Tình bạn và bi kịch số phận trong 'Của Chuột và Người'

"Của Chuột và Người" (tựa gốc: "Of Mice and Men") là một trong những tác phẩm nổi bật nhất của nhà văn Mỹ John Steinbeck, được xuất bản lần đầu năm 1937. Tác phẩm này đã góp phần khẳng định vị thế của Steinbeck trong nền văn học Mỹ và thế giới.

Tiểu thuyết lấy bối cảnh nước Mỹ trong thời kỳ Đại suy thoái kinh tế những năm 1930, khi hàng triệu người mất việc làm và phải di cư tìm kiếm cơ hội mới. Trong bối cảnh đó, những người lao động nghèo khổ phải đối mặt với sự bấp bênh, cô đơn và mơ ước về một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Tác phẩm "Của chuột và người". Ảnh: Hoàng Mai.

Câu chuyện xoay quanh hai nhân vật chính: George Milton và Lennie Small. George là một người đàn ông nhỏ bé nhưng thông minh và nhanh nhẹn, trong khi Lennie, dù có thân hình to lớn và sức mạnh phi thường, lại bị thiểu năng trí tuệ. Họ cùng nhau lang thang khắp các trang trại ở California để tìm kiếm việc làm, với hy vọng một ngày nào đó sẽ tích góp đủ tiền mua một mảnh đất nhỏ và sống cuộc sống tự do.

Tuy nhiên, bản tính ngây ngô và sức mạnh không kiểm soát được của Lennie thường xuyên gây ra rắc rối. Tại một trang trại mới, Lennie vô tình gây ra cái chết cho vợ của Curley, con trai chủ trang trại. Biết rằng Lennie sẽ không thoát khỏi sự trừng phạt tàn khốc, George buộc phải đưa ra quyết định đau lòng: tự tay kết liễu cuộc đời Lennie để anh không phải chịu đau đớn từ đám đông phẫn nộ.

Steinbeck đã khéo léo lồng ghép nhiều chủ đề quan trọng trong tác phẩm. Đó là Giấc mơ và hiện thực: Giấc mơ về một mảnh đất riêng tượng trưng cho khát khao tự do và ổn định của những người lao động nghèo. Tuy nhiên, thực tế khắc nghiệt thường khiến những giấc mơ này tan vỡ.

Tình bạn và sự cô đơn: Mối quan hệ giữa George và Lennie thể hiện tình bạn chân thành trong một thế giới đầy cô đơn và lạnh lùng. Sự gắn bó của họ là điểm sáng trong cuộc sống khắc nghiệt, nhưng cũng nhấn mạnh sự cô lập của những người lao động di cư.

Số phận và bi kịch: Tác phẩm cho thấy sự bất lực của con người trước số phận. Dù cố gắng thế nào, họ vẫn không thể thoát khỏi những bi kịch do hoàn cảnh và bản chất con người gây ra.

Trong đó, tác phẩm là bài ca đầy cảm động về tình bạn giữa một thế giới khắc nghiệt, nơi sự cô đơn và tuyệt vọng dường như là số phận chung. Steinbeck đã khéo léo xây dựng giá trị cốt lõi của tác phẩm xoay quanh chủ đề tình bạn, làm bật lên ý nghĩa nhân văn sâu sắc giữa những biến động xã hội và bi kịch cá nhân.

Trong bối cảnh mà phần lớn các nhân vật đều bị cô lập, xa cách bởi hoàn cảnh hay tính cách, tình bạn giữa George và Lennie trở thành điểm sáng đặc biệt. George và Lennie không đơn thuần là hai người đồng hành trên con đường mưu sinh, mà là sự gắn kết hiếm hoi giữa hai cá thể lạc lõng trong một thế giới vốn đầy rẫy sự cạnh tranh và nghi kỵ.

Lennie, dù mang sức mạnh vượt trội, lại hoàn toàn phụ thuộc vào George cả về ý chí lẫn nhận thức. Ngược lại, George dù nhiều lần tỏ ra bực dọc vì trách nhiệm nặng nề với Lennie, nhưng không thể phủ nhận rằng Lennie chính là động lực và niềm an ủi duy nhất giúp anh không bị nhấn chìm bởi sự cô độc. Mối quan hệ này, qua ngòi bút của Steinbeck, không chỉ đơn thuần là sự giúp đỡ lẫn nhau mà còn là biểu tượng cho hy vọng và lòng nhân ái giữa một thế giới lạnh lùng.

Điểm đặc biệt trong cách Steinbeck miêu tả tình bạn giữa George và Lennie nằm ở chỗ, mối quan hệ này không hoàn hảo mà đầy mâu thuẫn và khó khăn. George vừa là người bảo vệ Lennie, vừa là người phải chịu trách nhiệm cho những rắc rối mà Lennie gây ra. Tuy nhiên, dù phải đối mặt với vô vàn thử thách, George vẫn không rời bỏ Lennie. Điều này phản ánh sâu sắc giá trị của sự hy sinh và lòng trung thành trong tình bạn.

Bi kịch cao trào của tác phẩm là khi George buộc phải kết liễu mạng sống của Lennie. Hành động này không phải là sự phản bội mà là một minh chứng sâu sắc cho tình yêu thương và trách nhiệm. George không muốn Lennie phải chịu đau đớn từ sự trừng phạt của đám đông giận dữ. Cái chết của Lennie khép lại giấc mơ chung của họ, đồng thời khẳng định một sự thật nghiệt ngã: đôi khi, ngay cả tình bạn chân thành nhất cũng không thể chiến thắng được sự tàn nhẫn của số phận.

Steinbeck sử dụng ngôn ngữ giản dị, trực tiếp nhưng đầy sức mạnh biểu cảm. Ông miêu tả chi tiết cảnh quan và tâm lý nhân vật, tạo nên bức tranh sống động về cuộc sống của những người lao động trong thời kỳ khó khăn. Đối thoại trong tác phẩm được xây dựng tự nhiên, phản ánh chân thực ngôn ngữ và suy nghĩ của tầng lớp lao động.

"Của Chuột và Người" được coi là một trong những tác phẩm kinh điển của văn học Mỹ, phản ánh sâu sắc hiện thực xã hội và tâm lý con người. Tác phẩm đã được chuyển thể thành nhiều hình thức nghệ thuật khác nhau, bao gồm sân khấu, điện ảnh và truyền hình, chứng tỏ sức ảnh hưởng mạnh mẽ và bền vững của nó.

"Của Chuột và Người" không chỉ là câu chuyện về tình bạn và giấc mơ, mà còn là bức tranh chân thực về cuộc sống khắc nghiệt của những người lao động trong thời kỳ Đại suy thoái. Tác phẩm nhắc nhở chúng ta về sự mong manh của giấc mơ và số phận con người, đồng thời khơi gợi lòng trắc ẩn và thấu hiểu đối với những số phận kém may mắn trong xã hội.

Hoàng Mai