Tìm biện pháp giúp sách đạt giải được xuất bản với số lượng lớn

Giải thưởng Sách Quốc gia do Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông, Hội Xuất bản Việt Nam tổ chức. Lễ trao Giải thưởng Sách quốc gia lần thứ 6 (năm 2023) được tổ chức ngày 29/12/2023 tại Nhà hát Lớn (Hà Nội).

Trước thềm lễ trao giải, VietNamNet có cuộc trao đổi với ông Đỗ Quang Dũng - Phó chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, Ủy viên Thường trực Hội đồng Giải thưởng Sách quốc gia.

Ông Đỗ Quang Dũng - Phó chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, Ủy viên Thường trực Hội đồng Giải thưởng Sách quốc gia.

- Ông đánh giá thế nào về chất lượng sách các đơn vị gửi tham gia Giải thưởng Sách quốc gia 2023?

Năm nay, các NXB đã lĩnh hội một cách rõ hơn về yêu cầu, quy chế khi tham gia vì đã quen qua 5 lần Giải thưởng Sách quốc gia được tổ chức. Nhìn chung tỷ lệ sách năm nay chất lượng cao hơn năm ngoái, các sách in cũng có hình thức tốt hơn.

Kết cấu giải cho thấy, sách năm nay đạt giải cao không nhiều nhưng tỷ lệ ủng hộ hội đồng chấm giải đạt gần như 100%, không bàn cãi nhiều.

Phần lớn các cuốn sách tham dự giải nộp lưu chiểu đúng quy định. Tuy nhiên vẫn còn 26 cuốn nộp lưu chiểu không đúng thời hạn, nhưng số sách này vẫn thấp hơn so với các mùa giải trước.

Chúng tôi hy vọng đến phút chót sẽ không phát sinh vấn đề gì vì đã làm rất kỹ từ khâu chuẩn bị, NXB cho đến Cục Xuất bản, In và Phát hành rồi tới cấp hội đồng.

- Trong quá trình chấm giải, hội đồng phải nâng lên đặt xuống cuốn sách nào và có mâu thuẫn gay gắt để đưa cuốn này vào, bỏ cuốn kia ra hay không, thưa ông?

Quá trình chấm tất nhiên không thể tránh khỏi tranh cãi. Hơn 70 nhà khoa học đầu ngành quan tâm đến vấn đề làm sách ở cả hai miền Nam Bắc được mời tham gia chấm giải. Các thành viên hội đồng làm việc công tâm, nhiệt tình, trách nhiệm cao và thẳng thắn trao đổi, tranh luận.

Như sách mảng khoa học kỹ thuật, có những cuốn dự kiến ban đầu là giải B, có người lại phản biện là sách hay và đề nghị giải A. Nhưng ra đến hội đồng chung khảo, sau khi cân nhắc ý kiến mới thấy rằng nên hạ xuống giải B. Song bên phản biện độc lập phát hiện cuốn này có một số nội dung “hơi hơi” mang tính giáo trình, chúng tôi liền lập tức hạ xuống Giải C, mặc dù cuốn sách ấy từng được xuất bản đến 6 lần, toàn giáo sư đầu ngành về y học viết.

Thậm chí, có những cuốn khi được đưa ra tranh luận sôi nổi, bản thân nhà xuất bản cũng lăn tăn và khi chúng tôi gọi điện trao đổi họ đề nghị xin rút. Trong các cuốn được giải A năm nay, ý kiến của hội đồng sơ khảo, chung khảo và nhà phản biện độc lập là rất thống nhất.

- Hội đồng chấm Giải thưởng Sách quốc gia năm nay gặp khó khăn gì, thưa ông?

Nhìn tổng thể, công tác tổ chức triển khai chấm giải đã thể hiện đúng quy trình, điều lệ và quy chế giải thưởng, đảm bảo triển khai chấm chặt chẽ, hiệu quả và tất cả các bộ sách, cuốn sách đều có vạch xét, đánh giá theo quy định. Thành viên hội đồng chấm làm việc nhiệt tình, trách nhiệm, nghiêm túc, khách quan.

Bên cạnh những kết quả đạt được, do còn khó khăn, hạn chế về mặt thời gian nên vẫn còn 16 NXB không gửi sách tham dự. Thời gian chấm giải bị rút ngắn, thành viên hội đồng mặc dù đảm bảo về mặt chấm công tâm nhưng chịu sức ép của thời gian nên chúng tôi phải “chạy đôn chạy đáo” để thúc ép họ.

Có những cuốn sách đạt giải cao, chúng tôi vẫn băn khoăn trong việc tìm biện pháp giúp sách đạt giải được xuất bản với số lượng lớn. Vấn đề này tồn đọng đã lâu nhưng đến nay chúng tôi vẫn chưa tìm ra cách giải quyết.

Tuy còn nhiều khó khăn nhưng tới giờ phút này, tất cả các thành viên trong hội đồng chấm giải cũng chưa nhận được thù lao, cũng không ai hỏi chuyện tiền nong. Tất cả vì mục tiêu tìm được cuốn sách hay để vinh danh, lan tỏa tới bạn đọc.

- Về Giải thưởng Sách quốc gia, ông thấy cần thay đổi một quy chế nào để phù hợp cho những mùa giải tiếp theo?

Tôi muốn có những quy chế cụ thể hơn, nhất là sách dịch. Trước đây chỉ có quy chế chung về sách, đối với sách dịch mới chỉ yêu cầu là nói theo đúng đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước. Điều đó rất cần nhưng chưa mở ra được cái mới.

Về mảng sách dịch, năm nay tôi có đề xuất cho phép “mở” hơn. Ví dụ như đưa những cái mới, mang tính chất nghiên cứu, tìm ra được những nội khoa học hơn, giúp nhà hoạch định chính sách kể cả lãnh đạo Đảng và Nhà nước tham khảo.

Với sách cho thiếu nhi, tôi muốn làm một điều gì đó để khuyến khích các cháu đọc. Bởi văn hóa đọc trước hết xuất phát từ thiếu nhi.

Một việc khác khiến tôi băn khoăn và hiện đang trao đổi với BTC là trong năm tới, ngoài các giải thưởng sách về mặt nội dung, tôi cũng đề nghị các sách được phát hành với số lượng lớn cũng xứng đáng được trao giải. Vì điều đó sẽ gây ra hiệu ứng trong xã hội khiến người đọc quan tâm và thích thú.