Tiêu điểm trong ngày: Cảnh báo đỏ

Trời nắng gay gắt tại Paris, Pháp ngày 21/6/2025. Ảnh: AA/TTXVN

Các quốc gia Nam Âu như Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Pháp và Italy đang là tâm điểm của đợt nắng nóng lịch sử. Tại Bồ Đào Nha, nhà chức trách ban hành cảnh báo đỏ ở 7/18 tỉnh. Thị trấn Mora, gần Lisbon, chạm mốc 46,6 độ C – mức cao nhất từng ghi nhận trong tháng 6. Tây Ban Nha chứng kiến nền nhiệt tại El Granado lên tới 46 độ C, có thể lập kỷ lục quốc gia. Cơ quan khí tượng AEMET cho biết gần 2/3 thị trấn nước này đang nằm trong diện cảnh báo sức khỏe, với hơn 800 địa phương ở mức nguy hiểm nhất.

Tại Pháp, 16 tỉnh đã được đưa vào tình trạng báo động đỏ – mức cảnh báo cao nhất, trong khi 68 tỉnh ở mức cam. Hơn 1.900 trường học phải đóng cửa hoàn toàn hoặc một phần. Tháp Eiffel thậm chí tạm dừng đón khách do lo ngại kết cấu kim loại bị ảnh hưởng nhiệt độ cao.

Italy cũng không ngoại lệ. Chính quyền đã nâng cảnh báo đỏ tại 21 thành phố lớn, bao gồm Rome, Milan và Palermo. Sau vụ một công nhân xây dựng tử vong do sốc nhiệt ở Bologna, nhiều khu vực như Liguria và Sicily đã áp dụng lệnh cấm lao động ngoài trời vào giờ trưa.

Đợt nắng nóng không chỉ dừng lại ở Nam Âu mà còn lan lên miền Trung và Bắc châu Âu. Tại Anh, tháng 6 năm nay được ghi nhận là nóng nhất kể từ năm 1884. Chính phủ phải kích hoạt cảnh báo hổ phách – mức cao thứ hai trong thang cảnh báo 3 cấp độ. Đức cũng phát cảnh báo nhiệt cho nhiều khu vực như Düsseldorf và Stuttgart.

Bỉ chứng kiến sự gián đoạn giao thông lớn khi 20 tuyến tàu bị hủy do lo ngại đường ray giãn nở. Ở Thổ Nhĩ Kỳ, hơn 50.000 người phải sơ tán do cháy rừng tại các tỉnh ven biển phía Tây và Tây Nam. Hy Lạp cảnh báo tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng do cháy rừng gần Athens. Đảo Chios mất hơn 6.000 ha rừng chỉ sau một vụ cháy lớn.

Các chuyên gia khí hậu khẳng định: đây không còn là sự kiện đơn lẻ mà là hệ quả rõ rệt của biến đổi khí hậu do con người gây ra. Theo Dịch vụ Biến đổi khí hậu Copernicus, châu Âu là lục địa ấm lên nhanh nhất thế giới, với tốc độ gấp đôi mức trung bình toàn cầu kể từ thập niên 80 của thế kỷ trước. Copernicus dự báo tháng 6 vừa qua có thể là một trong 5 tháng 6 nóng nhất từng được ghi nhận.

Một yếu tố làm trầm trọng thêm tình hình là sóng nhiệt biển tại Địa Trung Hải, với nhiệt độ mặt biển cao hơn trung bình tới 9 độ C. Điều này khiến độ ẩm tăng mạnh, nhiệt độ ban đêm không giảm, tạo ra vòng lặp khuếch đại sóng nhiệt trên đất liền. Cùng với khối khí nóng từ Bắc Phi, một “vòm nhiệt” đã hình thành, bao phủ gần như toàn bộ khu vực.

Theo bà Clare Nullis – người phát ngôn Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), những kiểu thời tiết cực đoan như vậy thường chỉ xuất hiện vào tháng 7 hoặc 8, nhưng nay đã đến sớm hơn và dữ dội hơn. Chuyên gia Samantha Burgess (Trung tâm Dự báo thời tiết trung hạn châu Âu) cho biết: “Nhiệt độ quan sát được gần đây thường là nhiệt độ của tháng 7–8, chỉ xảy ra vài lần mỗi mùa Hè”.

Từ Seville, nơi nhiệt độ chạm ngưỡng 42 độ C, Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres đã phát đi thông điệp mạnh mẽ: “Nắng nóng cực đoan không còn là điều bất thường mà đã trở thành trạng thái bình thường mới”. Người đứng đầu LHQ nhấn mạnh Trái Đất đang nóng hơn và tình hình đang trở nên nguy cấp hơn.

Cơ quan khí tượng LHQ gọi nắng nóng là “kẻ giết người thầm lặng”, đồng thời cảnh báo nguy cơ gia tăng thương vong nếu không có các biện pháp ứng phó khẩn cấp. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ước tính, mỗi năm châu Âu có hơn 175.000 người tử vong do nắng nóng. Riêng trong đợt nắng nóng lần này, chuyên gia Pierre Masselot từ Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London (Anh) dự báo có thể có hơn 4.500 ca tử vong chỉ trong 3 ngày đầu tháng 7, đặc biệt tại Italy, Croatia, Slovenia và Luxembourg.

Điều đáng lo ngại là phần lớn các quốc gia châu Âu vẫn chưa có đủ năng lực ứng phó với nguy cơ sóng nhiệt ngày càng nghiêm trọng. Theo WHO, chỉ 21 trong số 57 quốc gia thuộc khu vực châu Âu có kế hoạch hành động quốc gia về ứng phó sóng nhiệt. Trong đó, mới chỉ có 14 quốc gia EU triển khai đầy đủ các biện pháp cảnh báo, chăm sóc y tế và quy hoạch đô thị nhằm giảm thiểu rủi ro. Nhiều nước vẫn thiếu hệ thống làm mát cộng đồng, kế hoạch ứng phó khẩn cấp hoặc chiến dịch tuyên truyền về nguy cơ sốc nhiệt cho người dân.

Trước thực trạng này, WHO nhấn mạnh sự cần thiết của các giải pháp toàn diện. Các nước được khuyến nghị phát triển trung tâm làm mát cộng đồng, tăng cường cảnh báo sớm, cải thiện quy hoạch đô thị để giảm hiệu ứng đảo nhiệt, đào tạo nhân viên y tế và triển khai chiến dịch truyền thông rộng rãi.

Bà Marisol Yglesias Gonzalez – chuyên gia WHO tại Bonn (Đức) – khẳng định: “Nhiều ca tử vong do nắng nóng là hoàn toàn có thể phòng tránh được”. WHO dự kiến sẽ ban hành hướng dẫn mới, tập trung vào các chiến lược “làm mát lấy con người làm trung tâm” ở cấp đô thị và khu vực.

Đợt nắng nóng đầu mùa Hè năm nay ở châu Âu thực sự là tín hiệu "cảnh báo đỏ" khẩn cấp phơi bày một thực trạng không thể né tránh: khí hậu đang biến đổi nhanh chóng và những hiện tượng thời tiết cực đoan như thế này sẽ còn tiếp diễn với cường độ và tần suất lớn hơn. Hậu quả của biến đổi khí hậu đang hiện hữu rõ ràng, điều còn lại là hành động khẩn cấp và quyết liệt nhằm hạn chế tác động và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Phan An (TTXVN)