Tọa đàm thảo luận sách 'Xã hội diễn cảnh'

"Xã hội diễn cảnh" là một tác phẩm triết học và lý thuyết phê phán Mácxít của triết gia Guy Debord, xuất bản năm 1967 và là tác phẩm nổi tiếng nhất của Guy Debord… Ngay từ năm 1992, Gallimard, nhà xuất bản lớn và rất có uy tín của Pháp, đã xuất bản "Xã hội diễn cảnh", và một số tác phẩm khác của ông. Năm 2006, toàn bộ các sách của Debord cũng như các văn bản chưa xuất bản đã được tập hợp thành bộ Œuvres Tác phẩm).

Tọa đàm thảo luận sách "Xã hội diễn cảnh" với sự tham gia của các diễn giả Phạm Xuân Thạch, Phùng Ngọc Kiên, Dương Thắng sẽ diễn ra tại Viện Pháp, HN vào thứ 4, ngày 16/10

Tác phẩm “Xã hội diễn cảnh” phân tích sâu sắc về sự biến đổi của xã hội hiện đại, nơi mà đời sống con người dần bị thay thế bởi những hình ảnh và màn diễn do hệ thống tư bản chủ nghĩa tạo ra. Debord đưa ra khái niệm "diễn cảnh" để mô tả một xã hội mà trong đó quan hệ giữa hàng hóa đã thay thế quan hệ giữa con người với con người. Ông cho rằng, trong xã hội diễn cảnh, mọi người sống qua các hình ảnh do truyền thông và quảng cáo tạo ra, hơn là qua trải nghiệm thực tế. Tác phẩm này được coi là công trình tiêu biểu nhất của phong trào Quốc tế Tình huống và đã góp phần định hình nhiều quan điểm phê phán về xã hội hiện đại và văn hóa đại chúng.

Được viết theo kiểu cách ngôn, "Xã hội diễn cảnh" bao gồm 221 luận cương, mỗi luận cương là một đoạn văn ngắn, phản ánh sự thoái hóa đời sống con người và sự suy tàn từ cái tồn tại thành cái sở hữu, và từ cái sở hữu thành đơn thuần cái bề ngoài. Debord lập luận rằng lịch sử của đời sống xã hội có thể được hiểu là sự suy tàn này, và diễn cảnh là hình ảnh đảo ngược của xã hội, nơi hàng hóa chiếm hữu đời sống xã hội. Cuốn sách cũng phân tích việc sử dụng kiến thức để củng cố thực tại, làm mờ quá khứ, và ngăn cản cá nhân nhận ra rằng xã hội diễn cảnh chỉ là một khoảnh khắc trong lịch sử có thể bị lật đổ thông qua cách mạng.

"Xã hội diễn cảnh" thuộc Tủ sách Tinh hoa, do NXB Tri thức ấn hành. Tác giả: Guy Debord. Dịch giả: Nguyễn Tùng (dịch, chú giải và giới thiệu).

Đây là một tác phẩm quan trọng, không chỉ trong lĩnh vực triết học mà còn trong lý thuyết văn hóa và xã hội học, và nó tiếp tục được nghiên cứu và thảo luận rộng rãi đến ngày nay.

Guy Debord sinh năm 1931, mất năm 1994. Mẹ ông thuộc một gia đình tư sản trung lưu chủ nhà máy sản xuất giày. Cha ông chỉ là một điều chế viên dược, bị bệnh lao phổi sau khi ông ra đời, và mất khi ông mới lên bốn. Trước Thế chiến II, Debord lớn lên trong một gia đình phức tạp. Mẹ ông có nhiều mối quan hệ, trong đó có Domenico Bignoli, người dạy ông tiếng Italia. Gia đình nhiều lần di chuyển và cuối cùng định cư ở Cannes, nơi Debord học trung học và tốt nghiệp vào năm 1951. Theo Christophe Bourseiller, do hầu như không có cha, Debord luôn ngờ vực các “khuôn mặt cha”; chính vì thế ông đã chống phá những người mà ông đã chịu ảnh hưởng sâu sắc như André Breton (1896-1966), Cornelius Castoriadis (1922-1997), Henri Lefebvre (1901-1991)..., theo kiểu một đứa con hay có ý nghĩ giết cha.

Tác giả Guy Debord.

Ông nổi tiếng với cuốn "Xã hội diễn cảnh" được xuất bản trước phong trào tháng 5/1968 khoảng nửa năm. Guy Debord đã sáng lập Quốc tế chữ cái năm 1952, rồi Quốc tế tình huống, 5 năm sau đó. Vì nghiện rượu nặng, ông bị bệnh viêm nhiều dây thần kinh, nên đã tự sát năm 1994. Dù ông thường được xem là nhà cách mạng triệt để, năm 2009, chính quyền Pháp (thuộc cánh hữu) đã chính thức công nhận tư liệu lưu trữ của ông là “bảo vật quốc gia”…

Ngày 29/1/2009, nhà nước Pháp (dù do cánh hữu nắm quyền) đã ra nghị định xếp toàn bộ các tư liệu lưu trữ của Debord vào di sản quốc gia để chống lại việc Đại học Yale (Mỹ) muốn mua chúng. Nghị định này cho rằng chúng có “tầm quan trọng lớn cho lịch sử tư tưởng nửa sau thế kỷ XX và cho việc nhận thức về những việc làm luôn gây tranh cãi của một trong số các trí thức lớn của thời kỳ này”.

Vào đầu tháng 3/2010, Thư viện Quốc gia Pháp đã bỏ ra 2,75 triệu euro để mua các tư liệu lưu trữ nói trên trong đó có khoảng 1.400 thẻ đọc mà một phần ba là về binh pháp và chiến lược. Debord có lần tâm sự với triết gia Italia Giorgio Agamben rằng, ông không phải là triết gia mà là một nhà chiến lược (vào khoảng năm 1955, ông đã sáng tạo “trò chơi chiến tranh” (jeu de la guerre), dựa trên lý thuyết của Clausewitz về chiến tranh). Điều này cũng giải thích tại sao cuộc triển lãm về Guy Debord do Thư viện Quốc gia Pháp tổ chức lại lấy tên là “Guy Debord, un art de la guerre” (Guy Debord, một nghệ thuật về chiến tranh).

Mai Loan