Tổng thống Trump liệu có thể buộc Ukraine chấp nhận một thỏa thuận hòa bình?

Trong chiến dịch tranh cử tổng thống, ông Donald Trump đã cam kết chấm dứt cuộc xung đột ở Ukraine "trong vòng 24 giờ" sau khi nhậm chức. Rõ ràng điều đó không xảy ra nhưng ông Trump - người coi mình là bậc thầy về đàm phán vẫn thúc đẩy việc chấm dứt nhanh chóng giao tranh trong 100 ngày đầu tiên nhiệm kỳ của mình.

Tổng thống Trump đã thực hiện cách tiếp cận không chính thức với quá trình này, khởi động các cuộc đàm phán với Nga mà không có sự tham gia của Ukraine hay châu Âu. Giới quan sát thường cho rằng khi tìm cách chấm dứt xung đột giữa hai quốc gia, nên đưa cả hai bên liên quan vào đàm phán.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: Reuters

"Tôi không nghĩ ông Trump hiểu được cuộc xung đột này phức tạp như thế nào và các bên cách xa nhau ra sao", Steven Pifer, cựu Đại sứ Mỹ tại Ukraine cho biết.

Trong những ngày gần đây, theo các nhà phân tích, ông Trump tỏ ra cứng rắn với Kiev hơn là Moscow, đáng chú ý là việc ông gọi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky là "nhà độc tài". Nhà lãnh đạo Mỹ cũng nói rằng Ukraine, chứ không phải Nga, là bên đã bắt đầu cuộc xung đột.

Quan điểm của chính quyền ông Trump về Ukraine đã khiến Washington bất đồng với các đồng minh chủ chốt. Vào 24/2, Mỹ đứng về phía Nga và các đối thủ khác trong nghị quyết của Liên Hợp Quốc liên quan đến cuộc xung đột. Trong khi đó, chính quyền ông Trump bị cáo buộc đã nhượng bộ lớn đối với Nga, trong đó có việc loại trừ khả năng Ukraine gia nhập NATO và để ngỏ cảnh cửa Kiev nhượng bộ lãnh thổ. Điều này cũng mở ra khả năng nới lỏng lệnh trừng phạt và thậm chí là các thỏa thuận kinh tế với Nga.

"Nếu bạn là một nhà trung gian hòa giải trung thực, bạn sẽ không bắt đầu như cách chính quyền ông Trump tiến hành cách đây 2 tuần bằng cách nhượng bộ trước Nga về 2 vấn đề lớn, đó là lãnh thổ và đảm bảo an ninh. Tôi không thấy một nhượng bộ nào mà chúng ta nhận được từ Nga và tôi thậm chí không thấy chúng ta có yêu cầu Nga đưa ra nhượng bộ hay không", ông Pifer nói.

Theo ông, Tổng thống Trump nên dành thời gian này để "tìm cách gây sức ép với Nga", chẳng hạn như yêu cầu Quốc hội Mỹ thông qua thêm viện trợ quân sự cho Ukraine để "gửi đi một tín hiệu thực sự với ông Putin".

Trước đó, Tổng thống Trump cho biết ông tự tin đạt được thỏa thuận với Nga để chấm dứt xung đột ở Ukraine và lưu ý rằng Tổng thống Vladimir Putin sẽ phải nhượng bộ mặc dù ông không đi sâu vào chi tiết về những nhượng bộ đó.

Lựa chọn của Ukraine

Một số nhà quan sát cho rằng có vẻ như ông Trump đang cố gắng gây sức ép với Ukraine - quốc gia phụ thuộc rất nhiều vào viện trợ của Mỹ trong suốt cuộc xung đột, để chấp nhận một thỏa thuận hòa bình, bất kể các điều khoản đó có lợi cho Kiev hay không.

Theo cựu Đại sứ Pifer, ông Trump đang "gây sức ép lên bên mà ông ấy có ảnh hưởng bởi về lý thuyết, Ukraine muốn nhận được nhiều viện trợ quân sự hơn từ Mỹ”.

Bất chấp những thách thức mà Ukraine sẽ phải đối mặt nếu không có sự hỗ trợ của Mỹ và thực tế chiến trường đáng lo ngại khi Nga đang giành được những bước tiến nhỏ ở phía Đông đất nước, ông Pifer cho rằng Tổng thống Zelensky sẽ không ký một thỏa thuận tồi cho đất nước của mình.

"Ông Zelensky có một nhóm cử tri trong nước, những người sẽ theo dõi ông ấy để đảm bảo rằng ông ấy sẽ không ký một thỏa thuận tồi. Mặc dù các cuộc thăm dò dư luận cho thấy phần lớn người dân Ukraine hiện ủng hộ các cuộc đàm phán nhưng chúng cũng cho thấy một số lượng lớn người Ukraine phản đối bất kỳ sự nhượng bộ lãnh thổ nào", ông Pifer nói, đồng thời nhận định Ukraine "sẵn sàng tiếp tục chiến đấu thay vì ký một thỏa thuận tồi dù họ biết điều đó sẽ rất khó khăn".

Cơ hội điều chỉnh lộ trình

Trong khi tiếp tục tiếp cận Nga thì chính quyền Tổng thống Trump cũng thúc đẩy một thỏa thuận khoáng sản với Ukraine theo cách mà ông Trump và các quan chức của ông đã định hình như một hình thức để Mỹ lấy lại số tiền mà họ cung cấp cho Kiev trong 3 năm qua.

Sau khi ông Zelensky ban đầu bác bỏ các yêu cầu của chính quyền ông Trump về khoáng sản, Washington và Kiev được cho là đã đạt được một thỏa thuận trong tuần này về khuôn khổ cho phép Mỹ tiếp cận các mỏ khoáng sản đất hiếm của Ukraine.

Ông Zelensky gặp Tổng thống Trump vào 28/2 để hoàn tất thỏa thuận khoáng sản. Nhà lãnh đạo Ukraine hy vọng thỏa thuận này sẽ khuyến khích chính quyền ông Trump tiếp tục các khoản viện trợ của Washington cho Kiev.

Theo ông Pifer, việc ông Zelensky đến Mỹ ngày 28/2 là cơ hội để điều chỉnh lộ trình. Khi được hỏi, liệu Ukraine nhận được gì để đổi lại thỏa thuận khoáng sản, ông Trump cho biết rất nhiều "thiết bị quân sự cũng như quyền tiếp tục chiến đấu". Hiện chưa rõ ông Trump ám chỉ đến thiết bị quân sự mà Mỹ đã cung cấp cho Ukraine kể từ khi xung đột nổ ra hay các khoản viện trợ trong tương lai.

Tuy nhiên, Tổng thống Zelensky muốn một điều gì đó cụ thể hơn.

"Tôi muốn có một câu về đảm bảo an ninh cho Ukraine và điều quan trọng là phải có câu đó", ông Zelensky nói ngày 26/2.

Tổng thống Trump và đội ngũ của ông cho biết bản thân thỏa thuận khoáng sản là một hình thức đảm bảo an ninh vì việc có người lao động Mỹ ở Ukraine khai thác khoáng sản sẽ ngăn chặn Nga quấy rối. Cho đến nay, ông Trump vẫn từ chối đưa ra các đảm bảo an ninh quân sự vào thỏa thuận.

Liệu châu Âu có thể thay thế Mỹ?

Bất kể điều gì xảy ra trong tương lai gần, chính quyền ông Trump vẫn đưa ra lập luận rằng châu Âu nên chịu trách nhiệm về an ninh của Ukraine trong dài hạn. EU đang xem xét cách thức tiếp cận tương lai trong viễn cảnh Mỹ từ bỏ châu Âu, NATO và Ukraine, đồng thời thực hiện các động thái để đảm bảo viện trợ quân sự bổ sung cho Kiev.

Tuy nhiên vẫn còn một câu hỏi bỏ ngỏ về việc liệu châu Âu có sẵn sàng lấp đầy khoảng trống đó hay không, đặc biệt khi Mỹ đã đóng góp gần như một nửa tổng số viện trợ mà Ukraine nhận được kể từ khi xung đột nổ ra. Câu trả lời cho câu hỏi đó có thể xác định liệu Ukraine có thể chịu được áp lực của Mỹ để chấp nhận một thỏa thuận bất lợi hay không.

"Châu Âu đang cho thấy họ sẽ tiếp tục hỗ trợ Ukraine ngay cả khi Mỹ không làm vậy. Vấn đề mà châu Âu gặp phải là hiện họ không có năng lực công nghiệp quốc phòng để bù đắp khoảng trống của Mỹ", ông Pifer nói.

Kiều Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: Foreign Policy