Tiếc thương NSƯT Bùi Phương Nga

Sinh ra để dành cho sân khấu

Đạo diễn, NSƯT Bùi Phương Nga đắm đuối, quyết liệt với nghề ngay cả khi nhận tin mắc ung thư và trải qua quá trình xạ trị mệt mỏi. Theo lời kể của đồng nghiệp, chị mê diễn tới quên ăn.

Nhận tin người em, đồng nghiệp thân thiết rời cõi tạm, NSND Xuân Bắc nói với Tiền Phong rằng cảm thấy "buồn, hoang hoải". "Biết ngày này sẽ đến nhưng tôi vẫn cảm thấy khó chấp nhận", anh nói.

NSƯT Kiều Minh Hiếu - Phó Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam - là một trong những nghệ sĩ có mối quan hệ thân thiết với nghệ sĩ Bùi Phương Nga. Anh nói NSƯT Phương Nga không chỉ có kỹ năng biểu diễn tốt mà còn xả thân vì nghề.

"Có những người sinh ra để dành cho sân khấu, như cố NSND Anh Tú, NSND Hoàng Dũng. Phương Nga là một trong số đó. Ở nhà hát, nhiều diễn viên trẻ đoạt huy chương vàng cũng nhờ một tay Nga đào luyện", NSƯT Kiều Minh Hiếu chia sẻ.

NSƯT Bùi Phương Nga mê diễn đến quên ăn.

Bà Muộn trong vở Điều còn lại (NSƯT Kiều Minh Hiếu đạo diễn) là một trong những vai diễn để đời của NSƯT Bùi Phương Nga. Ngay cả khi đang trong quá trình điều trị, khi sức khỏe cho phép chị vẫn sẵn sàng lên sân khấu.

NSƯT Kiều Minh Hiếu khẳng định Phương Nga là người anh nghĩ tới đầu tiên khi dựng vở này. Chị thể hiện đúng như hình dung của đạo diễn về nhân vật bà Muộn. Đó là vai diễn phức tạp, đòi hỏi diễn viên đưa vào nhiều chất liệu, biên độ diễn xuất rộng.

"Trong kịch bản gốc, vai bà mẹ không nặng ký như khi dựng vở. Nhưng bên cạnh những tổn thương về tinh thần, thể chất của chiến sĩ, không gì so bì được với tấm lòng người mẹ. Người ở hậu phương có những dằn vặt, đau đớn, phải nghị lực và bao dung lắm mới vượt qua được", NSƯT Kiều Minh Hiếu nhớ lại.

Từ suy nghĩ ấy, anh đưa nhân vật bà Muộn vào vị trí trung tâm vở diễn với nỗi đau, sự chịu đựng đến tận cùng. Diễn xuất của Phương Nga đã giúp vở diễn về đề tài hậu chiến chạm được tới tận cùng cảm xúc của khán giả.

NSƯT Bùi Phương Nga trong vở Điều còn lại.

Từ khi NSƯT Bùi Phương Nga phát hiện bệnh, vở Điều còn lại vơi dần suất diễn ở nhà hát, một phần vì đạo diễn bận rộn, cũng không thể không nhắc tới lý do là chưa tìm được người thay thế nữ nghệ sĩ.

"Có người đủ khả năng đảm nhận vai này nhưng cũng e ngại, sợ không làm được bằng Nga. Đồng nghiệp đều biết khả năng của Phương Nga nhưng vẫn không hết ngạc nhiên khi cô ấy diễn vai bà Muộn", Phó Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam kể.

Khán giả xem xong Điều còn lại phải chờ bằng được Phương Nga để tâm sự, để ngưỡng mộ. Nhiều người bất ngờ vì ngoài đời chị tươi tắn, xinh đẹp lại có gu ăn mặc nhưng hóa thân ngọt ngào vào vai bà mẹ nông thôn khổ đau.

Đồng nghiệp yêu mến chị ở sự thẳng thắn, lạc quan.

Tài năng của NSƯT Bùi Phương Nga được cố NSND Anh Tú phát hiện, kích hoạt. Hơn 20 năm gắn bó với nhà hát, NSƯT Bùi Phương Nga tham gia nhiều vở nổi tiếng như Hoa cúc xanh trên đầm lầy, Lão hà tiện, Giấc mộng đêm hè, Hamlet...

Chị làm phó đạo diễn cho các vở

Nhân thế, Người đi dép cao su... Vở Bóng rối ra mắt năm 2023, NSƯT Bùi Phương Nga góp công lớn ở vai trò trợ lý. Chị quán xuyến nhiều việc từ trang trí, chuẩn bị đạo cụ cho tới kỹ thuật sân khấu không khác gì người dàn dựng.

Đáo để, thẳng thắn và nghiêm khắc

Trong ký ức của NSƯT Kiều Minh Hiếu, người em thân thiết có tính cách đáo để, quyết liệt và thẳng thắn. Điều đó giúp NSƯT Phương Nga thăng hoa trên sân khấu. Lối tư duy về nhân vật, thể hiện tính cách nhân vật sâu sắc là điểm mạnh của chị.

NSƯT Kiều Minh Hiếu đánh giá Bùi Phương Nga vừa có lợi thế hình thể, vừa biết múa, hát cũng hay. "Làm vở Em trao anh đôi mắt của em của đạo diễn người Brazil, cô ấy vừa diễn vừa hát rất ấn tượng. Nga đa tài và kỹ tính, thậm chí khó tính với bản thân và đồng nghiệp, nhất là lớp diễn viên trẻ. Với nhiều đồng nghiệp mới vào nghề, cô ấy uốn nắn chuyên môn rất nghiêm khắc", NSƯT Kiều Minh Hiếu hồi tưởng.

NSƯT Bùi Phương Nga và NSND Xuân Bắc - Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam - trong lễ kỷ niệm 70 năm thành lập Nhà hát Kịch Việt Nam. Thời điểm này chị đã phát hiện căn bệnh quái ác.

Kỷ niệm khó quên của lãnh đạo Nhà hát Kịch Việt Nam với NSƯT Bùi Phương Nga xuất phát từ vở diễn Trong mưa dông thấy nắng. Trong vở này, NSƯT Kiều Minh Hiếu và NSƯT Bùi Phương Nga đóng hai vai chính. Đây cũng là vở mang lại cho hai nghệ sĩ giải vàng trong Liên hoan sân khấu toàn quốc về hình tượng người chiến sĩ Công an nhân dân (2015).

Tuy nhiên, vai diễn của NSƯT Bùi Phương Nga khiến đạo diễn Kiều Minh Hiếu ưng ý nhất là vai trong vở kịch ngắn Người đàn bà đeo kính đen do cố NSND Anh Tú dàn dựng.

Khi đồng nghiệp diễn, NSƯT Kiều Minh Hiếu đứng xem mà nước mắt chảy ròng ròng.

Năm 2018, nghệ sĩ Bùi Phương Nga có thêm bằng đạo diễn. Ở vai trò mới, chị ghi dấu ấn với một số vở kịch ngắn, điển hình như tác phẩm Bác Hồ và mùa xuân năm ấy.

Đáng tiếc, chị chưa kịp đầu tư tâm huyết cho những vở dài hơi hơn.

"Phụ nữ nhiều gánh nặng, trách nhiệm đè lên vai. Ban giám đốc khuyến khích Nga chọn kịch bản, tư duy để làm vở dài nhưng giờ không có cơ hội làm nữa. Cô ấy đang ở độ tuổi chín về nghề, làm vở nào ăn vở đấy, diễn vai nào ra vai đấy", NSƯT Kiều Minh Hiếu xót xa.

Ban lãnh đạo nhà hát đồng hành, chia sẻ với NSƯT Phương Nga từ khi chị mới phát hiện và điều trị ung thư vào giữa năm 2022. Chị sẵn sàng truyền hóa chất vào lúc 5h sáng, đến 16h kết thúc, tối vẫn kịp lên sân khấu đóng vai bà Muộn cho suất diễn 20h.

Từ đầu tháng 11/2023, NSƯT Bùi Phương Nga yếu đi trông thấy. Gần 9 tháng chống chọi với bệnh bằng nghị lực và sự kiên cường. Đồng nghiệp kể lại mãi tới gần đây nữ nghệ sĩ mới chịu sử dụng thuốc giảm đau morphine, trước đó chịu đựng cơn đau và chỉ dùng loại giảm đau thông thường.

Ngay cả khi biết mình bị bệnh, nữ nghệ sĩ vẫn tạo không khí vui vẻ cho mọi người ở nhà hát.

"Trước khi mất 2 tháng, Nga còn tính chuyện nhà cửa để lo cho tương lai hai cậu con trai", NSƯT Kiều Minh Hiếu kể. Anh càng thương tiếc cho đồng nghiệp vì "tật" ôm đồm, không chịu buông bớt mọi thứ để bản thân thanh thản hơn.

NSƯT Bùi Phương Nga nấu ăn ngon có tiếng, trong thời đại dịch chị còn kho cá để bán. Chị từng là chủ một cửa hàng quần áo đông khách. Phương Nga cũng nặng gánh mưu sinh, không nề hà bắt xe đi tỉnh để truyền đạt kỹ năng biểu diễn. Một phụ nữ đa năng, nữ nghệ sĩ đa tài nhưng thời gian lại không ưu ái chị. Chị ra đi để lại một khoảng trống cho Nhà hát Kịch Việt Nam.

Nguyên Khánh-Ngọc Ánh