Tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội cấp tỉnh, xã theo mô hình mới

Đảng bộ Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Hà Nội thông qua Tờ trình và Đề án sắp xếp, tinh gọn tổ chức MTTQ, các tổ chức chính trị-xã hội, các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ trực thuộc MTTQ Việt Nam cấp thành phố và cấp xã.

Nhu cầu cấp thiết từ thực tiễn

Trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, việc sắp xếp, tinh gọn MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội và các hội quần chúng là cần thiết. Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017, Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” đã đặt ra yêu cầu nâng cao “chất lượng hoạt động của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội”, bảo đảm một hệ thống chính trị “tinh gọn, có cơ cấu hợp lý, có năng lực tự chủ, quản trị tiên tiến, hoạt độnghiệu lực, hiệu quả”.

Cùng với Nghị quyết số 18-NQ/TW, Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017, Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII "về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập" cũng đặt ra yêu cầu “giảm mạnh đầu mối, khắc phục tình trạng manh mún, dàn trải và trùng lắp; tinh giản biên chế gắn với cơ cấu lại, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, viên chức…, nâng cao hiệu quả chi ngân sách nhà nước, cải cách tiền lương và nâng cao thu nhập cho cán bộ, viên chức”.

Những yêu cầu trong Nghị quyết số 18 - NQ/TW, Nghị quyết số 19 - NQ/TW là những cơ sở quan trọng để MTTQ, tổ chức chính trị - xã hội và các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ triển khai các hoạt động sắp xếp, tinh gọn phù hợp với yêu cầu thực tiễn.

Do đó, ngay sau Kết luận số 127-KL/TW, ngày 28/2/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc và các cơ quan liên quan đã trình Bộ Chính trị về Đề án sắp xếp, tinh gọn các cơ quan Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng do Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ (cấp Trung ương, cấp tỉnh và cấp xã) sau khi sáp nhập, hợp nhất.

Sắp xếp tổ chức bộ máy cơ quan Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh, cấp xã sau hợp nhất

Căn cứ Nghị quyết 60-NQ/TW, ngày 12/4/2025 của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 11, Khóa XIII; Kế hoạch số 47-KH/BCĐ, ngày 14/4//2025 của Ban Chỉ đạo tổng kết Nghị quyết 18-NQ/TW; sau khi thống nhất với Đảng ủy MTTQ, các đoàn thể Trung ương, Ban Tổ chức Trung ương đã ban hành Hướng dẫn số 31-HD/BTCTW, ngày 23/4/2025 về việc thành lập tổ chức đảng tương ứng các đơn vị hành chính ở địa phương và sắp xếp tổ chức bộ máy cơ quan MTTQ Việt Nam, đoàn thể cấp tỉnh, cấp xã (gọi tắt là Hướng dẫn 31).

Thực hiện Kết luận số 160-KL/TW, ngày 31/5/2025 của Bộ Chính trị, ngày 2/6, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tiếp tục ký ban hành Hướng dẫn số 18-HD/MTTW-BTT về việc bổ sung một số nội dung thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các Tổ chức Chính trị - Xã hội, các Hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ (cấp tỉnh, cấp xã).

Theo đó, đối với cấp tỉnh, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam sẽ ban hành quyết định kết thúc hoạt động đối với Ủy ban MTTQ Việt Nam các tỉnh, thành phố thuộc diện sáp nhập. Tiếp đó, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh, thành phố ban hành quyết định kết thúc hoạt động của Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp huyện; và quyết định kết thúc hoạt động của Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã thuộc diện sắp xếp, sáp nhập. Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh, cấp xã sẽ được thành lập sau khi mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp chính thức được thông qua.

Đối với các tổ chức (Liên đoàn lao động, Hội Nông dân, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Cựu Chiến binh) thực hiện việc kết thúc hoạt động, công nhận tổ chức, nhân sự theo mô hình hành chính mới tương tự như của MTTQ Việt Nam.

Về sắp xếp, hợp nhất cơ quan tham mưu giúp việc Ủy ban MTTQ, các tổ chức chính trị xã hội, đối với cấp tỉnh, phải bám sát định hướng sắp xếp theo các Nghị quyết, Kết luận của Trung ương, bảo đảm sự lãnh đạo thường xuyên, trực tiếp của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Đảng ủy các cơ quan tỉnh. Quy chế tổ chức và hoạt động của cơ quan đảm bảo nguyên tắc rõ người, rõ việc, rõ kết quả, rõ mối quan hệ công tác; quy định rõ chức năng nhiệm vụ của từng ban, đơn vị trong cơ quan; những nhiệm vụ có tính chất chung, tương đồng của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội chuyển về ban tham mưu, giúp việc chung của cơ quan; những việc có tính chất chuyên môn, nghiệp vụ riêng theo đối tượng do ban tham mưu đặc thù của các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện.

Biên chế của Cơ quan Ủy ban MTTQ Việt Nam (theo mô hình mới) được lấy từ biên chế hiện có của cơ quan Ủy ban MTTQ Việt Nam và cơ quan các tổ chức chính trị - xã hội (không tính số nghỉ hưu, chuyển công tác, nghỉ việc). Thực hiện sắp xếp, phân bổ biên chế trên cơ sở chức năng nhiệm vụ và vị trí việc làm. Quá trình phân bổ biên chế, ưu tiên bố trí cho những ban, đơn vị có nhiệm vụ quan trọng, lĩnh vực mới.

Việc sắp xếp cán bộ, công chức, người lao động trong cơ quan thực hiện người đi theo việc, đảm bảo sự ổn định, kế thừa và phát triển; đảm bảo cơ quan đi vào hoạt động ngay, không để khoảng trống về thời gian, ngắt quãng nhiệm vụ. Về sắp xếp lãnh đạo quản lý thực hiện theo phân cấp quản lý cán bộ.

Hướng dẫn cũng nêu rõ, Ban Thường trực chỉ đạo rà soát, sắp xếp cơ quan tham mưu phù hợp với mô hình tổ chức bộ máy sau thực hiện hợp nhất; thực hiện chế độ bàn giao, quản lý tài chính, tài sản theo quy định chung của pháp luật và cơ quan chuyên môn có thẩm quyền.

Đối với các tỉnh thuộc diện sắp xếp, các loại quỹ của Ban Cứu trợ, Ban vận động được tổng hợp, bàn giao nguyên trạng về Ban vận động, Ban cứu trợ cấp tỉnh mới (sau khi sắp xếp); đối với các loại quỹ của Ban Vận động, Ban cứu trợ cấp huyện được bàn giao nguyên trạng về Ban vận động cấp tỉnh trước khi kết thúc hoạt động.

Ngay sau khi tổ chức bộ máy đi vào hoạt động, Ban Thường trực triển khai xây dựng bồi dưỡng nâng cao trình độ, nghiệp vụ, kỹ năng công tác cho đội ngũ cán bộ cấp tỉnh, cấp xã đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ theo mô hình tổ chức bộ máy mới.

Hội nghị thống nhất Đề án sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy cơ quan Ủy ban MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị-xã hội, các Hội quần chúng tỉnh Ninh Bình sau hợp nhất diễn ra ngày 19/6. Ảnh: Báo Ninh Bình

Đối với cấp xã, thực hiện theo Hướng dẫn số 31 của Ban Tổ chức Trung ương và tùy điều kiện cụ thể của địa phương, Ban Thường vụ Đảng ủy cấp xã ban hành quyết định về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của cơ quan Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã (bao gồm các tổ chức chính trị - xã hội). Đối với các xã thuộc diện sáp nhập, việc ban hành Quy định về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy được thực hiện sau khi có quyết định của Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam về thành lập Ủy ban và công nhận Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã. Ban Thường trực có trách nhiệm ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của cơ quan đảm bảo nguyên tắc rõ người, rõ việc, rõ kết quả, rõ mối quan hệ công tác, hướng mạnh hoạt động về cơ sở địa bàn dân cư.

Về số lượng Ủy viên Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã, đối với các xã thực hiện sáp nhập, làtổng số ủy viên Ủy ban MTTQ Việt Nam của các xã hiện có trước khi sáp nhập (không tính số ủy viên nghỉ hưu, nghỉ công tác, chuyển địa bàn, thay đổi vị trí công tác khác hoặc có nguyện vọng xin thôi). Đối với các xã không sáp nhập, giữ số lượng ủy viên Ủy ban MTTQ Việt Nam xã như hiện nay.

Số lượng ủy viên Ban chấp hành, Ban Thường vụ của các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã thuộc diện sáp nhập không vượt quá tổng số ủy viên ban chấp hành, ban thường vụ của các tổ chức chính trị - xã hội hiện có trước khi sáp nhập (không tính số nghỉ hưu, chuyển công tác hoặc có nguyện vọng xin thôi). Tại các xã không sáp nhập, số lượng ủy viên ban chấp hành, ban thường vụ của các tổ chức chính trị - xã hội giữ nguyên như hiện nay (không tính số nghỉ hưu, chuyển công tác hoặc có nguyện vọng xin thôi).

Các tổ chức chính trị - xã hội (Công đoàn, Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Cựu chiến binh) hoạt động theo Điều lệ của mỗi tổ chức, đảm bảo nguyên tắc các tổ chức chính trị - xã hội hoạt động trực thuộc MTTQ Việt Nam đồng thời phát huy tính chủ động, sáng tạo của mỗi tổ chức (độc lập tương đối). Các tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương, ở tỉnh có trách nhiệm hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, nghiệp vụ công tác đối với các tổ chức chính trị - xã hội ở cấp xã.

Sau 5 năm từ khi hoàn thiện vị trí việc làm, biên chế cán bộ lãnh đạo, công chức các cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc của Cơ quan Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã (mới) sẽ có khoảng 8 - 10 biên chế.

Tổng số ủy viên Ban chấp hành, Ban Thường vụ các hội quần chúng không vượt tổng số ủy viên của các xã trước khi thực hiện sáp nhập. Kết thúc việc sử dụng người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã.

Bên cạnh đó, Ban Công tác Mặt trận ở Khu dân cư đối với khu dân cư ổn định (không sáp nhập, chia tách) giữ nguyên số lượng như hiện naygồm 09 - 11 người; tại khu dân cư có sáp nhập, chia tách, Ban Thường vụ Đảng ủy, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam xã chỉ đạo thực hiện.

Quy định rõ chức năng, nhiệm vụ của cơ quan Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp

Để bộ máy mới có cơ sở đi vào hoạt động, ngày 9/6/2025, Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành Quy định 301-QĐ/TW quy định chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy cơ quan Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh, cấp xã. Theo đó, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh có từ 7 - 9 thành viên. Cơ quan Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh được lập 9 - 10 ban, đơn vị tham mưu, giúp việc. Căn cứ thực tiễn từng địa phương, có thể thành lập 1 - 2 ban có tính đặc thù như: Ban công đoàn khu công nghiệp; ban dân tộc, tôn giáo; ban công tác hội quần chúng hoặc ban tuyên giáo, công tác xã hội,...

Đối với cơ quan Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã, Ban Thường trực gồm chủ tịch, phó chủ tịch thường trực, các phó chủ tịch kiêm người đứng đầu các tổ chức chính trị - xã hội. Cơ quan Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã có từ 4 - 5 phó chủ tịch kiêm trưởng các tổ chức chính trị - xã hội.

Tiếp đến, ngày 10/6, Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành Quyết định số 304-QĐ/TW về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam. Theo đó, Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam có chức năng tham mưu, giúp việc Ủy ban, Đoàn Chủ tịch, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam và Ban Chấp hành, Ban Thường vụ các tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương; tham mưu, giúp Ban Thường trực quản lý, hướng dẫn, phối hợp hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở Trung ương thực hiện các quy định của Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Điều lệ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, điều lệ của các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở Trung ương và các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước; đồng thời là cơ quan chuyên môn, nghiệp vụ về công tác Mặt trận, tổ chức chính trị - xã hội và phối hợp hướng dẫn nghiệp vụ công tác hội quần chúng.

Cơ cấu tổ chức của Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam gồm 9 ban, đơn vị tham mưu giúp việc chung và 3 đơn vị sự nghiệp. Số biên chế của Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam do cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức và vị trí việc làm của cơ quan. Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam phê duyệt vị trí việc làm của Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam.

Biên chế của Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam khi thực hiện đề án hợp nhất, sáp nhập, sắp xếp, bố trí, sử dụng số biên chế của Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ theo thực tế hiện nay, sau 5 năm phải thực hiện đúng số lượng theo quy định của cấp có thẩm quyền.

Hàng loạt các văn bản được ban hành trên đã thể hiện quyết tâm cao của Đảng ta về sắp xếp các cơ quan Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng do Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ (cấp Trung ương, cấp tỉnh và cấp xã) sau khi sáp nhập, hợp nhất theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực phục vụ Nhân dân, tiếp tục phát huy dân chủ, giữ vững vai trò nòng cốt chính trị trong hệ thống chính trị Việt Nam.

Trang Nguyễn