Tiểu thuyết viết trước khi Hitler lên nắm quyền gây sốt tại Đức

Tiểu thuyết "Abschied"

Một bản thảo tiểu thuyết chưa từng được biết đến của Sebastian Haffner, một trong những nhà báo hậu Thế chiến II có ảnh hưởng nhất châu Âu, đã được các con ông phát hiện trong ngăn bàn làm việc và cho xuất bản tại Đức, hơn 90 năm sau khi nó được viết.

Cuốn sách lấy bối cảnh những ngày cuối cùng của Cộng hòa Weimar, thời kỳ chuyển giao đầy bất ổn trước khi Đức Quốc xã lên nắm quyền.

Ngay khi ra mắt đầu tháng này, Abschied đã vươn lên dẫn đầu danh sách sách bán chạy nhất tại Đức do tạp chí Spiegel công bố. Tác phẩm nhanh chóng nhận được sự quan tâm đặc biệt từ công chúng và giới phê bình văn học tại Đức.

Nhà báo Sebastian Haffner, sinh năm 1907, từng chạy trốn khỏi Berlin cùng vị hôn thê người Do Thái vào năm 1938. Hai năm sau, ông gây tiếng vang với tác phẩm Đức Quốc xã: Jekyll và Hyde, được đánh giá là một trong những phân tích sâu sắc đầu tiên về chủ nghĩa quốc xã.

Thủ tướng Anh khi đó, ông Winston Churchill, thậm chí được cho là đã yêu cầu các thành viên nội các của mình đọc cuốn sách này để hiểu rõ hơn về mối đe dọa từ chế độ Hitler.

Không lâu trước khi biến cố lịch sử xảy ra, ông Haffner đã viết Abschied (tạm dịch: Lời chia tay) chỉ trong vài tuần vào tháng 10 và 11.1932, khi ông mới 24 tuổi, thời điểm Hitler sắp lên nắm quyền. Tuy nhiên, những nỗ lực xuất bản ban đầu không thành công, bản thảo nhanh chóng rơi vào quên lãng suốt gần một thế kỷ.

Sau khi sang Anh, ông Haffner đổi tên thành Sebastian Haffner để bảo vệ gia đình còn ở lại Đức. Tại London, ông tiếp tục theo đuổi sự nghiệp báo chí với vai trò phóng viên cho tờ The Observer.

Tại đây, ông nhanh chóng được công nhận là một trong những cây bút chính trị xuất sắc, chuyên phân tích về chủ nghĩa quốc xã và những điều kiện dẫn đến sự trỗi dậy của Hitler.

Năm 1954, ông trở lại Berlin làm phóng viên cho The Observer, trước khi trở thành cây bút kỳ cựu của tạp chí thời sự Stern.

Nhà báo Sebastian Haffner

Con trai ông, Oliver Pretzel, hiện 86 tuổi, cho biết gia đình từng do dự suốt nhiều năm sau khi ông Haffner qua đời tại Berlin vào năm 1999 về việc có nên công bố bản thảo hay không.

Theo ông, cả gia đình từng e ngại rằng tác phẩm – vốn là một câu chuyện tình yêu – có thể bị coi là quá nhẹ so với tầm vóc của ông Haffner, người đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng công chúng với tư cách một nhà bình luận chính trị sắc sảo và có ảnh hưởng lớn.

Trong một cuộc phỏng vấn với Süddeutsche Zeitung, ông Oliver Pretzel chia sẻ: “Chị tôi ban đầu không nghĩ cuốn tiểu thuyết này hay lắm, và tôi cũng đồng tình. Nhưng khi bắt tay vào dịch sang tiếng Anh, tôi mới thực sự nhận ra sự tinh tế trong cấu trúc và cách thể hiện của nó.”

Giới phê bình tại Đức ca ngợi Abschied là “một cơn gió văn chương”, “một tác phẩm có nhịp điệu nhẹ nhàng, sống động” và “một cuốn sách đẹp đẽ, chứa đựng sự lấp lánh của tuổi trẻ cùng tác động cảm xúc mạnh mẽ.”

Tác phẩm xoay quanh Raimund, một luật sư tập sự, và Teddy, người yêu của anh, trong những ngày cuối cùng của chuyến lưu trú hai tuần tại Paris trước khi Raimund phải trở về Berlin trong tâm trạng bất ổn.

Những đối thoại và dòng suy nghĩ của nhân vật phản ánh tâm lý lo âu, dự cảm đen tối về tương lai của nước Đức đang bước vào thời kỳ đen tối.

Nhân vật Teddy trong tiểu thuyết được cho là lấy cảm hứng từ Gertrude Joseph, một phụ nữ Do Thái đến từ Vienna mà Haffner từng yêu thương.

Dù cả hai sau đó sống ở Thụy Điển, Haffner và Joseph vẫn duy trì liên lạc suốt đời. Khi bà qua đời, hơn hai mươi bức thư ông gửi cho bà đã được tìm thấy trong tay bà, như minh chứng cho mối quan hệ bền chặt và đầy cảm xúc giữa họ.

Nhà phê bình Marie Schmidt nhận định trên tờ Süddeutsche Zeitung: "Abschied là một tiểu thuyết sáng suốt đến kinh ngạc, phản ánh nhận thức lịch sử sâu sắc – điều đã từng làm say đắm độc giả trong tác phẩm Lịch sử của một người Đức của Haffner.”

Trong lời kết của Abschied, nhà phê bình Volker Weidermann nhấn mạnh: “Tác phẩm này hoàn thiện bức tranh lịch sử mà Haffner đã dựng nên trong các công trình trước đó. Nó mô tả nguồn gốc của nỗi đau, sự mất mát của một nước Đức từng có lòng khoan dung, tinh thần quốc tế và tính nhân đạo.”

N. THANH