Thương mại toàn cầu 'nghẹt thở' bởi mức thuế ô tô của Mỹ

Cơn địa chấn với ngành ô tô toàn cầu

Trong tuyên bố đưa ra ngày 26-3 tại một sự kiện ở Phòng Bầu dục trong Nhà Trắng, ông Trump khẳng định: “Chúng tôi sẽ áp thuế 25% với tất cả ô tô không được sản xuất tại Mỹ”. Theo Nhà Trắng, mức thuế 25% sẽ áp dụng với xe thành phẩm nhập khẩu vào Mỹ từ 0 giờ (giờ miền Đông nước Mỹ) ngày 3-4-2025. Thuế này áp dụng cho cả ô tô và xe tải được sản xuất tại các quốc gia có hiệp định thương mại tự do với Mỹ, bao gồm Canada, Mexico và Hàn Quốc, cũng như Nhật Bản và các nhà sản xuất ô tô của Liên minh châu Âu (EU) là Đức và Italia, cùng với Anh.

Các hãng sản xuất ô tô của Mỹ như General Motor đang gặp phải sự cạnh tranh quyết liệt từ đối thủ bên ngoài

Đối với phụ tùng ô tô nhập khẩu, ông Trump cho biết sẽ hoãn thời gian áp dụng mức thuế này trong vòng một tháng, nhưng không muộn hơn ngày 3-5-2025. Thuế sẽ tác động tới hầu hết các bộ phận ô tô quan trọng, bao gồm động cơ, hộp số, bộ phận hệ thống truyền động và linh kiện điện. Theo Thư ký Nhà Trắng Will Scharf, chính sách mới được kỳ vọng mang lại hơn 100 tỷ USD mỗi năm cho ngân sách liên bang.

Từng là biểu tượng cho sức mạnh công nghiệp Mỹ, ngành ô tô nước này đã dần suy yếu do cạnh tranh từ Nhật Bản, Hàn Quốc và gần đây là Trung Quốc. Biện pháp thuế mới không chỉ nhằm bảo vệ các “ông lớn” như Ford hay General Motors (GM), mà còn được xem là đòn bẩy để tái thúc đẩy sản xuất nội địa. Đây cũng là một phần trong nỗ lực của chính quyền Trump 2.0 nhằm phục hồi ngành sản xuất, khẳng định chủ quyền kinh tế và giảm sự lệ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ngay trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên, ông Trump đã cho tiến hành một cuộc điều tra an ninh quốc gia đối với hoạt động nhập khẩu ô tô theo Mục 232 của Đạo luật mở rộng thương mại năm 1962. Trong quá trình điều tra, Bộ Thương mại Mỹ đánh giá, thị phần ngày càng tăng của ô tô nhập khẩu đang tác động tiêu cực đến an ninh quốc gia khi làm xói mòn cơ sở công nghiệp của Mỹ và khả năng của các nhà sản xuất ô tô trong nước, nhất là năng lực của họ trong việc phát triển các công nghệ tiên tiến cho mục đích quân sự.

Tuy nhiên, vào thời điểm đó, ông Trump đã chọn cách không áp đặt thuế quan, mà đàm phán với các đối tác thương mại để khắc phục những lo ngại này. Tới nay, ông kết luận rằng các cuộc đàm phán đã thất bại và mối đe dọa an ninh từ hàng nhập khẩu đã trở nên tồi tệ hơn và những sửa đổi đối với thỏa thuận thương mại giữa Mỹ,

Mexico và Canada (USMCA) và Hiệp định thương mại Mỹ - Hàn Quốc (KORUS) đều không cải thiện vị thế của Mỹ trong thương mại ô tô. Cuối tháng 2 vừa rồi, ông Trump lại tuyên bố EU đã “lợi dụng” Mỹ khi không chấp nhận ô tô sản xuất tại quốc gia này, trong khi Mỹ nhập khẩu mọi mặt hàng từ các nước thuộc EU.

Theo báo New York Times, hiện nay gần một nửa số xe bán ra tại Mỹ là hàng nhập khẩu. Còn theo tạp chí Fortune, cứ 5 chiếc ô tô bán ra ở Mỹ thì có 1 chiếc được sản xuất tại Canada hoặc Mexico. Dữ liệu từ S&P Global Mobility thì cho biết trong số 4 triệu ô tô mà Mexico sản xuất vào năm ngoái, có tới 2,5 triệu xe (61%) được xuất khẩu sang Mỹ. Với Canada, con số này lên tới 86%, với 1,1 triệu ô tô được Mỹ nhập khẩu trong tổng 1,3 triệu xe mà Canada sản xuất. Trong năm 2024, Mỹ đã nhập khẩu ô tô với tổng trị giá 79 tỉ USD từ Mexico và 31 tỉ USD từ Canada. Về linh kiện, số liệu thống kê cho biết khoảng 60% linh kiện trong các xe lắp ráp tại Mỹ có xuất xứ từ nước ngoài. Giá trị nhập khẩu linh kiện ô tô, từ Mexico là 81 tỉ USD, trong khi từ Canada là 19 tỉ USD.

Đòn “tấn công trực tiếp” và người lao động

Việc áp thuế quan mới của Mỹ nhiều khả năng sẽ gây gián đoạn chuỗi cung ứng, đồng thời đẩy giá xe tăng đáng kể trong bối cảnh lạm phát vốn đã khiến ô tô đắt đỏ hơn. Động thái này còn làm cuộc chiến thương mại toàn cầu trở nên nghẹt thở hơn bao giờ hết. Thủ tướng Mark Carney của Canada - một trong những nhà cung cấp ô tô lớn nhất cho Mỹ đã gọi quyết định áp thuế này đang “tấn công trực tiếp” vào người lao động nước này, tuyên bố mối quan hệ giữa Canada và Mỹ đang đứng trước nguy cơ đổ vỡ. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng chỉ trích hành động này, khẳng định ông Trump đang “gây hại cho người tiêu dùng và thậm chí còn tệ hơn với doanh nghiệp”.

Hiện ông Carney đang cân nhắc nhiều phương án trả đũa thuế quan từ Mỹ. Trước đó, ông Carnye đã công bố quỹ phản ứng chiến lược trị giá 2 tỷ CAD (1,4 tỷ USD) để hỗ trợ ngành công nghiệp ô tô trong nước. Khoản này sẽ được dùng để nâng cao năng lực cạnh tranh, bảo vệ việc làm, đào tạo tay nghề và xây dựng một chuỗi cung ứng nội địa vững mạnh.

Chính sách thuế quan của Mỹ đang đặt ra bài toán khó cho các hãng xe trên toàn cầu. Dù chọn con đường rời đi hay ở lại, các nhà sản xuất ô tô cũng phải đối mặt với nhiều thách thức về chuỗi cung ứng, chi phí và phản ứng từ các đối tác thương mại. Trước áp lực từ chính quyền ông Trump, một số nhà sản xuất ô tô nước ngoài đã cam kết mở rộng hoạt động sản xuất tại Mỹ. Theo Reuters, hãng xe Hàn Quốc Hyundai tuyên bố sẽ đầu tư 21 tỷ USD vào Mỹ trong bốn năm tới. Trong đó bao gồm xây dựng một nhà máy sản xuất thép tại Louisiana để cung cấp cho các thương hiệu Hyundai, Kia và Genesis. Mercedes-Benz, hiện có nhà máy sản xuất SUV tại bang Alabama của Mỹ, cũng đang cân nhắc mở rộng hoạt động tại quốc gia này.

Trong khi đó, nhiều nhà sản xuất ô tô đang tìm cách mở rộng sang các thị trường ngoài Mỹ để giảm phụ thuộc và tác động từ các chính sách thuế quan mới. BYD, nhà sản xuất xe điện hàng đầu Trung Quốc, đặt mục tiêu tăng gấp đôi doanh số bán hàng ở nước ngoài lên 800.000 xe vào năm 2025. Chủ tịch Wang Chuanfu cho biết công ty có kế hoạch lắp ráp xe tại địa phương của các thị trường quan trọng như Anh, Mỹ Latin và Đông Nam Á, nhằm vượt qua các rào cản thuế quan và tận dụng lợi thế chi phí từ việc mua sắm linh kiện tại Trung Quốc.

Tuy nhiên, mức thuế quan mới với ô tô của ông Trump cũng khiến Mỹ thiệt hại. Hiệp hội Autos Drive America, một nhóm đại diện cho các nhà sản xuất ô tô nước ngoài lớn tại Mỹ, nhận định mức thuế quan mới của ông Trump sẽ khiến việc sản xuất và bán ô tô tại Mỹ trở nên đắt đỏ hơn, kéo theo việc tăng giá, người tiêu dùng bị giới hạn lựa chọn và sẽ có ít việc làm trong ngành sản xuất ô tô ở Mỹ hơn.

Trong báo cáo phân tích ngành mới công bố, Tập đoàn tài chính Monex (trụ sở tại Tokyo) cho biết việc bổ sung mức thuế 25% đối với ô tô được cho là sẽ tác động mạnh tới giá cả và khả năng cung ứng. Dự báo trong ngành cho thấy, mức thuế mới có thể khiến giá trung bình mỗi chiếc xe tại Mỹ tăng thêm tới 3.000 USD, kéo theo doanh số toàn thị trường sụt giảm trong năm 2025.

Ngay sau thông báo áp thuế mới của ông Trump, cổ phiếu của các nhà sản xuất ô tô đã giảm mạnh trong phiên giao dịch ngoài giờ. Cổ phiếu GM giảm gần 7%. Ford và Stellantis giảm hơn 4% sau khi thị trường đóng cửa. Tesla cũng giảm 1% trong phiên giao dịch kéo dài. Tại châu Á, cổ phiếu của Toyota Motor, Honda Motor và Hyundai Motor giảm khoảng 3%.

HOÀNG SƠN