Tổng Bí thư: Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo là con đường sống còn

Hôm qua (13-1), Hội nghị toàn quốc quán triệt Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã diễn ra tại Hà Nội.

Phát biểu tại đây, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh KHCN là động lực then chốt cho tăng trưởng kinh tế thần kỳ của nhiều nước. Các bài học thành công từ Mỹ, Trung Quốc, Đức, Nhật Bản hay gần đây là Ấn Độ, Ireland, Hàn Quốc và Singapore đã chứng minh vai trò của khoa học kỹ thuật.

KHCN là yếu tố sống còn

Với mục tiêu trở thành nước công nghiệp hiện đại vào năm 2030 và nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, Tổng Bí thư nhấn mạnh phải coi KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chủ chốt. “Đây chính là chìa khóa vàng, là yếu tố sống còn để vượt qua bẫy thu nhập trung bình và nguy cơ tụt hậu, đồng thời hiện thực hóa khát vọng hùng cường và thịnh vượng của dân tộc ta” - Tổng Bí thư khẳng định.

Tổng Bí thư Tô Lâm cùng các lãnh đạo Đảng và Nhà nước; nguyên lãnh đạo Đảng và Nhà nước cùng các đại biểu tham quan các gian hàng công nghệ tại hội nghị. Ảnh: VGP

Tuy nhiên, theo Tổng Bí thư, phát triển KHCN và chuyển đổi số mới chỉ là “phương tiện quan trọng” để đạt tới mục đích còn đột phá, đổi mới sáng tạo mới là yếu tố kỳ diệu để làm nên kỳ tích. Bởi đột phá, sáng tạo mới tạo ra bước tiến vượt bậc mang tính cách mạng, mới vượt qua rào cản, giới hạn hiện tại để đạt kết quả vượt trội, nổi bật.

Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã chỉ ra những định hướng chiến lược và xem đây như một “khoán 10” trong lĩnh vực KHCN. “Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, chúng ta có niềm tin mạnh mẽ rằng đột phá trong KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ là chìa khóa đưa đất nước tiến xa trên con đường hiện thực hóa khát vọng phát triển” - Tổng Bí thư nói.

Người đứng đầu Đảng cũng khẳng định Đảng và Nhà nước ta luôn coi KHCN là yếu tố quyết định và nền tảng cho sự phát triển bền vững của đất nước. Tuy nhiên, thực tế vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế, rào cản, nút thắt đang cản trở sự phát triển của KHCN như từ thể chế, cơ chế, chính sách, luật, đến nguồn lực, phương tiện…

Dẫn chứng cụ thể, Tổng Bí thư cho hay các nhà khoa học mất quá nhiều thời gian, khoảng 50% thời gian, công sức dành cho các thủ tục; các đề tài nghiên cứu không có đột phá, không đo đếm được kết quả. Nguồn lực dành cho KHCN hạn chế, kinh phí dành cho nghiên cứu phát triển chưa đến 0,7% GDP, trong khi mức trung bình các nước phát triển là 2%, có nước 5%. Chúng ta cũng chưa mạnh dạn chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu, không thương mại hóa được sản phẩm, nhiều trường hợp làm đề tài là hình thức “làm kinh tế biến tướng”...

“Nguyên nhân chính của việc chưa thực sự thành công của các nghị quyết của Trung ương chính là nằm ở khâu tổ chức thực hiện” - Tổng Bí thư nói và nhìn nhận Nghị quyết 57 không thay thế các nghị quyết trước đây nhưng có thể xem là “Nghị quyết giải phóng tư duy khoa học”, “Nghị quyết của hành động” với những mục tiêu rất cụ thể, đổi mới cách nghĩ, cách làm. Từ đó, nhằm hiện thực hóa các chủ trương, xóa bỏ rào cản, giải phóng năng lực để thúc đẩy đột phá trong phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tạo nền tảng phát triển mạnh mẽ đất nước trong thời kỳ mới.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại hội nghị. Ảnh: TTXVN

Tổng Bí thư nhấn mạnh phải làm sao để đưa nghị quyết đi vào cuộc sống một cách hiệu quả và kịp thời; các cấp, các ngành, các địa phương phải xắn tay ngay vào làm việc, không được chậm trễ. Những chủ trương, giải pháp trong đó phải được nhanh chóng thể chế hóa và ưu tiên bố trí đủ nguồn lực để tổ chức thực hiện.

Loại bỏ ngay tình trạng “trên rải thảm, dưới rải đinh”

Để đạt được những mục tiêu, kỳ vọng đề ra, Tổng Bí thư Tô Lâm đưa ra tám nhiệm vụ, giải pháp. Trước hết là thống nhất nhận phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là nhiệm vụ chiến lược của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân. Trung ương đã gương mẫu hành động, với chương trình hành động kèm theo được quán triệt ngay hôm nay. Các cấp ủy, chính quyền cần cụ thể hóa nghị quyết bằng các kế hoạch sát thực tiễn, lấy kết quả triển khai làm tiêu chí đánh giá thi đua, khen thưởng.

Tổng Bí thư cho hay mọi nhiệm vụ sẽ được giám sát, đánh giá thường xuyên; làm tốt được khen thưởng, làm chậm hoặc sai phạm sẽ bị phê bình, xử lý. Lãnh đạo yếu kém, thiếu trách nhiệm sẽ bị thay thế ngay, không để đất nước lỡ cơ hội phát triển. Các cấp ủy, chính quyền, đơn vị cần lập kế hoạch cụ thể, bám sát mục tiêu Nghị quyết 57, với nhiệm vụ rõ ràng, phân công cụ thể, thời gian hoàn thành và kết quả đo lường được.

“Ngay trong năm 2025 này, cần phải lựa chọn và giải quyết những vấn đề rất căn cơ, tạo nền tảng cho giai đoạn 2026-2030, tạo cú hích cho năng suất lao động mới, tạo niềm tin cho xã hội” - Tổng Bí thư nói.

Thứ hai là phải rất khẩn trương hoàn thiện thể chế, chính sách. Trong năm 2025, càng sớm càng tốt phải hoàn thành việc sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các quy định pháp luật, cơ chế, chính sách, tháo gỡ hết các điểm nghẽn, rào cản để phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, giải phóng tối đa sức sáng tạo, khuyến khích dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.

Tổng Bí thư yêu cầu những quy định nào cần loại bỏ thì bỏ luôn, luật nào phải sửa thì sửa luôn, đồng bộ, thống nhất, tinh thần là thông thoáng, một nội dung chỉ quy định ở một luật. Việc hoàn thiện thể chế phải đi đôi với tổ chức thực hiện hiệu quả, có cơ chế giám sát và đánh giá chặt chẽ, nhất là với đội ngũ cán bộ thực thi. “Loại bỏ ngay tình trạng “trên rải thảm, dưới rải đinh” và loại bỏ tư duy nhiệm kỳ, đố kỵ, hay bình quân chủ nghĩa” - Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Thứ ba là khẩn trương sắp xếp lại bộ máy về KHCN, trong quý I-2025 phải hoàn thành. Tổng Bí thư gợi ý Nhà nước có thể chọn thí điểm một số viện hoặc trường để mời chuyên gia ở bên ngoài làm lãnh đạo, nhất là trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài.

“Trước đây người ta không dám về là vì chúng ta chưa thật sự sẵn lòng, còn nhiều rào cản về hành chính và các quy định, rất khó điều hành. Nay mọi thứ sẽ thuận hơn rất nhiều” - ông nói đồng thời yêu cầu tính toán hình thành cơ chế kiến trúc sư trưởng hoặc tổng công trình sư cho việc thực hiện các đề án, dự án lớn về KHCN và chuyển đổi số mang tính liên ngành…

Hội nghị toàn quốc quán triệt Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Ảnh: TTXVN

Bố trí 3% ngân sách cho phát triển KHCN

Thứ tư là ưu tiên bố trí ngân sách cho KHCN xứng tầm là quốc sách đột phá. Theo Tổng Bí thư, trong năm 2025, Chính phủ cần đổi mới kế hoạch bố trí ngân sách cho phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Cùng với đó, đề nghị Chính phủ bố trí đủ ít nhất 3% ngân sách để thực hiện nhiệm vụ này và tiếp tục nâng lên tỉ lệ chi cho KHCN lên 2% GDP trong năm năm tiếp theo.

Thứ năm là nhanh chóng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Trong đó, ban hành cơ chế thu hút nhân tài nói chung, đặc biệt là nhân tài KHCN, nhân tài người Việt Nam ở nước ngoài và chuyên gia quốc tế, với các chính sách hấp dẫn về quốc tịch, thu nhập, nhà ở và môi trường làm việc.

Nhiệm vụ thứ sáu là tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng công nghệ, bao gồm công nghệ số, chuẩn bị hạ tầng năng lượng cho 5-10 năm tới, với trọng tâm là năng lượng sạch, đảm bảo đủ năng lượng cho phát triển bằng hành động cụ thể. Hạ tầng số, xây dựng các trạm gốc 5G cần được nâng cấp và tối ưu hóa, mở rộng Internet băng thông rộng và phạm vi phủ sóng cáp quang. Xây dựng trung tâm dữ liệu quốc gia, triển khai Luật Dữ liệu và sàn giao dịch dữ liệu trong năm 2025.

Thứ bảy, tập trung mũi nhọn vào các ngành có lợi thế và tiềm năng, những vấn đề của thực tiễn đất nước như sử dụng tài nguyên hợp lý, tiết kiệm, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu, nông nghiệp công nghệ cao, an ninh lương thực, khoa học về sức khỏe con người, các ngành công nghiệp 4.0. Trong năm 2025, đảm bảo 100% thủ tục hành chính liên quan đến doanh nghiệp được thực hiện trực tuyến, thông suốt, hiệu quả; 100% thủ tục hành chính không bị giới hạn bởi địa giới hành chính cấp tỉnh.

Cuối cùng là đẩy mạnh hợp tác và tận dụng tri thức quốc tế. Tổng Bí thư nhấn mạnh phải biết cách “đứng trên vai của những người khổng lồ”. Cùng với đó, thu hút đầu tư từ các tập đoàn công nghệ lớn, tạo cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, khuyến khích chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực học hỏi, tiếp thu, làm chủ, cải tiến tri thức, công nghệ của thế giới.

Tổng Bí thư nói đất nước đang đứng trước cơ hội lớn để vươn mình nhưng thách thức cũng vô cùng to lớn. Do vậy, cả hệ thống phải quyết tâm thực hiện cuộc cách mạng phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, không để lỡ thời cơ thêm lần nữa.

“Phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là lựa chọn, mà là con đường sống còn” - Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh và yêu cầu lãnh đạo các cấp cần coi đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm; các nhà khoa học, doanh nghiệp hãy cống hiến, sáng tạo; người dân cần đồng hành, học hỏi, nâng cao kỹ năng số.

VIẾT THỊNH - NGỌC MAI