Tiểu thương chờ lời đáp cho bài toán hóa đơn điện tử

Những “tiếng lòng” của các tiểu thương liên quan đến hóa đơn điện tử không chỉ là nỗi niềm cá nhân. Nó phản ánh một vướng mắc lớn trong chính sách, khi yêu cầu của ngành thuế và quản lý thị trường chưa “chung một nhịp đập”. Và đã đến lúc cần một lời giải toàn diện.

Dạo gần đây, việc áp dụng hóa đơn điện tử (HĐĐT) tại các chợ truyền thống đang trở thành một vấn đề đáng để suy ngẫm. Đây không chỉ là câu chuyện về công nghệ hay thuế, mà là về sự giao thoa giữa một chủ trương đúng đắn nhưng chưa thực sự khớp với thực tiễn kinh doanh muôn màu của đời sống.

Hãy đến chợ An Đông (TP.HCM) những ngày này để cảm nhận rõ hơn nhịp đập của sự chuyển đổi HĐĐT. Ở đó có những tiểu thương đã dành cả đời mình để vun đắp cho sạp hàng nhỏ. Như bà Nguyễn Thái Trang, với 32 năm kinh nghiệm, luôn ý thức sâu sắc trách nhiệm của mình. Bà không ngần ngại với mức thuế 1,5%, sẵn sàng đi đầu tuân thủ. Nhưng sự sẵn sàng ấy đi cùng một suất đầu tư không nhỏ, gần 50 triệu đồng cho đủ bộ thiết bị, từ laptop đến máy in, máy quét... Con số này khác xa với hình dung ban đầu rằng chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh là đủ.

Gần đó, bà Trần Thị Thu Thùy, người có gần 40 năm gắn bó với khu chợ để nuôi sống gia đình, lại mang một nỗi băn khoăn khác. Sau dịch, kinh doanh khó khăn, doanh thu của bà chưa tới 1 tỉ đồng/năm. Về lý thuyết, bà không thuộc đối tượng bắt buộc dùng HĐĐT theo Nghị định 70/2025. Ấy vậy mà trong sự lúng túng giữa các luồng thông tin, bà vẫn được khuyên nên mua phần mềm để tránh bị phạt. Nhiều tiểu thương khác cũng đã bỏ ra 2-3 triệu đồng mua phần mềm rồi để đó, bởi họ “không dám dùng, không biết dùng”.

Những câu chuyện ấy không phải là lời phàn nàn. Đó là những tín hiệu chân thực từ cuộc sống, cho thấy con đường đưa chính sách vào thực tiễn vẫn còn những điểm gập ghềnh cần được thông suốt.

Các đại biểu, tiểu thương trao đổi với ông Nguyễn Tiến Dũng, Phó Trưởng Thuế TP.HCM (phải) các nội dung liên quan đến hóa đơn điện tử tại Tọa đàm “Tháo gỡ vướng mắc HĐĐT, hướng tới 2 triệu doanh nghiệp” do báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức hôm 20-8. Ảnh: THUẬN VĂN

Chủ trương áp dụng HĐĐT là một bước tiến mang tính cách mạng, là xương sống cho một nền kinh tế minh bạch. Tuy nhiên, “điểm nghẽn” lớn nhất hiện nay nằm ở sự thiếu đồng bộ trong yêu cầu quản lý giữa hai ngành then chốt là tài chính và công thương.

Trong khi cơ quan thuế tập trung vào doanh thu bán hàng (đầu ra) thì quản lý thị trường lại yêu cầu chứng minh nguồn gốc hàng hóa (đầu vào). Hai yêu cầu hợp lý này lại đang vận hành trên hai “đường ray” riêng biệt, dồn gánh nặng lên vai người kinh doanh. Họ phải loay hoay đáp ứng yêu cầu của cả hai phía. Như bà Trang chia sẻ, nỗi băn khoăn của tiểu thương “về đầu vào còn hơn là đầu ra”.

Thêm vào đó, quy trình HĐĐT hiện tại chưa thực sự tương thích với đặc thù kinh doanh “bán gối đầu”, bao đổi trả của các chợ sỉ. Việc phải xuất hóa đơn và nộp thuế ngay cả khi chưa thu được tiền tạo áp lực lớn lên dòng vốn. Đặc biệt, khi khách hàng là hộ kinh doanh nhỏ lẻ không dùng HĐĐT, họ không thể xuất hóa đơn trả hàng khiến bên bán sỉ không được khấu trừ thuế. Sự phức tạp này buộc họ phải thuê kế toán, tăng thêm gánh nặng chi phí cho sạp hàng vốn nhỏ hẹp.

Những khó khăn nêu trên không phải là ngõ cụt, mà chính là cơ sở để tìm kiếm một lời giải căn cơ. Thay vì để mỗi tiểu thương tự xoay xở, đã đến lúc Nhà nước đóng vai trò “nhạc trưởng”, kiến tạo một môi trường tuân thủ thuận lợi nhất.

Tại tọa đàm “Tháo gỡ vướng mắc HĐĐT, hướng tới 2 triệu doanh nghiệp” do báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức ngày 20-8, các chuyên gia đã đề xuất về một “gói giải pháp toàn diện” cho hộ kinh doanh. Ý tưởng cốt lõi là tích hợp cả việc quản lý đầu vào và đầu ra trên cùng hệ thống duy nhất. Một giải pháp như vậy không chỉ giúp tiểu thương dễ thở hơn, mà còn giúp hai cơ quan quản lý là thuế và quản lý thị trường có được dữ liệu liên thông để phục vụ công tác quản lý.

Tuy nhiên, công nghệ chỉ là một phần. Gói giải pháp này cần được nâng tầm thành chiến lược chính sách đồng bộ, đòi hỏi một hành lang pháp lý chung, lý tưởng nhất là thông tư liên tịch giữa Bộ Tài chính và Bộ Công Thương. Cùng với đó là các lộ trình triển khai phù hợp với từng quy mô kinh doanh và chương trình hỗ trợ thiết thực như video hướng dẫn ngắn gọn hay chính sách giảm bớt gánh nặng chi phí chuyển đổi ban đầu.

Giải quyết được bài toán này không chỉ gỡ khó cho hàng triệu hộ kinh doanh, mà còn là một bước tiến lớn trong tư duy kiến tạo chính sách - nơi Nhà nước, doanh nghiệp và người dân thực sự đồng hành trên con đường số hóa, minh bạch hóa nền kinh tế. Đó là con đường duy nhất để một chủ trương đúng đắn thực sự đi vào cuộc sống và phát huy trọn vẹn giá trị của nó.

QUANG HUY