Tỉnh táo trước luận điệu xuyên tạc Nghị định 168 - Bài 1: Ban hành kịp thời, đúng luật

Những con số đau lòng

Những ngày đầu năm 2025, đất nước đánh dấu sự chuyển mình, thay đổi lớn trong lĩnh vực giao thông đường bộ. Đó là việc Nghị định 168/2024/NĐ-CP (Nghị định 168) của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về trật tự, an toàn giao thông trong lĩnh vực giao thông đường bộ; trừ điểm, phục hồi điểm giấy phép lái xe được Chính phủ ban hành ngày 26/12/2024, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025.

Nghị định 168 ra đời thay thế cho Nghị định 100/2019/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 123/NĐ-CP) được xem là "liều thuốc" mạnh giúp thay đổi thói quen, văn hóa tham gia giao thông của người dân Việt Nam.

Nhìn lại 5 năm qua, kể từ khi Nghị định 100/2019/NĐ-CP về việc quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt (Nghị định 100) có hiệu lực thi hành, mặc dù công tác xử lý vi phạm được thực hiện quyết liệt nhưng một bộ phận người tham gia giao thông ý thức chấp hành còn hạn chế, không ít trường hợp cố tình vi phạm, coi thường pháp luật.

Tại các đô thị lớn có mật độ người tham gia giao thông cao như: TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh… hình ảnh người điều khiển phương tiện lái xe vượt đèn đỏ, không chấp hành tín hiệu giao thông; chạy quá tốc độ, quay đầu, lùi xe, đi ngược chiều, đi vào đường cấm, lạng lách, đánh võng... phổ biến đến mức người ta xem đó như là thứ “đặc sản”. Những hành vi này thể hiện sự coi thường pháp luật, là nguyên nhân của rất nhiều vụ tai nạn giao thông (TNGT) nghiêm trọng thời gian qua.

Theo số liệu Cục Cảnh sát giao thông, Bộ Công an, chỉ riêng năm 2024 toàn quốc xảy ra 21.532 vụ tai TNGT đường bộ, làm chết 9.954 người, bị thương 16.044 người. Trong đó, có 23 vụ đặc biệt nghiêm trọng xảy ra trên đường bộ, làm chết 76 người, bị thương 17 người.

Phân tích nguyên nhân xảy ra TNGT, đại diện Cục Cảnh sát giao thông cho biết, việc không chấp hành quy tắc giao thông là nguyên nhân chính dẫn đến TNGT. Cụ thể, có 3.065 vụ TNGT do người điều khiển phương tiện đi không đúng chiều đường, phần đường, làn đường quy định làm chết 1.423 người, bị thương 2.764 người; 360 vụ TNGT do người điều khiển phương tiện không chấp hành tín hiệu đèn giao thông (vượt đèn đỏ), làm chết 122 người, bị thương 301 người; 143 vụ TNGT do phương tiện giao thông đi ngược chiều làm chết 38 người, bị thương 141 người…

Trong năm 2023, toàn quốc xảy ra 22.067 vụ tai nạn giao thông, làm chết 11.628 người, bị thương 15.292 người. 28 địa phương có số người chết do TNGT tăng so với cùng kỳ năm 2022, trong đó 12 tỉnh tăng trên 30% là Hưng Yên, Lạng Sơn, Kon Tum, Trà Vinh, Sơn La, Nam Định, Long An, Phú Thọ, Hải Phòng, Thanh Hóa, Vĩnh Phúc, Tây Ninh. có 6 tỉnh có số người chết tăng trên 80% trở lên là: Long An, Phú Thọ, Hải Phòng, Thanh Hóa, Vĩnh Phúc và Tây Ninh.

Sau khi Nghị định 168 có hiệu lực thi hành, ý thức người tham gia giao thông đã được nâng cao một cách rõ rệt - Ảnh chụp tại đường Võ Chí Công. (Ảnh: Văn Thi)

Có thể kể đến vụ TNGT nghiêm trọng do hành vi không tuân thủ quy định pháp luật khi tham gia giao thông gây ra, như vụ Trần Doãn Tùng (SN 1979, trú tại huyện Krông Pắk) điều khiển xe ô tô tải vượt trái không đúng quy định, dẫn tới hậu quả rất nghiêm trọng, xảy ra vào hồi tháng 8/2024.

Cụ thể, Trần Doãn Tùng điều khiển xe ô tô bán tải mang BKS 47C-286.03, khi đến Km 140+400 đoạn qua địa bàn thôn 12, xã Ea Tu, TP Buôn Ma Thuột, Tùng lái xe chạy với tốc độ cao vượt vạch liền trái quy định để vượt một ô tô đang lưu thông phía trước. Do Tùng vượt trái không đúng quy định, không đảm bảo an toàn nên đã tông trực diện vào chiếc xe máy trên khiến 3 nạn nhân tử vong tại chỗ, 2 phương tiện bị hư hỏng nặng.

Một dẫn chứng khác là vụ tai nạn xảy ra hồi đầu năm 2023 tại tỉnh Quảng Nam, khiến 10 người tử vong. Cụ thể, ngày 14/2/2023, xe khách 76B-006.XX chở theo 21 người từ Quảng Ngãi đi TP Đà Nẵng. Đến ngã tư giao nhau giữa đường ĐT619 và đường dẫn xuống cảng Tam Hiệp (thuộc xã Tam Hiệp, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam), xe khách 76B-006.XX va chạm với xe đầu kéo BKS 92H-004.33 khiến xe khách lật ngược. Hậu quả khiến 10 người tử vong. Bước đầu, công an xác định xe khách trong vụ tai nạn chở quá số người, chạy vượt tốc độ cho phép...

Hậu quả do tai nạn giao thông gây ra tại Việt Nam không chỉ thiệt hại về người, là những con số đau lòng như chỉ ra ở trên, theo tính toán của Tổ chức Y tế thế giới, mỗi năm ở Việt Nam, tai nạn giao thông gây thiệt hại khoảng 2,9% GDP, tương đương mỗi ngày chúng ta mất khoảng 400 tỷ đồng.

Nâng chế tài xử phạt – giải pháp căn cơ

Xuất phát từ thực tế trên và để dần định nét văn hóa giao thông người Việt, mục tiêu hướng tới giảm thiểu tối đa tai nạn giao thông, để người dân ra đường an toàn, Chính phủ đã ban hành Nghị định 168, chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025. Nghị định 168 với 4 chương và 55 điều, trong đó điều chỉnh, nâng chế tài xử phạt nhiều hành vi vi phạm giao thông lên mức cao, gấp nhiều lần so với quy định cũ.

Đơn cử như vượt đèn đỏ với người điều khiển ô tô sẽ bị xử phạt từ 18-20 triệu đồng (tăng gần 4 lần so với Nghị định 100); đi ngược chiều với người điều khiển xe máy sẽ bị phạt từ 4-6 triệu đồng (tăng hơn 3 lần so với Nghị định 100/2019/NĐ-CP)...

Để phát huy hiệu quả một cách cao nhất và tạo sự đồng thuận trong nhân dân, quá trình nghiên cứu, xây dựng Nghị định 168, Cục Cảnh sát giao thông đã tham khảo nhiều nước trên thế giới; đồng thời, có đánh giá cụ thể tình hình giao thông tại Việt Nam để từ đó tìm ra phương án phù hợp nhất, tạo được sự răn đe, phòng ngừa, tuyên truyền đến từng người dân nhằm nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật.

Đến ngày 2/8/2024, toàn văn dự thảo của Nghị định 168 đã được Bộ Công an đăng tải công khai và cho lấy ý kiến trong vòng 4 tháng. Trong thời gian này, dự thảo của nghị định nhận được sự quan tâm rất lớn từ đông đảo tầng lớp nhân dân. Rất nhiều ý kiến bày tỏ sự đồng tình, cho rằng các biện pháp mạnh tay của nghị định sẽ giúp giảm thiểu vi phạm và tai nạn giao thông. Nhiều người cho rằng quy định đã rất rõ và cụ thể cần tuyên truyền mạnh và sớm đưa vào thực thi. Tuy nhiên, cũng có số ít ý kiến băn khoăn, lo ngại về mức xử phạt cao sẽ đẩy người dân vào thế khó, cơ sở hạ tầng còn hạn chế chưa theo kịp tốc độ phát triển của xã hội…

Sau thời gian lấy ý kiến và thực tế vấn đề tai nạn giao thông những tháng cuối năm khiến việc ban hành nghị định càng trở nên cấp bách, ngày 26/12/2024, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà thay mặt Thủ tướng ký ban hành Nghị định 168 và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2025.

Theo đại diện Cục Cảnh sát giao thông, Bộ Công an, trong quá trình soạn thảo Nghị định 168, do tính chất cấp thiết liên quan đến tình hình trật tự an toàn giao thông, cơ quan có thẩm quyền đã có những cuộc họp xem xét, quyết định ban hành nghị định theo trình tự rút gọn.

"Tại điều 151 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật có quy định đối với văn bản quy phạm pháp luật được ban hành theo trình tự, thủ tục rút gọn thì có thể có hiệu lực kể từ ngày thông qua hoặc ký ban hành. Bởi thế mà việc ban hành nghị định là kịp thời nhưng vẫn hoàn toàn đúng quy định của pháp luật", Cục Cảnh sát giao thông khẳng định.

Trước khi lấy ý kiến dự thảo và tới khi Nghị định 168 được Chính phủ ban hành, tại nhiều hội nghị, hội thảo, nhiều chuyên gia đã đánh giá, việc nâng chế tài xử phạt là giải pháp căn cơ trong xử lý vi phạm giao thông, từ đó nâng cao ý thức người tham gia giao thông, dần định nét văn hóa, giúp giảm thiểu tôi đa tai nạn và hậu quả do tai nạn giao thông gây ra.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, Luật sư Đặng Văn Cường (Đoàn luật sư Hà Nội) cho biết, trước đây chế tài hành chính được áp dụng, xử lý theo Nghị định 100/2019/NĐ-CP, sửa đổi bởi Nghị định 123/NĐ-CP. Tuy nhiên, tổng kết thực tiễn áp dụng các nghị định này cho thấy có nhiều hành vi vi phạm pháp luật giao thông ở mức nghiêm trọng diễn ra thường xuyên.

Theo Luật sư Đặng Văn Cường, các hành vi vượt đèn đỏ, không chấp hành đèn tín hiệu; không chấp hành hiệu lệnh của người điều khiển giao thông, chèn ép nhau trên đường; vi phạm về nồng độ cồn; mở cửa xe không đảm bảo an toàn diễn ra khá phổ biến gây nguy cơ mất an toàn.

Thực tế đã có nhiều vụ tai nạn giao thông thảm khốc xảy ra từ những hành vi vi phạm nêu trên… Điều đáng chú ý những hành vi vi phạm pháp luật này hầu hết là những hành vi có lỗi cố ý. Nhiều người đã bị phát hiện, bị xử lý nhưng tình trạng vi phạm vẫn diễn ra rất nhiều, hành vi vi phạm diễn biến phức tạp.

"Bởi vậy nếu chỉ trông chờ vào các giải pháp tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật, giáo dục ý thức chấp hành pháp luật bằng hình thức tuyên truyền sẽ không đạt hiệu quả tích cực. Cần áp dụng đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó, có tăng mức chế tài xử lý", Luật sư Đặng Văn Cường đánh giá; đồng thời cho biết, ngay ở những ngày đầu tiên khi Nghị định 168 được thực thi, nhiều người đã tỏ ra hốt hoảng với mức phạt vi phạm bằng cả tháng lương. Thế nhưng, sau khi bị xử phạt, giải thích thì hầu hết người vi phạm đều tâm phục khẩu phục.

Đơn cử như trường hợp của anh M.T.T (sinh năm 1995, huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang). Ngày 1/1, anh M.T.T bị lực lượng chức năng dừng xe, lập biên bản xử phạt hành vi vi phạm không chấp hành hiệu lệnh của đèn tín hiệu giao thông vì lái xe vượt đèn đỏ. Sau khi được thông báo, theo Nghị định 168, với lỗi này sẽ bị xử phạt 5 triệu đồng, anh T đã rất hốt hoảng phân trần rằng: "Lương của tôi mỗi tháng chỉ được 6 đến 7 triệu đồng, bây giờ phạt tới 5 triệu như này tôi lấy đâu ra tiền nộp”.

Thế nhưng sau đó anh T. cũng đã nhìn nhận ra vấn đề và nghiêm túc rút kinh nghiệm. “Đúng là vượt vài giây đèn đỏ, nhanh hơn đâu chẳng thấy, giờ mất thêm thời gian và mất tiền. Sau lần này, tôi sẽ nghiêm túc tuân thủ luật giao thông” – anh T. chia sẻ.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Nguyễn Công Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Ô tô Việt Nam cho rằng: Nghị định 168 được Chính phủ ban hành và áp dụng từ ngày 1/1/2025, kế thừa những điểm mạnh của các quy định pháp luật hiện hành, đồng thời cải tiến và bổ sung để đáp ứng yêu cầu thực tế.

Cụ thể, Nghị định 168 duy trì và mở rộng các quy định cụ thể từ các nghị định trước đây (như Nghị định 100), đảm bảo tính minh bạch và dễ hiểu cho người dân và doanh nghiệp. Nghị định tiếp tục đặt mục tiêu giảm thiểu vi phạm và tai nạn giao thông thông qua việc áp dụng các mức phạt nghiêm khắc đối với các hành vi nguy hiểm như: Vượt đèn đỏ, đi ngược chiều, sử dụng rượu bia khi lái xe.

Theo ông Nguyễn Công Hùng, nghị định đã thúc đẩy người dân tuân thủ nghiêm ngặt luật lệ giao thông nhờ vào các biện pháp tuyên truyền, kết hợp với việc xử phạt nghiêm minh. Cập nhật các điều khoản phù hợp với tình hình giao thông và xã hội hiện nay, đồng thời bổ sung các quy định về xử lý vi phạm liên quan đến phương tiện mới như xe điện, xe công nghệ.

Nghị định xây dựng một khung pháp lý nhất quán, đồng bộ với các văn bản khác, tạo thuận lợi cho lực lượng chức năng trong việc triển khai và giám sát. Các khoản phạt từ vi phạm giao thông được đưa vào ngân sách nhà nước, góp phần tài trợ cho các dự án nâng cấp hạ tầng giao thông…

"Rõ ràng Nghị định 168 ra đời kịp thời, trong sự đồng thuận của đông đảo tầng lớp nhân dân, đúng quy định của pháp luật… khiến chúng ta có quyền hy vọng vào những hiệu quả sẽ đến tức thì. Và thực tế đang là minh chứng cho điều đó", ông Nguyễn Công Hùng khẳng định.

Nhóm PV