Tiêu chảy cấp và mạn tính

Minh họa/INT

Tùy thời gian diễn biến của bệnh, tiêu chảy chia thành hai nhóm cấp và mạn tính và cần có cách xử trí phù hợp.

Để xác định có thực sự là bị tiêu chảy hay không, các nhà chuyên môn đã đưa ra “định nghĩa” này: Người mắc bệnh tiêu chảy là người đại tiện phân lỏng quá 3 lần hoặc lượng phân nhiều hơn 200 gram trong vòng 24 giờ.

Tiêu chảy là một thuật ngữ dùng chung. Các nhà chuyên môn sau khi hỏi bệnh, thăm khám và làm các xét nghiệm đưa ra một chẩn đoán chính xác hơn để có thái độ hành xử thích hợp. Tên gọi chi tiết cấp hay mạn tính của bệnh tùy thuộc vào tính chất là khoảng thời gian mà bệnh diễn ra ngắn hạn hay kéo dài. Cụ thể ở đây là bệnh diễn ra dưới 2 tuần hoặc trên 2 tuần.

Bệnh tiêu chảy cấp tính đến nhanh, “đi” nhanh sau vài ngày, thậm chí là chỉ một lần uống thuốc và không để lại “dấu ấn” gì đặc biệt. Nhưng bệnh tiêu chảy mạn tính thường kéo dài gây suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ, suy mòn ở người lớn và các bệnh cơ hội khác có thời cơ thuận lợi để bùng nổ. Việc giải quyết nguyên nhân của tiêu chảy đôi khi gặp rất nhiều khó khăn.

Tiêu chảy cấp tính xảy ra do ăn uống. Nếu ăn phải thức ăn “lạnh”, thức ăn bị nhiễm khuẩn hoặc thức ăn… lạ - tức là loại thức ăn mới thưởng thức lần đầu hay lâu lâu mới có dịp đánh chén, cơ thể nhiều người, đặc biệt là những ai “tỳ vị yếu” không nồng nhiệt tiếp đón mà tống khứ ra ngoài cho sạch của “nợ” sau một cơn ậm ịch khó chịu hoặc đau quặn ở vùng bụng. Riêng trẻ nhỏ, tiêu chảy cấp xảy ra thường do chế độ ăn không phù hợp với độ tuổi, như cho ăn dặm quá sớm hoặc cho ăn các loại thức ăn khó tiêu.

Ngoài ra còn do nhiễm khuẩn, khởi nguồn từ sự xâm nhập và “làm loạn” bởi các loại virus như Rotavirus hoặc vi khuẩn như Compylorebacter, E. Coli, phẩy khuẩn tả, trực khuẩn thương hàn, trực khuẩn lỵ… và các loại ký sinh trùng như Amibe, Lambia Giardia…

Tiêu chảy mạn tính xảy ra do yếu tố cá nhân. Cụ thể, cơ thể đang mắc các bệnh gây ra sự giảm miễn dịch, suy dinh dưỡng, hoặc chế độ dinh dưỡng không phù hợp, nhất là ở trẻ nhỏ. Nhiều lần liên tiếp rủi ro vì bệnh tiêu chảy cấp hoành hành.

Ảnh minh họa: ITN

Mặt khác, còn do sử dụng các loại kháng sinh không phù hợp hoặc thời gian sử dụng quá dài làm chết các loại vi khuẩn có lợi cho quá trình tiêu hóa, tạo điều kiện cho các loại vi khuẩn cơ hội phát triển, gây loạn khuẩn đường ruột, dẫn đến tiêu chảy mạn. Hoặc các vi khuẩn Shigella và E. Coli được xem là thủ phạm số một. Ban đầu chúng xâm nhập vào hệ thống ống tiêu hóa gây ra tiêu chảy cấp và sau đó là tiêu chảy mạn khi thời gian “chạy cầu” kéo dài quá 2 tuần.

Việc điều trị cả hai bệnh tiêu chảy cấp và tiêu chảy mạn, nói chung là giống nhau, gồm:

- Bồi phụ nước và điện giải: Nhằm mục đích trả lại “các chất” bị mất do phân mang theo ra bên ngoài cơ thể, đảm bảo duy trì tuần hoàn ổn định.

- Chống nhiễm khuẩn: Các trường hợp có bằng chứng nhiễm khuẩn hoặc nghi ngờ nhiễm khuẩn cần sử dụng kháng sinh để diệt trừ. Tốt nhất là dùng theo sự chỉ định của bác sĩ.

- Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Một chế độ dinh dưỡng hợp lý nhằm đảm bảo sự hấp thu và bổ sung năng lượng, tăng cường sức chống đỡ cho cơ thể của người đang mắc bệnh tiêu chảy.

Nếu tiêu chảy là do kháng sinh hoặc nghi ngờ là do kháng sinh thì bệnh nhân hoặc người nhà cần tham vấn bác sĩ trước khi tạm thời đưa ra quyết định ngưng sử dụng thuốc. Sau khi ngưng sử dụng kháng sinh, cần bổ sung các loại men tiêu hóa như Biolactin, Probio… để ổn định lại “trật tự” của vi khuẩn đường ruột, lập lại thế cân bằng cho hệ thống tiêu hóa hoạt động bình thường.

Trong khá nhiều trường hợp bệnh lý, tiêu chảy chỉ là phản ứng tích cực của cơ thể nhằm thải trừ tác nhân gây bệnh, tức là loại bỏ bớt các độc tố và vi khuẩn ra khỏi cơ thể người mắc bệnh. Việc dùng thuốc “phanh” đột ngột hoặc lạm dụng thuốc nhiều khi mang lại những kết quả tồi hơn là sự mong đợi của nhiều người.

Những “tai họa” do dùng thuốc điều trị tiêu chảy không đúng như chỉ định, điển hình như liệt ruột gây chướng bụng hoặc bị táo bón “hành hạ” - đây là điều mà những người bị xơ vữa mạch máu hoặc tăng huyết áp phải tránh. Sự tham vấn bác sĩ trước khi dùng các loại thuốc chữa bệnh là yếu tố đảm bảo an toàn nhất cho mọi người bệnh. Đó là điều cần luôn nhớ và nhắc mọi người cùng nhớ.

Thạc sĩ Y học Mai Hữu Phước