Tổng thống Hàn Quốc thăm Nhật Bản: Bước ngoặt hàn gắn

Tổng thống Lee Jae Myung gặp Thủ tướng Ishiba Shigeru bên lề Hội nghị thượng đỉnh G7 tại Canada ngày 17/6. (Nguồn: Korea.net)

Cuộc gặp thượng đỉnh sắp tới giữa Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung và Thủ tướng Nhật Bản Ishiba Shigeru thể hiện quyết tâm đó và phát đi các thông điệp chính trị cần thiết cho cả hai bên vào thời điểm hiện tại.

Lịch trình đặc biệt

Hơn hai tháng sau khi nhậm chức (ngày 4/6), Tổng thống Lee Jae Myung sẽ công du nước ngoài đầu tiên với hai điểm đến là Nhật Bản và Mỹ từ 23-26/8. Tại Tokyo, Tổng thống Lee Jae Myung sẽ gặp Thủ tướng Ishiba Shigeru và dự tiệc tối ngày 23/8. Sau đó, ông đến Washington D.C hội đàm với Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng vào ngày 25/8.

Chương trình nghị sự giữa hai nhà lãnh đạo Hàn Quốc và Nhật Bản có thể tập trung vào một số nội dung như hợp tác về trí tuệ nhân tạo (AI), chất bán dẫn, chuỗi cung ứng, vấn đề an toàn hải sản sau vụ việc xả thải từ nhà máy điện Fukushima, việc Hàn Quốc xin gia nhập Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CTPPP) mà Nhật Bản đang là thành viên…

Điều gây bất ngờ nhất chính là thứ tự điểm dừng chân của Tổng thống Lee Jae Myung. Kể từ khi bình thường hóa quan hệ năm 1965 đến nay, chưa từng có một Tổng thống Hàn Quốc mới nhậm chức nào đến thăm Nhật Bản trước Mỹ. Trong lịch sử, Tổng thống đầu tiên của Hàn Quốc là Syngman Rhee thăm Nhật Bản trong chuyến thăm vào năm 1953.

Trước đó, ông Lee Jae Myung đã hội kiến ông Ishiba Shigeru vào ngày 17/6, chỉ hai tuần sau khi nhậm chức, bên lề Hội nghị thượng đỉnh G7 tại Alberta, Canada. Cuộc gặp ngày 23/8 sắp tới chính là đối thoại thứ hai giữa hai nhà lãnh đạo.

Dĩ hòa vi quý

Chuyến đi này mang nhiều ý nghĩa biểu tượng đối với quan hệ Hàn - Nhật bởi năm 2025 là dịp kỷ niệm 80 năm Hàn Quốc thoát khỏi ách thống trị thực dân của Nhật Bản trong giai đoạn 1910 - 1945 (Ngày Giải phóng 15/8) và kỷ niệm 60 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao (1965 - 2025). Hồi tháng Sáu tại Canada, hai nhà lãnh đạo đã nhất trí nối lại các hoạt động “ngoại giao con thoi”. Việc tiếp tục gặp thượng đỉnh không lâu sau cuộc gặp tại Canada cho thấy quyết tâm triển khai thực chất cam kết đó của cả hai bên.

Quan hệ Hàn - Nhật vốn vẫn phức tạp do vấn đề lịch sử thời chiến và tranh chấp lãnh thổ nhạy cảm, thậm chí đã từng xuống đến mức thấp nhất dưới thời Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae In và chỉ bắt đầu được cải thiện sau khi ông Yoon Suk Yeol nắm quyền năm 2022. Là một trong những chính trị gia từng chỉ trích mạnh mẽ việc các chính quyền trước của Hàn Quốc tìm cách cải thiện quan hệ với Nhật Bản, ông Lee Jae Myung sau khi nhậm chức đã “giảm tông” rõ nét, gọi Nhật Bản là “đối tác không thể thiếu” trong bài phát biểu kỷ niệm Ngày Giải phóng ngày 15/8 vừa qua nhằm tạo bầu không khí thuận lợi cho việc xây dựng quan hệ Hàn-Nhật “hướng tới tương lai”.

Đồng tâm hiệp lực

Sự thay đổi đó của ông Lee Jae Myung xuất phát từ nhu cầu thực tế và cấp thiết rằng hai nước cần phải phối hợp với nhau chặt chẽ hơn dưới tác động từ các điều chỉnh chính sách của chính quyền Tổng thống Donald Trump từ đầu năm 2025. Cả Hàn Quốc và Nhật Bản đều là đồng minh của Mỹ, được Washington bảo đảm về an ninh và đều trở nên thịnh vượng.

Tuy nhiên, thực tế này đang bị lung lay kể từ khi ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng với việc Mỹ đòi hỏi hai đồng minh chia sẻ gánh nặng chi phí và áp thuế thương mại. Hàn Quốc và Nhật Bản nằm trong số các nước xuất khẩu bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi các mức thuế mà chính quyền ông Trump áp đặt đối với các mặt hàng như linh kiện ô tô, thép, nhôm, cũng như các mức thuế mà Mỹ áp lên từng quốc gia. Sự “đồng cảnh ngộ” đó càng thúc đẩy Hàn Quốc và Nhật Bản liên lạc và hợp tác mật thiết với nhau thay vì chỉ phối hợp trong khuôn khổ ba bên Mỹ - Nhật - Hàn.

Với Hàn Quốc, chuyến thăm song phương đầu tiên lần này của Tổng thống Lee Jae Myung có hàm ý quan trọng về chính sách đối ngoại của Seoul. Sau khi đắc cử, ông Lee Jae Myung đã bày tỏ quan điểm chính sách thực dụng, trong đó Hàn Quốc vẫn sẽ tăng cường quan hệ với Mỹ, Nhật Bản trong khi tìm cách cải thiện quan hệ với Triều Tiên, Trung Quốc và Nga.

Việc ông Lee Jae Myung thăm Nhật Bản và Mỹ đầu tiên được một số nhà quan sát đánh giá là thông điệp Seoul vẫn ưu tiên thúc đẩy hợp tác ba bên Mỹ - Nhật - Hàn. Với Nhật Bản, chuyến thăm này cũng được chính quyền Thủ tướng Ishiba Shigeru mong chờ trong bối cảnh đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền thất bại trong cuộc bầu cử Thượng viện ngày 20/7.

Trước áp lực lớn trong nội bộ, Thủ tướng Ishiba Shigeru cần tạo ra bước đột phá mới về chính trị, đối ngoại qua chuyến thăm lịch sử của Tổng thống Hàn Quốc nhằm lấy lại uy tín cho đảng LDP và cá nhân ông.

Bởi những ý nghĩa biểu tượng và thực chất quan trọng nói trên, cuộc gặp thượng đỉnh Hàn - Nhật sắp tới được kỳ vọng sẽ có Tuyên bố chung định hình tầm nhìn cho quan hệ hai nước, tương tự như Tuyên bố chung năm 1998 được hai nhà lãnh đạo Kim Dae Jung và Obuchi Keizo thông qua. Các kết quả đạt được từ chuyến thăm sẽ mở ra triển vọng làm sâu sắc hơn quan hệ song phương và chứng minh rằng “ngoại giao con thoi” có thể giúp hai nước tạm gác các vấn đề lịch sử và lãnh thổ để hợp tác chặt chẽ hơn.

Lê Như Mai