm 2026.

Toàn tuyến metro số 2 dài hơn 11 km, trong đó 9,2 km đi ngầm, còn lại chạy trên cao và đường dẫn vào depot Tham Lương (quận 12). Dự án có 9 ga ngầm, một ga trên cao. Công trình khi hoàn thành sẽ kết nối metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên tại ga Bến Thành (quận 1) và nhiều tuyến khác trong tương lai, thuận lợi cho người dân di chuyển theo trục Đông - Tây vào trung tâm Tp.HCM.

Quy hoạch trước đây, các tuyến metro đi qua khu dân cư đông đúc, khiến chi phí giải phóng mặt bằng tăng cao. Nay quy hoạch mới ưu tiên đặt nhà ga tại các khu đất công, vừa giảm áp lực chi phí, vừa tạo không gian phát triển đô thị theo mô hình TOD (phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng).

Việc mở rộng phạm vi metro cũng giúp hình thành các khu đô thị mới dọc theo tuyến. Chẳng hạn, tuyến số 2 (Bến Thành - Tham Lương), tuyến số 4 (Thạnh Xuân - Khu đô thị Hiệp Phước) và tuyến số 5 (Ngã tư Bảy Hiền - Cầu Sài Gòn) trước đây chỉ tập trung trong nội đô, kéo theo chi phí bồi thường lớn.

Việc kéo dài các tuyến này đến Củ Chi, Nhà Bè, Hóc Môn, Bình Chánh không chỉ giúp tối ưu chi phí mà còn mở ra cơ hội phát triển đô thị vùng ven, giãn dân hợp lý.

Quốc Lâm