Tỉ phú Musk và sự khó xử ngày càng tăng từ nội bộ Cộng hòa

Nỗ lực của tỉ phú Elon Musk, cố vấn của Tổng thống Mỹ Donald Trump, trong việc tinh giản bộ máy liên bang, đang vấp phải ý kiến trái chiều, khiến vị tỉ phú trở thành tâm điểm chỉ trích của các cơ quan liên bang cũng như từ đảng Dân chủ. Chưa dừng lại ở đó, tranh cãi xoay quanh tỉ phú Musk trở thành vấn đề khó xử cho Nhà Trắng và nội bộ Cộng hòa.

Tỉ phú Musk tại cuộc họp nội các Mỹ ở Nhà Trắng ngày 26-2. Ảnh: THE WASHINGTON POST

"Tuần qua bạn đã làm gì?"

Tối 25-2 giờ Mỹ, trong một động thái được đánh giá là “gây choáng”, tỉ phú Musk nói rằng ông sẽ cho hơn 2,4 triệu nhân viên liên bang trên toàn nước Mỹ “một cơ hội nữa” để phản hồi tối hậu thư yêu cầu họ chứng minh công việc đã làm, nếu không sẽ bị sa thải.

“Họ sẽ được cho thêm một cơ hội nữa. Nếu tiếp tục không phản hồi, họ sẽ bị sa thải” - ông Musk viết trên mạng xã hội X mà không đưa ra thời hạn mới cho các nhân viên liên bang.

Trước đó, ngày 22-2, Văn phòng Quản lý Nhân sự Liên bang (OPM) đã gửi email cho các nhân viên liên bang yêu cầu liệt kê 5 gạch đầu dòng tóm tắt công việc họ đã làm trong tuần, và hạn chót để trả lời là 23 giờ 59 ngày 24-2. Tuy nhiên, khi thời hạn sắp đến, OPM thông báo rằng nhân viên có thể bỏ qua email này.

Những thông tin mâu thuẫn này đã gây xáo trộn trong bộ máy hành chính liên bang Mỹ, khi một số cơ quan yêu cầu nhân viên tuân thủ, trong khi số khác thì không.

Một số cơ quan như Bộ Giao thông, Bộ Tài chính và các cơ quan độc lập như Ủy ban Thương mại Liên bang và Ủy ban Truyền thông Liên bang đã yêu cầu nhân viên trả lời tối hậu thư trên, theo hãng tin Reuters.

Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh cùng Cơ quan Quản lý Tình trạng Khẩn cấp Liên bang ban đầu yêu cầu nhân viên của mình trả lời, nhưng sau đó rút lại yêu cầu.

Trong khi đó, đa số các cơ quan liên bang quan trọng như Bộ Quốc phòng, Ngoại giao, Tư pháp, An ninh Nội địa, Cục Điều tra Liên Bang (FBI) và các cơ quan khác trong ngày 24-2 đã yêu cầu nhân viên của mình không trả lời tối hậu thư của tỉ phú Musk.

“FBI, thông qua Văn phòng Giám Đốc, chịu trách nhiệm về tất cả các quy trình đánh giá nhân sự của chúng ta và sẽ tiến hành đánh giá theo các thủ tục của FBI. Hiện tại, vui lòng tạm dừng mọi phản hồi” - Reuters dẫn email do Giám đốc FBI Kash Patel gửi cho nhân viên của cơ quan.

“Không có nhân viên nào có nghĩa vụ phải báo cáo các hoạt động của họ cho các cơ quan bên ngoài Bộ Ngoại giao” - ông Tibor Nagy, quyền Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Mỹ, thông báo.

Nhà Trắng đang tìm cách trấn an dư luận rằng yêu cầu của tỉ phú Musk là hợp lý. Ngày 25-2, Nhà Trắng cho biết cho biết hơn 1 triệu nhân viên liên bang đã phản hồi email yêu cầu liệt kê danh sách việc đã làm trong tuần.

Về phía Tổng thống Trump, đến nay, nhà lãnh đạo Mỹ vẫn giữ vững sự ủng hộ dành cho ông Musk. “Tôi nghĩ điều đó thật tuyệt” - ông Trump nhận xét về yêu cầu của ông Musk trong việc buộc nhân viên liên bang chứng minh năng suất làm việc.

Trước email “Tuần qua bạn đã làm gì?”, tỉ phú Musk cũng khiến nhiều cơ quan và nhân viên liên bang bối rối vì nỗ lực cắt giảm ngân sách và tinh giản bộ máy.

Ngày 25-2, 21 nhân viên thuộc Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) đã từ chức để phản đối việc họ được yêu cầu phải hỗ trợ ông Musk tinh giản bộ máy. Nhiều nhân viên trong số này là kỹ sư và chuyên gia dữ liệu trước đây từng làm việc tại Cục Dịch vụ số (USDS), sau này được chính quyền Tổng thống Trump đổi tên DOGE và giao cho ông Musk lãnh đạo.

“Chúng tôi sẽ không sử dụng kỹ năng công nghệ của mình để làm tổn hại các hệ thống cốt lõi của chính phủ, gây nguy hiểm cho dữ liệu nhạy cảm của người dân Mỹ hoặc tháo dỡ các dịch vụ công quan trọng” - 21 nhân viên DOGE viết trong đơn từ chức.

Tỉ phú Musk tại cuộc họp nội các Mỹ ở Nhà Trắng ngày 26-2. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Cộng hòa khó xử

Trong bối cảnh phản ứng từ nhiều bộ ngành, cơ quan chính phủ cũng như các đảng viên Dân chủ tại quốc hội Mỹ với tỉ phú Musk ngày càng dữ dội, đảng Cộng hòa cũng bắt đầu cho thấy những dấu hiệu “mệt mỏi” với vị tỉ phú giàu nhất thế giới, theo tờ Politico.

Tại Hạ viện, Chủ tịch Mike Johnson ngày 25-2 đã phớt lờ nỗ lực của ông Musk nhằm can thiệp vào kế hoạch ngân sách liên bang do ông Johnson đề xuất. Ở Thượng viện, Thượng nghị sĩ bang North Carolina - ông Thom Tillis thẳng thừng đề nghị rằng các quan chức do Tổng thống Trump bổ nhiệm nên đứng lên chống lại những yêu cầu tùy hứng của tỉ phú Musk.

Ngày càng có nhiều nghị sĩ đảng Cộng hòa kêu gọi ông trùm công nghệ này thể hiện sự cảm thông hơn đối với những công chức bị sa thải.

Song song đó, một số đảng viên Cộng hòa cũng kêu gọi DOGE cần thông qua quốc hội trước khi điều chỉnh việc cắt giảm nhân sự. Ngay cả những nhân vật Cộng hòa ủng hộ mạnh mẽ nỗ lực thu hẹp bộ máy chính phủ cũng bắt đầu thừa nhận sự phản đối của người dân đối với tốc độ và quy mô cắt giảm.

“Mọi thứ đang diễn ra quá nhanh và dữ dội. Chúng ta cần lùi lại một bước để đảm bảo rằng những gì chúng ta làm thực sự giúp loại bỏ lãng phí, gian lận, lạm dụng và quản lý yếu kém, đồng thời giúp các chương trình hoạt động hiệu quả hơn nhưng không dẫn đến những hệ quả ngoài ý muốn” - Hạ nghị sĩ Cộng hòa Nicole Malliotakis nói với đài CNN hôm 25-2.

Thượng nghị sĩ Susan Collins thuộc đảng Cộng hòa và là Chủ tịch Ủy ban Chuẩn chi Thượng viện, dường như cảm thấy yên tâm khi các quan chức nội các khẳng định quyền hạn đối với nhân viên của mình. “Các bộ trưởng nên tự điều hành bộ của mình” - bà Collins nói với tờ The Independent.

Thượng nghị sĩ Cộng hòa Lisa Murkowski cũng bày tỏ sự thất vọng. “Tôi không nghĩ mình từng yêu cầu nhân viên liệt kê năm gạch đầu dòng những việc đã làm. DOGE đang cố gắng can dự vào mọi thứ” - nữ thượng nghị sĩ lưu ý.

Dù vậy, vẫn có một số nghị sĩ rất ủng hộ cách làm của ông Musk, chẳng hạn Thượng nghị sĩ Rick Scott thuộc đảng Cộng hòa, thành viên nhóm DOGE tại quốc hội. Ông Scott nói rằng ông muốn mời ông Musk đến Điện Capitol để các nghị sĩ có cơ hội đặt câu hỏi.

Những người khác, như Hạ nghị sĩ Marjorie Taylor Greene của bang Georgia, thẳng thừng bày tỏ quan điểm đồng tình với tỉ phú Musk. “Nhân viên liên bang không xứng đáng có công việc này” - bà Greene lập luận.

Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Josh Hawley, một đảng viên Cộng hòa cực hữu, cố gắng chỉ ra rằng mức cắt giảm biên chế và hợp đồng mà ông Musk đưa ra không nghiêm trọng như nhiều người nghĩ. Ông Hawley liệt kê một số chương trình trọng yếu không nằm trong mục tiêu tinh giản của ông Musk như các chương trình về giáo dục cho trẻ em trong các gia đình có thu nhập thấp, chương trình y tế, nông nghiệp, an sinh xã hội,...

THẢO VY